Fréttablaðið - 14.03.2020, Síða 62

Síðan í gær er allt breytt. Ég missti einhvern veginn stjórnina á sjálfri mér, líf-inu og bara öllu. Ég kom illa fram við eina af sam-starfskonum mínum, lét
skapið stjórna mér og svo bara
hrundi allt.
Þannig hefst bókin Konan sem
datt upp stigann – saga af kulnun –
eftir Ingu Dagnýju Eydal, hjúkrunar-
fræðing og söngkonu á Akureyri.
Fyrsti kaflinn er dagbókarbrot frá
febrúar 2016. Við lestur bókarinnar
fáum við að skyggnast í dagbókina
af og til og fylgjast með baráttunni
við kvíða og ofþreytu en líka bata-
ferli. Á blaðsíðunum þar á milli er
saga Ingu Dagnýjar allt frá barnæsku
og hugleiðingar hennar um orsakir
og afleiðingar. Á ýmsu gengur en
húmorinn er skammt undan.
„Lífið fer oft bara sínu fram, ég
er að verða búin að læra það,“ segir
Inga Dagný þegar ég hringi í hana
norður og falast eftir viðtali. Hún
segir huga sinn oft dálítið ofvirkan.
„Það mundi maðurinn minn, hann
Friðrik Jónsson, að minnsta kosti
segja. Ég er afar heppin með hann
en hann horfir stundum á mig svo-
lítið ringlaður og spyr: „Bíddu, hvar
erum við núna?“ Lætur þetta allt
þó yfir sig ganga, glaður. Hann er
sönnun þess í mínu lífi að lukkan
getur komið seint en hún er ekki
verri fyrir það.“
Inga Dagný kveðst hafa mikla
sköpunarþörf og bókin hennar
er gott dæmi um það. Hún segir
hvatann að henni vera veikindin
sem helltust yfir hana fyrir fjórum
árum, þegar hún upplifði það að
vera útbrunnin. „Þegar ég var sem
veikust reyndi ég að halda dagbók
til að henda einhverjar reiður á því
af hverju hlutirnir væru eins og þeir
væru. Þegar frá leið og líðanin batn-
aði fór ég að lesa þessi dagbókarbrot
og velta fyrir mér hvort hægt væri
að nýta þau til að setja sjúkdóms-
einkennin í samhengi við annað.“
Upplifði
að vera
útbrunnin
Streita getur valdið langvarandi veikind­
um. Því hefur Inga Dagný Eydal, hjúkrun­
ar fræðingur og söngkona, kynnst. Saga
hennar, Konan sem datt upp stigann – saga
af kulnun, er nýkomin út hjá Forlaginu/JPV.
„Ég fór að hugsa um kynslóðirnar, af hverju við sem tilheyrum miðaldrakynslóðinni værum að lenda í kulnun,“ segir Inga Dagný. MYND/AUÐUNN NÍELSSON
mat á að hve miklu leyti sá rammi
sem hún reyndi að passa inn í, sé
rótin að hennar vandamálum „Í
þeirri sjálfsvinnu sem kom í fram-
haldi af því að veikjast fór ég að
skyggnast aftur í tímann. Við konur
tókum því sem gefnu að karlmaður-
inn væri aðalnúmerið, við áttum að
vera litlar, ljúfar og sætar, með ljósa
hárið og allt það, penar og dömu-
legar. Ég var ekki svona en reyndi
of boðslega mikið til þess. Þó var
engin pressa heima, hún var bara í
þjóðfélaginu allt um kring. Maður
hjó af sér hæl og tá, eins og í Ösku-
buskusögunni, til að passa líkam-
lega og hugarfarslega inn í þetta
módel – sem er staðall sem enginn
getur eiginlega uppfyllt og á ekkert
að reyna. Það er kjarninn í þessu
öllu að við þurfum að vera við sjálf,
eins og við erum, bæði strákar og
stelpur, konur og karlar.“
Sextán ára hóf Inga Dagný að
syngja með hljómsveit föður síns,
Ingimars Eydal og stóð þar sína
plikt f lestar helgar næstu tuttugu
árin. Það jók henni þó ekki sjálfs-
traust að standa uppi á sviði og
syngja.
„Ég elskaði að syngja og geri enn,
þó ég sé fyrir löngu hætt að vera
söngkona að atvinnu. Að vera á
sviði var eitthvað sem mitt fólk
gerði og sviðið var fyrir mér eins
og hver annar vinnustaður. Það
að búa til tónlist með góðu fólki
var alltaf skemmtilegt en sjálfs-
traust hafði ég ekki.“ Hún bendir
á að hrósmenning sé frekar ný í
samfélaginu. „Á Akureyri var ekki
mikið vera að hrósa á árum áður,
og örugglega ekki á Íslandi yfirleitt.
Það þótti bara ýta undir að fólk gæti
ofmetnast og héldi að það væri eitt-
hvað. Pabbi minn var þó duglegur
að hrósa fyrir það sem vel var gert
og honum fannst vera fagmennska.
En ég hef örugglega sjálf kæft það
hrós innra með mér, ekki fundist
ég verðskulda það.“
Árangursmiðað þjóðfélag
Það er sláandi að lesa í bókinni
hvernig starfsferli Ingu Dagnýjar
sem hjúkrunarfræðings í stjórn-
unarstarfi lauk. Nú eru fjögur ár
síðan og hún hefur ekki hugmynd
um hvað var á tölvuskjánum þegar
hún gekk út, og hvaða erindum hún
átti ósvarað. „Það týndist allt í ein-
hverri ringulreið og örvæntingu,“
rifjar hún upp. „Ég átti reyndar
eftir að prófa að fara í hálfa vinnu
en var alltof veik til þess og bakkaði
út úr þeirri tilraun. Maður missir
niður allt streituþol og úthald til
að beita sér af einhverju viti þegar
örmögnun á sér stað. Maður verður
bara eitthvað mjúkt og viðkvæmt
og orkan fer öll í að halda sér á f loti
yfir daginn.
En ég fékk góða aðstoð til endur-
hæfingar sem ég hefði ekki viljað
vera án. Það er veittur góður stuðn-
ingur, sérstaklega við að koma sér
aftur í að vera vinnuhæfur, því við
lifum í árangursmiðuðu þjóðfélagi.
Það telst ekki nóg að fólki líði vel,
enda kostar endurhæfing mikið. En
ekki viljum við vera samfélag með
öryrkja sem eru óhamingjusamir
vegna þess að þeir geta ekki unnið.
Það er enginn gróði af því. Því þarf
að styðja við manneskjur þó þær
nái ekki því viðmiði að geta unnið
launavinnu. Ef líðan fólks er góð fer
það að leita annarra leiða til að tjá
sig og skapa og reyna að verða sér og
öðrum að gagni.“
Sjálf kveðst hún hafa verið leit-
andi að lesefni um streitu og kulnun
og orsakir þeirra. „Ég fór að hugsa
um kynslóðirnar, af hverju við sem
tilheyrum miðaldrakynslóðinni
værum að lenda í kulnun, hvernig
ungu konurnar með börnin lítil,
meistaranámið og starfsferilinn
koma út úr lífinu og hvernig kyn-
slóðunum á undan okkur hafi reitt
af; konum með full hús af börnum,
konum sem lentu í alls konar
sorgum og erfiðleikum sem mátti
ekki einu sinni tala um. Þær urðu
auðvitað líka veikar, það hét bara
ekki kulnun þá heldur taugaáfall,
móðursýki og hystería. Mér fannst
fróðlegt að velta þessu fyrir mér
og ákvað að athuga hvort Forlagið
hefði áhuga á að ég ynni áfram með
efnið, fékk góðar undirtektir og rit-
stjórn Oddnýjar Jónsdóttur.“
Við slógum hvergi af
Inga Dagný segir athyglisvert að
skoða kulnun út frá fleiri hliðum en
vinnuálagi. „Fólk örmagnast í per-
sónulegum aðstæðum, í slæmum
hjónaböndum, með langveik börn
og við erfiðar félagslegar aðstæður.
Konum á mínum aldri er tamt að
reyna að passa inn í einhver form
sem samfélagið skapar. Ég er fædd
1963 og mamma benti mér á að ég
og mín kynslóð kvenna væri eigin-
lega sú fyrsta sem gerði þær kröfur
á sig sjálfar að af la sér háskóla-
menntunar, eiga árangursríkan feril
í atvinnulífinu, gæta þess að börnin
njóti allra sinna tækifæra og gera
líka allt sem hennar kynslóð gerði,
taka slátur, baka sjö sortir fyrir jólin
og halda öllu í röð og reglu. Við slóg-
um hvergi af, bara bættum á okkur.
Ég vona sannarlega að konur séu
hættar að bæta við þetta stóra kven-
lega samviskubit sem við virðumst
hafa komið okkur upp í aldanna
rás.“ Hún nefnir líka útlitskröfurnar
sem eru gerðar til kvenna og erfitt er
að standast. „Ég fór ekki varhluta af
slíkum fordómum, svo stór og mikil
sem ég hef alltaf verið.“
Erfitt segir Inga Dagný að leggja
Gunnþóra
Gunnarsdóttir
gun@frettabladid.is
ÞAÐ ER KJARNINN Í ÞESSU
ÖLLU AÐ VIÐ ÞURFUM AÐ
VERA VIÐ SJÁLF, EINS OG
VIÐ ERUM, BÆÐI STRÁKAR
OG STELPUR, KONUR OG
KARLAR.
1 4 . M A R S 2 0 2 0 L A U G A R D A G U R30 H E L G I N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð