Bændablaðið - 23.06.2016, Blaðsíða 40

40 Bændablaðið | Fimmtudagur 23. júní 2016
Fléttur eru sambýlislífverur
sveppa og þörunga. Hörður
Kristinsson grasafræðingur er
höfundur nýrrar bókar sem
heitir Íslenskar fléttur. Bókin er
sú fyrsta sinnar tegundar hér á
landi og stórmerkilegt framlag til
náttúrufræðirannsókna á Íslandi.
„Fléttur sem vitað er um
á Íslandi eru í kringum
800 og í bókinni er fjall-
að um 392 tegundir eða
nálægt helming þeirra.
Í bókinni eru myndir af
öllum tegundunum sem
fjallað er um, lýsing á
þeim og útbreiðslukort.
Kortið er misnákvæmt
fyrir mismunandi tegund-
ir. Í sumum tilfellum sýnir
kortið útbreiðsluna nokk-
uð ítarlega en fyrir aðrar
tegundir er nánast tilviljun
hvar þær hafa verið greindar.
Sumar fléttur sjást illa og fólk
tekur ekki eftir þeim og eru því
víðar en fram kemur í bókinni
en aðrar eru mjög sjaldgæfar og
finnast einungis á örfáum stöð-
um á landinu,“ segir Hörður.
Bókin er sú fyrsta sinnar
tegundar hér á landi og fyrsta
bókin um fléttur á Íslandi. Hörður
hóf rannsóknir á fléttum og fór að
taka myndir af þeim upp úr 1960
og því er bókin afrakstur rúm-
lega hálfrar aldar vinnu samhliða
öðrum störfum.
Fléttur eru sveppir
Að sögn Harðar eru fléttur á ýmsan
hátt sérkennilegar lífverur og ekki
lengur taldar til plantna eins og áður
var, en flokkast nú sem sveppir.
„Fléttur eru í raun sveppir sem lifa
í sambýli við þörunga. Þörungarnir
eru ljóstillífandi og framleiða þannig
næringarefni en sveppurinn klæðir
fléttuna að utan og hýsir þörungana
og kemur lífverunni í samband við
steinefni í undirlaginu.“
Almenningur þekkir
fléttur líklega best sem hvítar og
gular skellur á steinum. Hörður segir
að margar tegundir flétta myndi hvít-
ar skellur á steinum.
„Sumar eru algengar
um allt land en aðrar
eru landshluta-
bundnar. Gulgrænu
skellurnar eru oft
tegund sem kallast
landfræðiskóf og er
svo algeng að hún
finnst nærri því á
hverjum steini.
Ættkvísl ina
Rhizocarpon sem
landfræðiskófin
eða landfræði-
flikran eins og ég nefni hana
í bókinni, tilheyrir, nefni ég flikrur,
enda eru þær allar flikróttar á litinn.
Þar skiptast svartar askhirslurnar á
við ljóst þal.“
Hörður telur að fjallað sé um hátt
á annað hundrað ættkvíslir af flétt-
um í bókinni. Ættkvíslunum hefur
fjölgað verulega síðustu árin eftir
því sem rannsóknum á fléttukerfinu
miðar áfram með erfðafræðilegum
aðferðum.
Vaxtarga og fuglaglæða
Einungis fáar fléttur báru íslensk
heiti áður en Hörður hóf rann-
sóknir á þeim og vinnu við bókina.
„Tegundirnar sem höfðu nafn eru
helst þær sem mest er af og fólk
hefur tekið eftir eða haft nytjar af
á einhvern hátt. Hin nöfnin hef ég
aftur á móti búið til.“
Dæmi um heiti sem Hörður hefur
búið til er vaxtarga sem er algeng
hrúðurflétta á steinum um allt land.
„Ættkvíslarheitið targa þýðir lít-
ill skjöldur og nafnið er dregið af
því að þessar fléttur hafa disklaga
askhirslur með ljósum barmi og
líkjast því skildi í laginu. Einnig má
nefna fuglaglæðu sem vex á stöð-
um þar sem fuglar setjast og drita.
Fuglaglæða er því algeng á toppum
steina, á girðingastaurum og jafnvel
á trjágreinum þar sem fuglar sitja
mikið.“
Af gömlum nöfnum á fléttum í
bókinni má nefna engjaskóf sem vex
á jarðvegi og annað er geitaskóf sem
vex á klettum.
Fléttur er víða að finna sé leitað
eftir þeim. Hörður segir að þær vaxi
á margs konar undirlagi. „Gömlum,
hefluðum spýtum, trjáberki, á stein-
um, steinsteypu og jarðvegi, utan á
TIL SÖLU HROSSARÆKTARBÚ Í FREMSTU RÖÐ
Fasteignamiðstöðin Hlíðasmára 17, 201 Kópavogi sími: 550 3000 er með til sölu
Hrossaræktina á Varmalæk og aðstöðu hennar. Um er að ræða jarðirnar Brekkukot
landnúmer 146155, Bjarmaland landnúmer 146148 og Varmalæk íbúðarhús með
landnúmer 207459 í Skagafirði. Jarðirnar eru u.þ.b. 700 hektarar auk húsakosts sem er
mjög góður og bústofns sem eru ræktunarhross í fremstu röð.
Á jörðinni Bjarmalandi er myndarleg reiðhöll, sem er í raun fjölnota stærð 18 x 60 m.
Húsið hýsir bæði hesthús og tamningaraðstöðu, sýningarsal og gestamóttöku með
glæsilegu eldhúsi m.a. hannað með aðstöðu til veitingarekstrar. Heitt vatn er til upp-
hitunar húsakosts. Reiðhöllin sem ber nafnið Hrímnishöllin er í um 3ja km fjarlægð frá
Vindheimamelum.
Á Varmalæk hefur verið stunduð hrossarækt í áratugi með góðum árangri, og auk
þess verið rekin þar þjónusta við ferðamenn. Fyrirtækið Íslenskar hestasýningar ehf.
rekur starfsemi sína þar í dag. Jörðin Brekkukot er gríðarlega gjöful, grasgefin og
skjólgóð frá náttúrrunnar hendi. Þar eru kjöraðstæður fyrir hrossarækt og eru því
ræktunarmöguleikar miklir. Í Brekkukoti er skemma stærð 6 x 25 m sem hentar m.a.
fyrir uppeldi og útigangshross.
Upplýsingar veitir Magnús Leópoldsson
lögg. fasteignasali, gsm: 892 6000
magnus@fasteignamidstodin.is
Bók um fléttur í íslenskri náttúru:
Íslenskar fléttur
Engjaskóf, neðst til hægri sést einnig glóðargrýta.
Hörður Kristinsson grasafræðingur.
Skollakræða.