Skessuhorn - 09.10.2019, Side 24

MIÐVIKUDAGUR 9. OKtÓBER 201924
Knattspyrnumaðurinn Garðar
Bergmann Gunnlaugsson hefur
ákveðið að leggja knattspyrnuskóna
á hilluna. Þetta staðfestir hann í
samtali við Skessuhorn. „Ég er að
flytjast búferlum til Ítalíu og með
tilliti til meiðslasögu minnar til síð-
ustu tveggja ára þá þótti mér núna
vera hentugur tími til að hengja
skóna upp,“ segir hann og bætir því
við að hann líti sáttur til baka yfir
sinn feril. „Ég er mjög sáttur. Auð-
vitað eru margir hlutir sem gætu
hafa farið betur en það þýðir ekki
að lifa í neinni eftirsjá, það er ekki
hollt fyrir neinn. Ég lít bara á þetta
nýja skref mitt í lífinu sem mína
næstu áskorun,“ segir Garðar.
Garðar hóf meistaraflokksferil
sinn með ÍA árið 2001 og varð Ís-
landsmeistari með liðinu sama sum-
ar. Hann lék með liðinu til 2004,
eða þangað til hann gekk til liðs
við Val. Þaðan lá leiðin í atvinnu-
mennskuna og á árunum 2006 til
2011 lék Garðar með Dun fermline
í Skotlandi, IFK Norrköping í
Svíþjóð, CSKA Sofiu í Búlgaríu,
LASK Linz í Austurríki og SpVgg
Unterhaching í Þýskalandi. Þaðan
lá leiðin aftur heim á Akranesi árið
2012 og með Skagamönnum lék
Garðar þar til á síðasta ári að hann
gekk til liðs við Val. Hann gat lít-
ið leikið með Valsmönnum á liðnu
sumri vegna meiðsla.
Garðar varð sem fyrr segir Ís-
landsmeistari með ÍA árið 2001 og
bikarmeistari með ÍA 2003, þar sem
hann skoraði sigurmarkið í bik-
arúrslitaleiknum gegn FH. Hann
varð einnig bikarmeistari með Val
árið 2005.
Hann varð markakóngur Pepsi
deildarinnar árið 2016 með 14
mörk fyrir ÍA. Á hans ferli hef-
ur hann skorað alls 58 mörk í 162
leikjum í efstu deild, 21 mark í 46
leikjum í næstefstu deild og 21
mark í 27 leikjum í bikarkeppninni.
Hann er þriðji markahæsti leik-
maðurinn í sögu ÍA með 135 mörk
fyrir meistaraflokk.
kgk
Máltæknifyrirtækið Gramma-
tek hóf starfsemi á Akranesi síð-
asta vor. Að því standa hjónin
Anna Björk Nikulásdóttir og Dani-
el Schnell. Skessuhorn hitti Önnu
að máli síðastliðinn fimmtudags-
morgun og fékk að heyra um fyr-
irtækið og verkefni þess. Ekki er úr
vegi að byrja að spyrja Önnu; hvað
er máltækni? „Þegar ég er spurð
hvað ég geri þá svara ég því gjarn-
an að stutta svarið sé að ég vinni
við að kenna tölvum íslensku,“ seg-
ir Anna í samtali við Skessuhorn.
„Máltækni er sambland af tölvun-
arfræði og málvísindum. Hún fel-
ur í sér alla vinnslu með tungumál-
ið í tölvum og er ótrúlega víðfeðmt
svið þar sem mörg fagsvið koma við
sögu. Það þýðir að kenna þarf tölv-
um að skilja tungumál, hvort sem
við skrifum eða tölum við þær og
síðan eftir atvikum kenna þeim að
svara,“ segir hún. „Að þessu ferli
býr gríðarlega mikil bakvinnsla sem
byggir á enn öðrum hugbúnaði og
gögnum sem liggja máltækninni til
grundvallar,“ bætir hún við.
Mikilvægt að
tölvur skilji
Hún segir að gríðarlega mikill kost-
ur geti falist í því að kenna tölvum
að skilja tungumál. „tölvur geta
til dæmis lesið gífurlega mikið á
mjög stuttum tíma. Þær komast yfir
magn af textum sem við getum ekki
einu sinni látið okkur dreyma um.
En áskorunin er að vinna upplýs-
ingar sjálfvirkt úr gögnunum,“ seg-
ir Anna og nefnir leitarvélar sem
dæmi. „Lengi var það þannig að ef
maður skrifaði eitthvað orð í leitar-
vél þá leitaði tölvan að akkúrat því
orði og akkúrat þeirri orðmynd.
Nú eru leitarvélarnar orðnar öfl-
ugri og finna oft skyld orð og beyg-
ingarmyndir,“ segir Anna. „Þetta
eru einföld atriði sem geta hjálp-
að gríðarlega mikið, en voru ekki
möguleg hér áður. Þá fann mað-
ur ekki hestinn ef maður leitaði að
„hestur“ en svona atriði geta hjálpað
til við að bæta niðurstöður. til þess
að hjálpa fólki að finna nákvæmlega
það sem leitað er að, bætast svo við
frekari greiningar á merkingu fyrir-
spurna og innihaldi texta, en það er
svið sem er í stöðugri þróun,“ seg-
ir hún.
Dæmi um leitarvél sem leitar að
leitarorðinu í mörgum orðmyndum er
leitarvélin á vefnum timarit.is. Þar má
haka við „velja beygingarlýsingu“ og
þá er leitarvélin samkeyrð við Beyg-
ingarlýsingu íslensks nútímamáls. Sé
slegið inn leitarorðið „hestur“ sýn-
ir vélin niðurstöður fyrir allar beyg-
ingarmyndir orðsins. „Það er einmitt
dæmi um máltækni,“ segir Anna.
Byggja upp innviði
máltækninnar
En hver er staða máltækninnar hér
á landi? „Í fyrradag [þriðjudaginn 1.
október; innsk. blm.] hófst formlega,
eftir áralangan undirbúning, mjög
stórt verkefni um að koma máltækni
fyrir íslensku virkilega vel af stað. Um
er að ræða stórt samstarfsverkefni sem
níu aðilar koma að; Háskóli Íslands
og Háskólinn í Reykjavík, Árnastofn-
un, RÚV, Creditinfo, sprotafyrirtæk-
in Grammatek, tiro og Miðeind, og
Blindrafélagið. Búið er að semja til
eins árs um að þróa alls kyns grunn-
gögn og grunnhugbúnað sem þarf
að vera til staðar svo hægt sé að fara
að þróa vörur, annan hugbúnað fyr-
ir fólk til að nota,“ segir Anna. „Það
er svo mikið sem liggur þar til grund-
vallar, eins og til dæmis beygingarlýs-
ingin og slík gögn, stór textasöfn sem
eru merkt á ákveðinn hátt sem þarf að
nota til að þróa ákveðin líkön. Einn-
ig grunnhugbúnaður til þess að fram-
kvæma ýmsar málfræðilegar grein-
ingar, talgreinir, talgervill, þýðingar-
vél og stafsetningar- og málfarsleið-
réttingahugbúnaður. Þetta eru inn-
viðir sem þurfa að vera til staðar áður
en hægt er að fara að þróa hugbúnað
sem við síðan myndum sjá sem not-
endur máltækninnar,“ segir hún. „Við
lítum gjarnan á að við séum að leggja
vegakerfi fyrir máltækni. Sem dæmi
þarf talgreini og talgervil ef einhver
ætlar sér að búa til app sem hægt er að
tala við. Þessar afurðir munu standa
öllum opnar án endurgjalds og von-
umst við til að þessi vinna skapi góð-
an grunn fyrir nýsköpun í greininni.
Þetta eru í raun innviðirnir sem við
erum að byggja upp núna,“ útskýrir
Anna, en bætir því við að þegar hafi
töluverð vinna við þessa grunninnviði
verið unnin, svo sem beygingarlýs-
ingin, stórar málheildir og textasöfn
sem hafi verið safnað saman á löngum
tíma. Þá hafi töluverð vinna farið fram
í talgreiningu fyrir íslensku. „Meira að
segja er kominn í notkun hugbúnaður
niðri á Alþingi, sem skrifar allar þing-
ræður og undirbýr fyrir ræðusviðið,
sem síðan undirbýr textana til birt-
ingar,“ segir hún. Fyrsta uppkast allra
ræðna sem birtast á vef Alþingis er því
skrifað af tölvu, sem sparar töluverða
vinnu. Síðan kemur mannshugurinn
og -höndin að á seinni stigum, til að
annast frágang til birtingar.
Máltækni komin
til að vera
Sjálf lærði Anna máltækni úti í Þýska-
landi á sínum tíma, hóf nám fyrir 19
árum síðan en þá var máltækni rétt að
byrja að ryðja sér til rúms. „Ég byrj-
aði að læra árið 2000 en árið áður
hafði komið út fyrsta íslenska skýrsl-
an um máltækni. Þær eru búnar að
koma út margar síðan,“ segir hún og
hlær við, „og ég tók þátt í að skrifa þá
síðustu sem þessi áætlun sem núna er
að fara af stað loksins af fullum krafti
byggir á,“ segir hún. „En máltækni
hefur farið á rosalegt flug á undan-
förnum árum. Það kemur fyrst og
fremst til af nýrri tækni, það er svo
margt sem er orðið mögulegt. Svo
sér fólk bara sem hefur notað Siri og
Alexu til að eiga samskipti við snjall-
tækni sín að máltækni er bara kom-
in til að vera, að minnsta kosti fyrir
þessi stóru tungumál eins og ensku,“
segir Anna. „Þá vöknum við hérna og
sjáum að við verðum að fara af fullum
krafti í máltækni fyrir íslensku, ann-
ars er þessi tækni bara að fara að valta
yfir okkur,“ bætir hún við. Með stóru
máltækniáætluninni er einmitt ætl-
unin að fara af fullum krafti í þróun
máltækni fyrir íslensku, en 20 ár hef-
ur tekið að koma því verkefni á þann
stað sem það er á í dag. Grammatek
er sem fyrr segir eitt þeirra fyrirtækja
sem tekur þátt í stóru máltækniáætl-
uninni. Þar er Anna verkefnastjóri og
sér um að halda saman öllum þráð-
um. Hún segir verkefnið gríðarlega
umfangsmikið og margt í gangi.
Sæmi svarar bæjarbúum
Auk þess að vinna að stóru mál-
tækniáætluninni vinnur Gramma-
tek að verkefni í samstarfi við Akra-
neskaupstað. Ber það vinnuheitið
Sæmi svarar. „Í því felst að við erum
að útbúa prótótýpu af kerfi sem má
spyrja beinna spurninga um efni sem
finnst á heimasíðu sveitarfélags. Það
er eðli svona heimasíðu að þar er
að finna rosalega fjölbreyttar upp-
lýsingar sem verður erfitt að skipu-
leggja og finna jafnvel þó að heima-
síðan sé gríðarlega vel gerð,“ segir
Anna. „Þá á fólk erfitt með að leita
og finnur jafnvel ekki einfaldar upp-
lýsingar. Við erum sem sagt að gera
tilraun með kerfi sem býður upp á
að fólk spyrji beinna spurninga, með
tali eða skrifum, í stað þess að skrifa
inn leitarorð. Þá gæti hver sem er til
dæmis farið inn á heimasíðu Akranes-
kaupstaðar og spurt beint; „hvenær er
opið í Guðlaugu?“ og fengið svar um
hæl,“ segir Anna. Um er að ræða til-
raunaverkefni til eins árs, sem nýt-
ur styrks úr Markáætlun í tungu og
tækni. Frumútgáfa kerfisins er vænt-
anleg með vorinu. „Fyrsta árið verð-
ur tilraunaár og kannski má ekki bú-
ast við neinu svakalegu kerfi. En
prótótýpan á að sýna fram á mögu-
leikana. Ef þetta reynist vel sjáum við
til hvaða grundvöllur og áhugi er fyr-
ir áframhaldandi samstarfi. En við
hjá Grammatek vonum auðvitað fyrir
okkar leyti að þetta sé byrjunin á ein-
hverju meiru,“ segir Anna.
Vilja starfa
í heimabyggð
En hvernig kom það til að Anna og
Daniel ákváðu að stofna máltæknifyr-
irtæki á Akranesi? „Að stórum hluta
áhugi á að starfa í heimabyggð, fyr-
ir okkur persónulega. Ég er héðan og
bý hér og hef búið hér þó ég hafi ver-
ið að vinna í Reykjavík,“ segir hún.
„Einnig þykir okkur mikilvægt fyr-
ir stað eins og Akranes að hafa fjöl-
breytta atvinnustarfsemi. Þetta eru
okkar lóð á þær vogarskálar,“ seg-
ir hún en vill þó ekki meina að nein
skyldurækni hafi legið þar að baki.
„Nei, þetta er bara eiginhagsmuna-
semi,“ segir hún létt í bragði. „Við
viljum starfa í heimabyggð við það
sem er okkar fag. En á sama tíma telj-
um við auðvitað og vonum að það sé
samfélaginu til hagsbóta að fá eitt-
hvað sem þetta inn í flóruna. Með tíð
og tíma geta vonandi fleiri notið góðs
af og gengið til liðs við okkur,“ segir
hún og bætir því við að Grammatek
vanti fólk til starfa. „Okkur bráðvant-
ar að fá annars vegar íslenskufræðing
til liðs við okkur og hins vegar meist-
aranema í málfræði, til að vinna að af-
mörkuðum verkefnum,“ segir Anna.
Þau hjónin eru þar með nú þegar far-
in að stuðla að atvinnusköpun. „Oft
er ekki mikið um svona hátæknistörf
á landsbyggðinni, það er eins og þau
færist yfirleitt til Reykjavíkur. En þau
þurfa alls ekkert endilega að vera þar.
Núna erum við að auglýsa eftir fólki
og það þarf ekkert að vera búsett hér,
það getur unnið þetta hvar sem er ef
það vill. Mér finnst svolítið mikilvægt
að koma þessu á framfæri, því það eru
lítil sprotafyrirtæki til um allt land.
Alveg eins og landsbyggðarfólk getur
unnið fyrir fyrirtæki í höfuðborginni
geta höfuðborgarbúar allt eins unn-
ið í fjarvinnu fyrir fyrirtæki á lands-
byggðinni,“ segir Anna Björk Niku-
lásdóttir að endingu.
kgk
Garðar fagnar marki með ÍA í leik gegn Val á Akranesvelli sumarið 2016. Garðar varð markakóngur Pepsi deildarinnar það
sumarið með 14 mörk. Ljósm. úr safni/ gbh.
Garðar Gunnlaugs leggur skóna á hilluna
„Vinn við að kenna tölvum íslensku“
- segir Anna Björk Nikulásdóttir, sérfræðingur í máltækni
Anna Björk Nikulásdóttir, sérfræðingur í máltækni.