Fréttablaðið - 02.05.2020, Blaðsíða 22

MAÐUR KYNNIST FÖÐUR
SÍNUM MEÐ ALLT ÖÐRU-
VÍSI HÆTTI AÐ EYÐA
VINNUDEGINUM MEÐ
HONUM OG ÉG TEL MIG
HAFA VERIÐ HEPPINN
AÐ UPPLIFA ÞAÐ.
ÚT FRÁ ÞEIM VIÐMIÐUM
OG REGLUM SEM MENN
HÖFÐU SETT SÉR ÞÁ VAR
MJÖG SÉRKENNILEGT
HVERNIG GENGIÐ VAR
FRAM AF HÁLFU BANKANS
Á ÞEIM TÍMA.
Það má alveg segja að ég sé kominn heim. Það er margt breytt en einnig margt sem er eins. Það er gæfa fyrirtækisins að því hefur haldist vel
á starfsfólki og því tóku mörg kunn­
ugleg andlit á móti mér,“ segir Þor­
steinn Víglundsson sem tekið hefur
við stjórnartaumum BM Vallár á
nýjan leik. Þorsteinn hefur tekið við
starfi forstjóra Hornsteins, eignar­
haldsfélags utan um BM Vallá, Sem­
entsverksmiðjuna og Björgun.
„Ég þarf því að setjast á skólabekk
varðandi einhverjar hliðar starfsins
en grunnrekstur BM Vallár þekki ég
vel,“ segir Þorsteinn.
Víglundur Þorsteinsson, faðir
Þorsteins, varði nánast allri starfs­
ævi sinni í rekstur og uppbygg ingu
fyrirtækisins. Hann var lögfræð­
ingur að mennt en byrjaði að vinna
hjá fyrirtækinu á sumrin. Stuttu
eftir útskrift hans úr lagadeild féll
Benedikt Magnússon, stofnandi BM
Vallár, frá og þá var Víglundur feng­
inn til að að stýra fyrirtækinu. Þar
fann hann sína fjöl, eða öllu held ur
steypuklump, og byggði upp gríðar­
lega öflugt fyrirtæki.
Í einfaldaðri atburðarás keypti
Víglundur fjölskyldu Benedikts
síðan út úr fyrirtækinu í skrefum og
var það að mestu í hans eigu þegar
efnahagshrunið gekk yfir.
Sterkar taugar til fyrirtækisins
Rekstur BM Vallár var líf og yndi
Víglundar og því ber Þorsteinn
sterk ar taugar til fyrirtækisins.
Þrátt fyrir það var ekki bara rætt
um steypu innan veggja heimilisins.
„Pabbi hafði þann mikilvæga
hæfi leika að koma ekki með vinn­
una heim. Það var því ekki fyrr
en ég sjálfur var svo lánsamur að
byrja að vinna þar á sumrin að ég
kynnist fyrirtækinu vel. Þar lærði
ég að vinna, meðal annars við störf
á lager, hellu steypu og vikurút­
skipun.“
Þorsteinn segist þó hafa verið
ákveðinn í að feta ekki í fótspor
föður síns.
Hann menntaði sig í stjórnmála­
fræði og ætlaði sér að verða blaða­
mað ur. „Ég var ákveðinn í að skrifa
um stjórnmál og sótti um blaða­
mannsstarf á Morgun blað inu. Þá
var aðeins laust starf í viðskipta­
fréttahluta blaðsins og því varð
niðurstaðan sú að ég fór að skrifa
um viðskipti.“
Hann segir að blaðamannsstarfið
hafi átt vel við sig og greinilega gerði
hann eitthvað rétt því þremur árum
síðar fékk hann tilboð um starf hjá
Kaupþingi og starfaði þar í fjögur
ár. Þá óskaði faðir hans eftir því að
hann tæki þátt í uppbyggingu BM
Vallár með sér.
„Þó að ég hafi ætlað að fara aðra
leið þá var það ekki erfið ákvörðun
að snúa aftur til BM Vallár. Það voru
spennandi tímar fram undan og ég
hafði áhuga á að taka þátt í þeim,“
segir Þorsteinn.
Sársaukafullir tímar
Hann segist hafa kunnað því vel að
vinna náið með föður sínum. „Við
vorum mjög ólíkir karakterar og
það varð örugglega til þess að við
unnum vel saman. Pabbi var mjög
ákveðinn og fylginn sér. Hann kom
sér beint að efninu og var mjög
hreinskiptinn. Við gátum tekist á
því hann var með mikið skap og
til þess að ná sínu fram þá þurfti
maður að nota lagni og þolinmæði
en einnig að vera fastur fyrir.“
Undir hrjúfu yfirborði föður
hans var þó maður með stórt hjarta.
„Honum þótti afskaplega vænt um
starfsfólk sitt og vildi allt fyrir það
gera. Þegar ég horfi til baka þá þyk­
ir mér afar vænt um þennan tíma.
Maður kynnist föður sínum með
allt öðruvísi hætti að eyða vinnu­
deg inum með honum og ég tel mig
hafa verið heppinn að upplifa það,“
segir Þorsteinn.
Þegar Þorsteinn gekk til liðs við
BM Vallá árið 2002 var atvinnulífið
að jafna sig á niðursveiflunni í kjöl­
far internetbólunnar sem sprakk
með látum. Á næstu árum tóku við
ótrúlegir uppgangstímar sem Þor­
steinn segir að hafi verið afar lær­
dómsríkir.
Tók gjaldþrotinu illa
„Þegar ég byrja eru starfsmenn fyr­
irtækisins um 100 talsins en nokkr­
um árum síðar voru þeir orðnir 500
talsins þegar mest lét.“
Þegar hrunið reið yfir tóku við
erfiðir tímar við að reyna að bjarga
fyrirtækinu. „Það voru mjög sárs­
auka fullir tímar. Við þurftum að
fækka starfsfólki verulega og end ur­
skipuleggja fyrirtækið. Grunn rekst­
urinn var góður en eins og raunin
varð um mörg fyrirtæki á þessum
tíma þá var fyrirtækið of skuldsett
og þá sérstaklega í erlendri mynt.“
Hann segir að rekstrarlegri end­
urskipulagningu hafi verið lokið
en aðeins náðist samkomulag við
hluta kröfuhafa. Arion banki hafi
ekki viljað fallast á áætlanirnar og
því hafi ekki verið hægt að forða
fyrirtækinu frá gjaldþroti.
Víglundur tók þessari niðurstöðu
illa og var harðorður í fjölmiðlum
í gegnum árin. Hann fullyrti að til
hefði verið dauðalisti yfir fyrirtæki
sem stjórnvöld vildu ekki sjá aftur
í höndum fyrri eigenda sinna og
barðist í málinu til hinsta dags.
„Þessi niðurstaða var mikið áfall
fyrir pabba. Hann hafði eytt allri
starfsævi sinni í uppbyggingu fyrir­
tækisins og eðlilega voru tilfinning­
arnar miklar. Hann var með mikla
og sterka réttlætiskennd og því
skildi ég vel baráttu hans.“
Þorsteinn telur engan vafa á að
eigendur BM Vallá hafi verið órétti
beittir. „Út frá þeim viðmiðum og
regl um sem menn höfðu sett sér
þá var mjög sérkennilegt hvernig
gengið var fram af hálfu bankans
á þeim tíma. En ég tók sjálfur þá
ákvörð un að dvelja ekki við þetta
heldur halda áfram veginn.“
Að hans mati voru þó mörg mis­
tök gerð í uppgjöri hrunsins sem
ekki megi endurtaka nú þegar
svipuð staða er uppi vegna kóróna­
veiru faraldursins.
„Í efnahagshruninu stóðum við
frammi fyrir fordæmalausri stöðu.
Samdrátturinn var mun meiri en
nokkurn gat órað fyrir. Mönn um
var talin trú um að staða banka­
kerfisins væri önnur og traustari en
hún reyndist vera, ekki síst stjórn­
málamönnum. Það var óhugsandi
þá að þessi stóra stoð í hagkerfinu,
bankarnir, gæti horfið að stórum
hluta,“ segir Þorsteinn.
Skyndilega hafi rekstur fyrir­
tækja verið kominn í uppnám sem
var ekki vegna ákvarðana stjórn­
enda heldur vegna atburða sem
fólk bar ekki ábyrgð á og gat ekki
brugðist við. „Þetta er sambærilegt
við það sem er að gerast í dag. Það er
vissulega rétt að ekki verður hægt
að bjarga öll um fyrirtækjum en það
má ekki fella þau og svipta fólk ævi­
starfinu af léttúð. Það er gríðarlega
mikil vægt verkefni fyrir stjórnvöld
að varð veita þekkingu og innviði
inn an fyrirtækjanna ti þess að við
verð um f ljótari að endurbyggja
ferða þjónustuna þegar allt opnast
á nýjan leik.“
Þá hafi þessi reynsla sannfært
hann í þeirri trú að koma þurfi
bönd um á sveif lurnar sem ein­
kenni íslenskt efnahagslíf. „Íslend­
ingar búa við sveif lukenndasta
hagkerfi heims og það gerir allan
rekstur mjög erfiðan. Við verðum
að koma bönd um á þessar sveiflur
því of mik il verðmæti tapast.“ Hann
bendir á að íslenskur byggingariðn­
aður sé með lægri framlegð heldur
en iðn að urinn á Norðurlöndunum
og ein skýring á því sé sú að menn
veigri sér við stórum fjárfestingum
í virðisaukandi tækni.
„Það er mjög erfitt að gera áætl an­
ir þegar þú veist ekki hvort þú verðir
á hálfum afköstum eða fjórföldum
á næsta ári.“
Hann undrist stundum þegar
stjórn málamenn hreyki sér af
því hvað íslenskt efnahagslíf sé
sveigjan legt. „Gleymum því ekki að
það er styrkleiki sem er tilkominn
af nauðsyn. Sveigjanleikinn gerir
okk ur kleift að lifa sveif lurnar af
en það væri miklu æskilegra að hér
væri stöðugleiki með lægra vaxta­
stigi og gengissveiflum.“
Allt of popúlísk umræða
Frá BM Vallá lá leið Þorsteins til
Samáls, samtaka fyrirtækja í áliðn­
aði, sem stofnuð voru árið 2010.
„Það var afar áhugavert að fá að
byggja upp þau samtök frá grunni.
Einnig að fá innsýn í rekstur stórra
alþjóðlegra fyrirtækja, sér stak­
lega hvernig þau leggja áherslu á
umhverfismál, öryggi og heilsu
starfsmanna. Þau mál voru í mun
fastari skorðum en við átt um að
venjast hér. Um árabil viðgekkst
Góð tilfinning að
vera kominn heim
Þorsteinn Víglundsson hefur öðru sinni á lífsleiðinni tekið við
stjórnartaumunum hjá BM Vallá, fyrirtækinu sem faðir hans eyddi
allri starfsævinni í að byggja upp. Hann telur að þeir feðgar hafi
verið órétti beittir þegar fyrirtækið var sett í þrot eftir hrunið.
ákveðið umburðarlyndi fyrir slys­
um hérlendis, að það væri eitthvað
sem erfitt væri að koma í veg fyrir.
Sem betur hefur mikið vatn runnið
til sjávar í þeim efnum hérlendis og
ég sé þess strax merki í daglegum
rekstri BM Vallár að þróunin hefur
verið mikil undanfarin ár.“
Þorsteinn starfaði í þrjú ár hjá
Samáli en þá tók hann við fram­
k væmdast jórastöðu Samt a k a
atvinnulífsins. Hann segir að sú
reynsla hafi verið afar lærdómsrík.
„Ég hef almennt verið svo farsæll
að vinna bara með skemmtilegu
og hæfileikaríku fólki. Það átti sér­
staklega við innan SA sem hefur á
að skipa afar öflugu fólki.“
Það sem upp úr stóð frá þessum
árum var SALEK­samkomulagið
svokallaða.
„SALEK­samkomulagið spratt
upp úr þeirri reynslu sem varð af
hruninu. Við áttum afar ánægju­
legt og skemmtilegt samstarf við
forystu verkalýðshreyfingarinnar
á þeim tíma. Þarna skapaðist aukin
samstaða á vinnumarkaði um að
breyta umgjörð íslenskrar vinnu­
hreyfingar,“ segir Þorsteinn.
Hann hafi verið bjartsýnn á að
frekari umbætur myndu eiga sér
stað en raunin hafi orðið önnur.
SALEK varð eins konar skamm­
aryrði innan íslenskrar verka­
lýðshreyfingar og þeir sem stóðu
að samkomulaginu voru felldir í
kosningum eða gáfu ekki kost á sér
áfram. Þróunin síðan hefur verið
dapurleg.
„Vinnumarkaðurinn er allt of
mikil rót vandans í efnahagslífinu.
Þegar þjóðarsáttin var gerð náðum
við loks tökum á óðaverðbólgunni
en við höfum aldrei náð að stíga alla
leið í umbótunum. Hlutverk aðila
vinnumarkaðarins er gríðarlega
mikilvægt. Það er vel viðurkennt
á Norðurlöndunum en hér er litið
fram hjá því og umræðan einkenn­
ist af innihaldslausum upphrópun­
um og ábyrgðinni er varpað á aðra
hópa. Umræðan er allt of popúlísk,“
segir Þorsteinn.
Óskilvirkasti vinnustaðurinn
Þorsteinn segist alltaf hafa haft
mikinn áhuga á pólitík en hafa þó
ekki stefnt sérstaklega á þann vett­
vang.
„Ég er frjálslyndur hægrimaður,
jafnvel frjálslyndur hægrikrati. Ég
Björn Þorfinnsson
bjornth@frettabladid.is
2 . M A Í 2 0 2 0 L A U G A R D A G U R22 H E L G I N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð