Hugur og hönd - 01.06.1987, Side 26

Eins og komið hefur fram er ekki
um auðugan garð að gresja, þegar
velja á band úr íslenskri ull til að vinna
úr i höndum. Það sem framleitt hefur
verið er aðallega lopi í ýmsum gerð-
um, eingirni og tvinnað band. Ullin er
kembd og spunnin upp með öllu sam-
an og er efnið því bæði loðið vegna
þelsins og snarpt vegna togsins. Bestu
eiginleikar hvors háralags um sig
hverfa svo úr verður eins konar bast-
arður sem gefur takmarkaða úr-
vinnslumöguleika. Þetta framboð af
efni úr íslenskri ull fullnægir engan
veginn þörfum þeirra sem fást við
heimilis- og listiðnað hér á landi. En
eygjum við betri tíð í þessum efnum?
Þessari spurningu og fleirum í sama
dúr er þeint til Áslaugar Sverrisdóttur
sem lengi hefur rýnt í vandamál ís-
lensks ullariðnaðar.
„Framleiðsla á bandi fyrir heimilis-
og listiðnað á í stórum dráttum við
sama vanda að etja og vélaframleiðsl-
an, þ.e. fata- og tískuvöruframleiðsl-
an. Þar er staðan slæm um þessar
mundir. í raun og veru er vandinn
margþættur, en við skulum halda
okkur einungis við sjálft efnið, ullina.
Fyrir fataframleiðsluna er óaðskilin
ull hörð og óþjál vegna togsins, hún
stingur. Hún er ekki nægilega eðlis-
hvít, jafnvel ekki í úrvalsflokkum, auk
talsverðrar húsagulu. Hvort tveggja
stuðlar að því að ullin litast illa.
Margir halda að lausn ullarvandans
sé í því fólgin að láta vélar aðskilja ull-
ina i tog og þel. Það er þó ekki einhlítt.
í þeim vélum sem völ er á nú aðskiljast
stutt og löng hár, en þær gera ekki
greinarmun á fínum og grófum hár-
um. Ullin vill líka brotna við aðskiln-
aðinn og skila sér þá stutt toghár í þel-
hlutann. Þar við bætist að kostnaður
við aðskilnað í tog og þel er mikill"
Nú vitum við að íslensk ull hefur
aldrei verið aðskilin í vélum svo neinu
nemi. Ullin er spunnin upp með öllu
saman. í hvers konar framleiðslu hent-
ar slíkt band?
„íslenska ullin er nú aðallega notuð
í framleiðslu á gólfteppum og hús-
gagnaáklæðum. Að ullin er óaðskilin
kemur hér ekki beinlínis að sök, en er
þó e.t.v. heldur ekki neinn kostuú'
En hvað segirðu um handprjónuðu
lopapeysurnar?
„Imynd íslenskrar ullarvöru, þ.e.
söluímynd, byggist aðallega á lopa-
peysunum með hringmunstri á herð-
um, sportlegum, þykkum og hlýjum
26
peysum. Spurningin er hvort ekki
megi renna styrkari stoðum undir
þessa góðu írnynd"
Hvernig þá?
„Til dæmis með lúxusvöru, sport-
vöru, úr ull sem hefur verið aðskilin í
höndum, ef ekki vill betur til. Síðar
mætti gera tilraunir með að drýgja
slíka ull, t.d. með kanínufiðu. Undir-
strika með því bestu eiginleika þelsins,
þ.e. fjaðurmögnun og einangrunar-
hæfni sem gerir ullina sérstaka. Flíkin
yrði sérlega létt og hlý.
Einnig mætti hugsa sér að unnar
yrðu úr sams konar ull, en smærra
bandi, margs konar listiðnaðarvörur,
t.d. sjöl, hyrnur, þunnar samkvæmis-
peysur o.fl. í slíkri vöru kæmu einnig
fram bestu eiginleikar þelsins og sjálf-
sagt að leggja sérstaka áherslu á þá“
Þú telur sem sé að svona lúxusvöru-
framleiðsla, sem aldrei gæti orðið
nema í tiltölulega smáum stíl, myndi
styrkja trúna á aðra ullarvöru sem
framleidd yrði í landinu, hvort sem
hún væri hand- eða vélunnin?
„Já, ég er sannfærð um það. En það
fer ekki milli mála að íslenska ullin á
í harðri samkeppni við önnur efni
svipuð að mýkt, áferð og útliti og þess
vegna nauðsynlegt að draga sérstak-
lega fram sérkenni hennarí'
En hverjar sýnast þér svo framtíðar-
horfur fyrir íslenskan ullariðnað?
Hvaða leiðir eru helst færar til að
vinna fjölbreytta og nytsama vöru úr
þessu efni sem hefur dugað okkur svo
vel gegnum aldirnar?
„Forsendur i ullariðnaðinum eru
gjörbreyttar frá því sem var. Við erum
ekki lengur að framleiða vöru sem
fyrst og fremst á að halda hita á okkur
íslendingum og önnur efni eru sífellt
til samanburðar. Ullariðnaðurinn
byggir ekki á efni sem sérstaklega er
framleitt með tilliti til þarfa hans. Ull-
in fellur bara til á ineðan verið er að
framleiða kjöt. Og það verða til um
1.300 tonn af ull á hverju ári, sem er
töluvert magn. En hún flokkast illa
vegna slæmrar meðferðar. Samt sem
áður hefur möguleikinn á sérstakri
alúð við meðferð og flokkun ullarinn-
ar alltaf verið fyrir hendi og þyrfti að
sinna þeim þætti miklu betur.
Möguleikar á markvissri ræktun á
fé með tilliti til þarfa ullariðnaðarins
mætti skoða af a/vöru. Þetta gæti ver-
ið samvinnuverkefni, t.d. búnaðar-
samtaka, ullarverksmiðjaog RALA. í
landinu eru u.þ.b. 670.000 fjár. Með
samstarfsvilja mætti setja upp verk-
efni sem tæki til allt að 5—10 þús. fjár.
Skilgreina yrði markmið nákvæm-
lega, t.d. að rækta niður gróft tog í
þeim tilgangi að fá fram fínull. Þetta
yrði að vera langtíma verkefni, þar
sem slík tilraun gæti tekið tugi ára.
Kjötframleiðsla yrði jafnframt af
þessu fé, en ullarframleiðslan hefði
forgang. Ræktunartilraunir sem
þessar yrðu að vera í lifandi tengslum
við úrvinnsluna, þ.e. iðnaðinn á öllum
stigum tilraunanna."
En heldurðu ekki að mönnum
hrjósi hugur við svo seinvirkum til-
raunum?
„Það má vera. Menn verða bara að
átta sig á því, að ef svona verkefni er
ekki gefinn nægur tími er eins víst að
allt erfiðið verði unnið fyrir gýg. í
þessu sambandi má benda á, að í fullri
alvöru er nú talað um ræktun nytja-
skóga sem búgrein á íslandi, en það
tekur tugi ára að koma upp nytja-
skógi. Verkefnið skilar engum arði á
meðan. Þessu yrði öðru vísi varið við
ullarræktun. Hún myndi skila kjöti
sem afurð allan tilraunatímann, auk
ullar á mismunandi ræktunarstigum.
Um framtíðarhorfur ullariðnaðar-
ins er erfitt að spá, en minna má á að
ullariðnaðurinn í landinu var byggður
upp af miklum dugnaði á örfáum
árum. Hafin var framleiðsla á tísku-
vörum I samkeppni við þjóðir sem
eiga að baki margra alda sögu í fram-
leiðslu á tískuvörum, eru leiknar að
miða út næstu tískustrauma og eru
jafnframt í þeirri aðstöðu að hafa
áhrif á þessa strauma. Okkur gekk
ágætlega um árabil, en nú er kominn
tími til að endurmeta stöðuna í ljósi
fenginnar reynslu. íslenska ullin
hlýtur að eiga sérstakan sess í því
endurmati. Hér er til nóg af hæfu
fólki sem getur lagt hönd á plóginn í
uppbyggingarstarfinu. Ef góð sam-
stilling næst með þessum aðilum er
full ástæða til að vera bjartsýnn á
framtíðinaþ sagði Áslaug að lokum.
Sigríður Halldórsdóttir
HUGUR OG HÖND