Fréttablaðið - 14.03.2020, Síða 74

ÉG ER STUNDUM AÐ
TALA VIÐ GAMALT
FÓLK SEM SEGIR VIÐ MIG: ÉG
MAN EKKI NEITT. EN UM LEIÐ
OG ÉG SÝNI ÞVÍ MYNDAALBÚM
SEGIR ÞAÐ: ÉG SKAL SEGJA ÞÉR
SÖGUNA AF ÞESSU.
Hér er búið að koma upp opinni rannsóknarstofu, segir Goddur. FRÉTTABLAÐIÐ/ANTON BRINK
Guðmundur Oddur Magnússon, Goddur, vinnur nú að áhuga­verðu rannsóknar­verkefni, en opin vinnustofa því tengd
hefur verið opnuð í Hönnunarsafni
Íslands í Garðabæ. Verkefnið hefur
heitið Íslensk myndmálssaga.
Spurður um verkefnið segir
Goddur: „Ég fékk styrk til þess að
taka saman íslenska myndmáls­
sögu í prentuðu efni. Eftir útgáfu
Guðbrandsbiblíu urðu myndir og
texti viðskila í prentverki og það
var ekki fyrr en um miðja 19. öld að
farið var að tengja saman myndir og
texta upp á nýtt. Í rannsókn minni
er ég að skoða endurfundi mynd­
máls og texta hér á landi undir
lok 19. aldar. Þarna er um að ræða
þá tegund af myndmáli sem list­
fræðingar hafa aldrei haft mikinn
áhuga á.“
Að horfa á mynd
Goddur er spurður af hverju list­
fræðingar hafi ekki haft áhuga
á þessu myndmáli. Hann segir:
„Vegna þess að það varðar ekki fag­
urlistir heldur hagnýtar listir, eins
og framsetningu á pólitík, það var
til dæmis vinsælt að nota myndir
af Jóni Sigurðssyni á hvað sem
var, því í fyrstu vissu fáir hvernig
hann leit út. Myndmálið sem hér
er um að ræða eru auglýsingar og
áróður og myndir, til dæmis á utan
á dósa miðum, kaffipakkningum og
bókarkápum.
Það sem er fyrir framan fólk
daglega, eins og umbúðir utan um
sultukrukkur, mjólkurvörur eða
bókarkápur, læðist inn í undir­
meðvitundina. Ef þú sérð á full­
orðinsárum æskumynd af þér þá
klökknarðu af því tengingin er svo
sterk en þú tárast ekki yfir málverki
sem þú sást fyrir fimmtíu árum. Ég
er stundum að tala við gamalt fólk
sem segir við mig: Ég man ekki neitt.
En um leið og ég sýni því mynda­
albúm segir það: Ég skal segja þér
söguna af þessu. Það að horfa á
mynd vekur upp svo sterkar minn­
ingar og frásögu. Það er þetta form
af þekkingu sem við höfum ekki
enn þá getað kortlagt almennilega,
en það er hægt að sjá og horfa á sögu
frá svo mörgum sjónarhornum.“
Systur Fjallkonunnar
Í vinnustofu Godds í Hönnunar­
safninu má sjá fjöldann allan af
prentuðu efni og mun fleira á eftir
að bætast við. „Við byrjuðum eftir
styrkveitinguna á því að fara í allt
smáprentasafnið í Þjóðarbók­
hlöðunni sem var óflokkað. Þarna
fundum við mikið af umbúðum og
sýnishornum úr smáprenti. Þetta
eru einblöðungar, notaðir sem hálf­
gerð dreifirit til að auglýsa vörur
eða samkomur, og svo eru hluta­
bréf. Þjóðernisbaráttunni er stöð­
ugt laumað að, eins og í myndum
af Fjallkonunni. Margir áttuðu sig
ekki á því að Fjallkonan er ekki
íslensk heldur á systur úti um allt
og sú elsta er Marianne sú franska,
sem var notuð sem táknmynd fyrir
þá sem voru að berjast fyrir lýðveldi
gegn einveldi konunga.“
Opið hús
Goddur segir að myndmál hafi
komið hingað meira frá Bretum en
öðrum þjóðum. „Við Íslendingar
eins og aðrar þjóðir fylgdum öllum
stílbrigðum. Form urðu þá, eins og
í dag, eins og hver annar rekaviður.
Á þessari sýningu má sjá stílbreyt­
ingar frá nýklassík yfir í bresku
handíðahreyfinguna, yfir í art
nouveau, art deco og svo framvegis.
Á einhverjum stað byrjar þetta og
dreifist eins og gárur eftir steinkast
en tekur svo á sig sína eigin mynd.“
Goddur segir að í safninu séu gjaf­
ir og verk sem tilheyra bókahönnun
og fleiru sem eigi eftir að flokka og
koma fyrir. „Hér er búið að koma
upp opinni rannsóknarstofu og
þótt sýningin hafi verið hugsuð í
sambandi við HönnunarMars, þá er
hún nú þegar komin í gang. Öllum
er velkomið að líta hér inn.“
Endurfundir myndmáls og texta
Guðmundur Oddur Magnússon, Goddur, vinnur að verkefninu Íslensk myndmálssaga. Skoðar endurfundi
myndmáls og texta hér á landi undir lok 19. aldar. Opin rannsóknarstofa í Hönnunarsafni Íslands í Garðabæ.
Kolbrún
Bergþórsdóttir
kolbrunb@frettabladid.is
Glæpur við fæðingu, hin merkilega sjálfs­ævisaga uppistand­
arans og stjórnmálaskýr­
andans Trevors Noah, er
í fyrsta sæti metsölulista
Eymundsson þessa viku.
Noah ólst upp í skugga
aðskilnaðarstefnunnar
í Suður­Afríku, sonur
svar trar móður og
hvíts föður. Bókin
er einkar lipurlega
skrifuð og sneisafull
af eftirminnilegum
lýsingum. Það sem
gerir hana nánast
ógleymanlega er hin
sjálfstæða, litríka og óútreiknanlega
móðir Noah. Hún trúir á
Guð og  englana og
það er því  vel við
hæfi að bókin endar á
kraftaverki.
Í öðru sæti met­
sölulistans er Andlits­
lausa konan, fimmta
bók Jónínu Leósdóttur
um  eftirlaunaþegann
Eddu. Skáldsaga Eiríks
Arnar Norðdahl, Brúin
yfir Tangagötuna,  er í
þriðja sæti.  Fórnarlamb
eftir  hinn danska Jussi
Adler­Olsen er í því fjórða
og Blekkingarleikur, glæpa­
saga Kristinu Ohlsson, er í
því fimmta. – kb
Noah og stórfengleg móðir á toppnum
Jónína Leósdóttir, rithöfundur. FRÉTTABLAÐIÐ/SIGTRYGGUR ARI
FRÉTTIR, FÓLK &
MENNING á Hringbraut
og hringbraut.is
Fylgstu með!
1 4 . M A R S 2 0 2 0 L A U G A R D A G U R42 M E N N I N G ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð
MENNING