Læknablaðið - ágú. 2019, Blaðsíða 50

358 LÆKNAblaðið 2019/105
L I P R I R P E N N A R
Óttar Guðmundsson
læknir
Ég hóf nám í Læknadeild haustið 1968.
Utan úr heimi bárust fregnir af háværum
mótmælum stúdenta í París og Berlín.
Barist var á götuvígjum og bensínsprengj-
um kastað að lögreglu. Stúdentar gagn-
rýndu steinrunna stjórnendur háskóla og
samfélags. Pólitískir foringjar hvöttu til
byltingar þar sem markmiðin voru óljós.
Stúdentaleiðtoginn Rudi Dutschke var
skotinn til bana um vorið. Þessar fréttir
hreyfðu þó lítið við nýnemum í læknadeild
sem sátu og lærðu utan að Tissues of the
body og efnafræðiformúlur. Veturinn leið
og átökin hörðnuðu úti í heimi. Við réð-
umst að Tissues í tíunda sinn og reiknuðum
efnafræðidæmi og misstum fyrir vikið af
Þorláksmessuslagnum. Ég áttaði mig á því
í próflok að ég hafði meira eða minna misst
af byltingarárinu mikla.
Að hausti var aftur sest á skólabekk en
stressið hafði minnkað. Helgi Kristbjarnar-
son hafði komið frá Bandaríkjunum árið
áður og var fullur af nýjum hugmyndum.
Hann sagðist vera búinn að fá nóg af þess-
um utanbókarlærdómi og boðaði pólitíska
þátttöku. Helgi bauð sig fram til formanns
stúdentafélagsins fyrir vinstri menn. Ég var
áróðursstjóri og ritstjóri Punkta sem kom
út í aðdraganda kosninga. Eftir því sem á
leið baráttuna urðu Punktar róttækari og
framúrstefnulegri. Lokablaðið kostaði okkur
sigurinn. Á baksíðunni var mynd af Jesú
Kristi þar sem hann var eftirlýstur af lög-
reglu fyrir múgæsingar, druslulegan klæða-
burð og óæskilegar skoðanir. Þetta fór fyrir
brjóstið á siðprúðum stúdentum. Þeir köll-
uðu okkur guðlastara svo að við glutruðum
niður unnum sigri í jafntefli og hlutkesti
sem við töpuðum. Frá og með þessum
kosningum urðum við Helgi samherjar og
vinir. Við vorum á móti Víetnamstríðinu,
ameríska hernum og lýstum yfir stuðningi
við íslensku stúdentana sem lögðu undir sig
sendiráðið í Stokkhólmi.
Vorið 1973 settumst við í ritnefnd
Læknanemans. Fljótlega var ákveðið að gera
hann að róttæku stúdentamálgagni. Gömlu
útliti blaðsins var gjörbreytt og mynd af
Jing og Jang sett á forsíðuna.
Í fyrsta tölublaðinu voru fóstureyðingum
gerð skil. Ströng fórstureyðingarlög voru í
gildi og nokkrar íslenskar fóru til Bretlands
til aðgerðar. Blaðið tók afstöðu með frjálsum
fóstureyðingum og gagnrýndi harðlega af-
stöðu lækna og ráðamanna til þessa máls.
Í næsta blaði var ráðist til atlögu við
geðbatteríið. Stefna blaðsins var sú að hefð-
bundnar geðlækningar gengju erinda ríkj-
andi stjórnvalda. Við sögðum að komið væri
fram við sjúklinga af mikilli vanvirðingu.
Í blaðinu birtum við stóra sykkíatríuspilið
sem gerði gys að nútíma geðlækningum og
kynntum andsykkíatríuna. Tómasi Helga-
syni var ekki skemmt yfir þessari umfjöllun
sem vakti mikla athygli úti í samfélaginu.
Í blaðinu var grein og myndir af heimilis-
lausu fólki og rónum í Reykjavík. Gamli
Læknaneminn birti í hverju blaði sjúkratil-
felli. Við sögðum frá konu sem kiknaði und-
ir álagi eigin lífs. Hún var meðhöndluð af
kappi með lyfjum, legnámi og örorku. Við
spurðum hver væri sjúkastur, konan sjálf
eða læknarnir sem kepptust við að troða í
hana gagnslausum lyfjum og taka úr henni
líffæri.
Í þriðja blaðinu var bætt um betur og
haldið áfram að vega að máttarstoðunum.
Umfjöllunin um geðheilbrigðismál hélt
áfram af sama þunga. Við Helgi ásamt
ritnefndinni skrifuðum grein um lyfja-
iðnaðinn sem varð til þess að umboðsmenn
hótuðu að hætta að auglýsa í blaðinu.
Saman sömdum við myndasögu sem átti
að sýna umbreytingu róttæks læknanema
í íhaldssaman kall með hatt. Nokkrir stúd-
entar gerðu gagnrýna úttekt á læknadeild
og helstu kennurunum á áður óþekktan
hátt.
Fjórða blaðið var á sömu nótum. Sex-
ólógía var tekin til umfjöllunar auk marx-
istískrar hugmyndafræði nútímalækninga.
Allt voru þetta nýmæli sem ekki höfðu áður
þekkst í Læknanemanum. Vitnað var í blöðin
og myndasagan endurbirt í tveimur dag-
blöðum. Við Helgi vorum skammaðir mjög
víða fyrir að hafa breytt blaðinu úr faglegu
tímariti í róttækt málgagn stúdenta. Aðrir
í ritnefnd voru Anna Björg Halldórsdóttir,
Vésteinn Jónsson og Einar Brekkan.
Þegar litið er um öxl til þessara tíma
fyllist hjartað eftirsjá og þakklæti. Á
þessum árum vorum við ekki hræddir við
neitt og stóð á sama um ólund kennaranna
við læknadeild. Við létum verkin tala.
Þessi samvinna var upphafið að vináttu
okkar Helga Kristbjarnarsonar. Tíminn leið
og leiðir skildu. Ég gerðist hluti af íslensku
lækningasamfélagi með stofurekstri og spít-
alavinnu en Helgi hélt áfram á ótroðnum
slóðum.
Síðasta sameiginlega aðgerðin var mörg-
um árum síðar. Benedikt Erlingsson leikari
hafði hlekkjað sig við siglutréð á einum
hvalbátanna uppi í Hvalfirði. Lögreglan
leyfði að læknir fengi að fylgjast með Bene-
dikt þar sem hann stóð á köldu dekkinu.
Það varð úr að Helgi færi til að stappa stáli
í mótmælendur undir köpuryrðum starfs-
manna Hvals h/f. Nokkru síðar fór hann í
sjónvarpið til að ræða við Halldór Ásgríms-
son einmitt um hvalveiðar og fánýti þeirra.
Helgi lést langt um aldur fram haustið
2002. Hann var einn hugmyndaríkasti
maður sem ég hef kynnst og stóð alltaf með
sjálfum sér og skoðunum sínum. Hann
var maður framkvæmdanna og lét sér ekki
nægja að ræða málin. Lokaorðin í mynda-
sögunni um forpokaða læknanemann
eru: „Ég er ennþá róttækur en bara orðinn
raunsærri en ég var.“ Helgi hélt áfram að
vera róttækur en ég varð raunsæinu að bráð.
Fyrir mörgum árum tautaði ég stundum
þessa breyttu og afbökuðu vísu fyrir munni
mér þegar á móti blés.
Vont er að hafa vald á þér,
whisky-flöskutappi.
Fýsna- sækir hart fram her.
Helgi stattu nærri mér.
Minning um mann
Læknablaðið hefur beðið nokkra lipra penna
í læknastétt að senda blaðinu hugleiðingar sínar
í dagsins önn.