Fréttablaðið - 14.03.2020, Blaðsíða 28

Veg na y f ir vofa nd i Bíóparadísarmissis endu r sý nu m v ið hér leiftur ljúfsárra bíóminninga sem eru eina lífsmarkið
á föllnum tjöldunum í bíóhöll
eilífðarinnar.
Austurbæjarbíó
Snorrabraut 1947-2002
Kvikmyndahúsið var opnað í
október 1947. Ég hef ætíð elskað þig
og Hótel Casablanca, I’ve Always
Loved You og A Night in Casablanca,
voru fyrstu myndirnar sem þar voru
sýndar. Þangað til Árni Samúelsson
opnaði Bíóhöllina í upphafi níunda
áratugarins og mölbraut alíslenska
og rótgróna skiptareglu kvik-
myndahúsanna í Reykjavík sýndi
Austurbæjarbíó myndir frá Warner
Bros. Þannig að þar fór til dæmis
Clint Eastwood hamförum með
Magnum .44, öf lugustu skamm-
byssu veraldar, á lofti í myndunum
og löggutuddann Dirty Harry.
Bo Derek tryllti einnig lýðinn
í Austurbæjarbíói í 10 eftir Blake
Edwards og löngu áður gerði ofur-
töffarinn Paul Newman slíkt hið
sama sem Cool Hand Luke.
Sambíóakóngurinn Árni Samú-
elsson eignaðist Austurbæjarbíó
1985 og nafni þess var breytt í Bíó-
borgin tveimur árum síðar. Bíó-
borgin var fyrsta kvikmyndahúsið
á Íslandi til að státa af THX-hljóð-
kerfi og þar voru Cape Fear, Lethal
Weapon 2 og Ace Ventura: Pet Dete-
cive sýndar svo eitthvað sé nefnt.
Gamla bíó
Ingólfsstræti 1927-1980
Húsið, sem síðar hýsti Íslensku
óperuna, var reist 1927 yfir starf-
semi Reykjavíkur Biograftheater,
„gamla bíós“ og var rekið sem slíkt
til 1980 þegar það varð óperuhús.
Fyrsta kvikmyndin sem varpað
var á tjald hússins var Ben Húr með
Ramon Novarro.
Gamla bíó var lengi vel varnar-
þing Walt Disney á Íslandi og þar
mættu spenntir bíógestir á öllum
aldri til dæmis til fundar við refinn
Hróa Hött og fleiri Disney-hetjur úr
dýraríkinu og jafnvel mannheimum
líka í til dæmis The Treasure of
Matacumbe með Peter Ustinov,
að ógleymdri risastórmyndinni
Á hverfanda hveli, Gone With the
Wind.
Nýja bíó
Lækjargötu 1912-1987
Nokkrir athafnamenn stofnuðu
Nýja bíó 1912 sem var fyrst í
gömlum veitingasal í austurenda
Hótels Íslands. Nafnið fékk bíóið
til aðgreiningar frá nágrannanum,
gamla bíóinu, Reykjavíkur Bio-
graftheater, í Fjalakettinum. Sum-
arið 1920 f lutti Nýja bíó í nýrisið
hús á mörkum Austurstrætis og
Lækjargötu.
Nýja bíó lifir ekki síst í ljúfum
bernskuminningum þeirra sem
eru komnir vel á miðjan aldur og
fóru sínar fyrstu ferðir til vetrar-
brautar langt, langt í burtu þar sem
á öðrum tíma gerðust slík undur og
stórmerki að ekkert þeim líkt hafði
nokkru sinni sést á kvikmynda-
tjaldi, hvorki á Íslandi né annars
staðar, þegar Star Wars hóf leika
sem enn sér ekki fyrir endann á.
Lífs-myndir meistara Þráins Bert-
elssonar sem óneitanlega mörkuðu
tímamót í íslenskri gamanmynda-
gerð gengu fyrir fullum sal í Nýja
bíói þar sem ævintýri Þórs og
Danna hófust með frumsýningu
Nýs lífs á nýársdegi 1984. Vinsæld-
unum fylgdi Þráinn síðan eftir með
Dalalífi og Löggulífi.
Árni Samúelsson er frekur til
fjörsins í bíósögu Íslands og árið
1986 tók hann Nýja bíó á leigu,
kallaði það Bíóhúsið og reyndi til
skamms tíma að leggja áherslu á
menningarlegar, evrópskar „mánu-
dagsmyndir“ en magnaðasta mynd-
in sem sýnd var undir merkjum
Sambíóanna er án efa Blue Velvet
sýra Davids Lynch.
Kvikmyndasýningar lögðust af í
húsinu 1987 og þar var síðar opnað-
ur skemmtistaðurinn Tunglið sem
fuðraði eftirminnilega upp 30. júlí
1998 þegar húsið gjöreyðilagðist í
eldsvoða.
Tónabíó
Skipholti 1962-1987
Tónabíó tók við af Trípólíbíói sem
Tónlistarfélag Reykjavíkur rak á
Melunum í vesturbæ Reykjavíkur.
Gamanmyndin Some Like It Hot,
Enginn er fullkominn, með Mari-
lyn Monroe, Tony Curtis og Jack
Lemmon, var fyrsta myndin sem
sýnd var í bíóinu sem annars sýndi
aðallega myndir frá United Artists.
Þannig áttu lengi vel Clouseau
lögregluforingi, í myndunum um
Bleika pardusinn, og James Bond
lögheimili á Íslandi í Skipholti 33.
Tónabíó sýndi einnig fyrstu þrjár
myndirnar um hnefaleikarann
Rocky og hina margrómuðu spag-
hettívestra Sergio Leone með
ungum Eastwood í hlutverki teppa-
lagða byssumannsins nafnlausa.
Halla fór undan fæti 1987 en
þá tóku nýir eigendur, sem urðu
gjaldþrota tveimur árum síðar,
við. Síðasta kvikmyndin sem sýnd
var í Tónabíói var sá annars ágæti
unglingahrollur April Fool’s Day,
Fyrsti apríl.
Stórstúka Íslands keypti Tónabíó,
breytti því í Vinabæ þar sem bingó
hafa verið haldin síðan 1990.
Stjörnubíó
Laugavegi 1949-2002
Fyrsta mynd Stjörnubíós var Bon-
nie Prince Charlie, Sagan af Karli
Skotaprins, frá 1948 með David
Niven í aðalhlutverki. Kvikmynda-
húsið sýndi myndir frá Columbia
Pictures og sýningaskráin í gegn-
um tíðina er býsna tilkomumikil
en þar börðu Íslendingar augum
myndir eins og Rock Around the
Clock, Brúna yfir Kwai, Byssurnar
í Navarone og hina dásamlegu
norsku leikbrúðumynd Flåklypa
Grand Prix frá 1975.
Flestar myndir Óskars Gíslason-
ar voru frumsýndar í Stjörnubíói
en aðrar íslenskar sem þar gengu
eru til dæmis Morðsaga, eftir
Reyni Oddsson, Eins og skepnan
deyr, eftir Hilmar Oddsson, Börn
náttúrunnar, eftir Friðrik Þór
Friðriksson, og Ingaló, eftir Ásdísi
Thoroddsen.
Myndir leikstjórans Woody
A llen vor u margar sý ndar í
Stjörnubíói jafnvel þótt eigandi
kvikmyndahússins hafi undir lok
síðustu aldar látið hafa eftir sér að
aðsóknin stæði varla undir text-
unarkostnaðinum.
Kvikmyndasýningum í Stjörnu-
bíói var hætt snemma árs 2002 og
húsið var rifið áður en árið var úti
og á rústum þess stendur nú bíla-
stæðahúsið Stjörnuport sem með
nafni sínu bergmálar dauft glæsta
fortíð sem minnisvarði um hvað
eftir stendur þegar listin víkur fyrir
markaðsöf lunum.
Regnboginn
Hverfisgötu 1977-2009
Regnboginn þótti mikið undur
þegar hann var opnaður enda
fyrsta fjölsalakvikmyndahúsið í
Reykjavík og segja má að hann lifi
enn sem einhvers konar menning-
arlegt kraftaverk.
Við enda Regnbogans fannst
nefnilega Bíó Paradís sem hefur
verið sem vin í þeirri bíóeyði-
mörk sem áður blómlegur miðbær
Reykjavíkur var með perlunum
Gamla, Nýja og Stjörnu.
Margir hafa
bíódagar lit
sínum glatað
Blikur eru á lofti þannig að bíógaldra og
hugmyndafræðilegar brellur gæti þurft til
að bjarga síðasta kvikmyndahúsinu í 101
frá því að enda í bíóhöll minninganna.
Bíóprógrömmin eru skemmtilegar heimildir um líflega bíódaga liðinna áratuga þótt minningar um ferðir í horfin kvikmyndahús séu oft tregablandnar, ekki síst þegar Paradísarmissir vofir yfir.
Þórarinn
Þórarinsson
thorarinn@frettabladid.is
1 4 . M A R S 2 0 2 0 L A U G A R D A G U R28 H E L G I N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð