Bændablaðið - 23.06.2016, Blaðsíða 50

50 Bændablaðið | Fimmtudagur 23. júní 2016
Skömmu eftir lok
heims styrjaldarinnar
síðari, á árunum 1948 til
1955, voru framleiddar
í Bretlandi dráttarvélar
sem kölluðust Garner.
Vélarnar voru litlar,
léttar og ætlaðar fyrir
garðyrkjustöðvar og til
að létta vinnu þar sem
flytja þurfti léttar vörur
milli sölubása.
Í lok ársins 1916
hóf fyrirtækið Henry
Garner Ltd. innflutn-
ing á dráttarvélum frá
Bandaríkjunum. Vélarnar
voru sérsmíðaðar eftir kröfum
Garner en byggðu á hönnun
bandarískra traktora sem kölluð-
ust Galloway. Sala á vélunum var
lítil og ágóðinn af innflutningnum
minni en til stóð þar sem trakt-
orarnir voru umtalsvert dýrari en
sambærilegar vélar frá Austin og
Fordson.
Árið 1947 tilkynnti fyrirtæk-
ið að það væri búið að hanna og
smíða frumgerð að nýrri dráttarvél
og ætlaði að hefja fram-
leiðslu á henni í Bretlandi.
Fyrstu traktorarnir komu
ekki á markað ári síðar
vegna hráefnisskorts í
kjölfar heimsstyrjaldar-
innar síðari.
Traktorarnir voru
tveggja hjóla og drógu á
eftir sér plóg. Mótorinn
var bensínknúinn og af
gerðinni J.A.P, Model 5,
eins strokka og fimm til
sex hestöfl. Einnig var
hægt að fá traktorinn í
aðeins dýrari útfærslu
með vél sem gekk fyrir
steinolíu. Báðar týpur voru þriggja
gíra og stýrt með því að læsa hjól-
inu þeim megin sem beygja átti í.
Fjarkinn og sjöan
Árin 1949 og 1950 setti fyrirtæk-
ið á markað tvær týpur af litlum
fjögurra hjóla dráttarvélum sem
voru eins og tveggja hjóla trakt-
orinn í öllum megindráttum nema
hvað þeim var stýrt með stýri og
framhjólunum.
Minni traktorinn sem kom
fyrst fyrir almenningssjónir kall-
aðist fjarkinn og var fimm til sex
hestöfl en sú stærri sem kallaðist
sjöan var sjö hestöfl. Mótorinn í
fjarkanum var sá sami og í tveggja
hjóla dráttarvélinni og hún ætluð
til svipaðra verka.
Sjöan var svipuð fjarkanum í
útliti en stærri, lengri og
aflmeiri.
Dráttarvélar fyrir
flugvelli
Framleiðendur Garner
sáu fljótlega tækifæri
í framleiðslu á litlum
og liprum dráttarvélum
til þess að draga vagna
sem flytja töskur til og
frá á flugvöllum. Árið 1954 setti
fyrirtækið á markað sérhannaðar
dráttarvélar til þess konar flutn-
inga og til að draga hluti milli
staða í vörugeymslum. Einnig var
í boði minni traktor sem hentaði
til flutninga á hlutum á golf- og
íþróttavöllum.
Um svipað leyti hóf fyrirtækið
smíði á litlum dráttarbátum til að
draga vörupramma eftir ám sem
hafa verið notaðar til vöruflutn-
inga í Bretlandi í hundruð ára.
Framleiðslu hætt 1955
Framleiðslu á Garner-
dráttarvélum var hætt um mitt ár
1955 vegna erfiðleika í rekstri.
Þrátt fyrir að saga Garner sé ekki
löng voru vélarnar fluttar út til
margra landa. Garner-dráttarvélar
eru safngripir í dag og búið að
gera upp fjölda þeirra og sumar
eru enn í notkun.
Ekki er vitað hversu margar
Garner-dráttarvélar voru fram-
leiddar þar sem allir pappírar um
framleiðsluna eru glataðir. /VH
Garner – litlir og léttir
Utan úr heimi
Þrátt fyrir eða kannski frekar
vegna alvarlegra hótana Alþjóða
gjaldeyrissjóðsins, fjöl margra
alþjóðastofnana, Bandaríkja-
forseta, forsætisráðherra
Bretlands og margra fleiri, virðist
breska þjóðin vera að snúast á sveif
með þeim sem vilja að Bretland
segi skilið við Evrópusambandið.
Samkvæmt danskri úttekt er held-
ur enginn ávinningur fyrir hagvöxt
af veru landa í ESB.
Nýjustu skoðanakannanir um
úrsögn Bretlands úr ESB (BREXIT)
eða áframhaldandi veru landsins
í ESB, sýna verulegar sveiflur.
Fróðlegt verður að sjá hvað kemur
út úr kosningunum í Bretlandi á
morgun.
Meirihluti Breta virðist vilja
ganga úr ESB
Samkvæmt könnun Express UK,
sem birt var 12. júní, styðja 52%
kjósenda úrsögn en einungis 33%
vilja óbreytt ástand og áframhaldandi
veru í ESB. Þá eru 15% kjósenda enn
óákveðnir. Er þetta öflugasta sveifla
sem sést hefur í þessa átt frá upphafi
kosningabaráttunnar. Kosið verður
um málið 23. júní nk., eða sama dag
og Bændablaðið kemur út, tveim
dögum fyrir forsetakosningarnar á
Íslandi. Könnun Independent sýndi
að Brexit-sinnar voru með 10 pró-
sentustiga forskot. Önnur könnun
Financial Times sem birt var 15. júní
sýndi að BREXIT-sinnar voru með
47% fylgi á móti 44% hjá þeim sem
vilja vera áfram í ESB.
Virðist BREXIT-umræðan vera
farin að smita frændur vora Dani. Á
fjármálasíðu Jyllands-Posten þann
6. júní var umfjöllun um 25 blað-
síðna úttekt Suður-danska háskólans
(Syddansk Universitet) sem sýnir
að aðild að Evrópusambandinu leiði
ekki til aukins hagvaxtar einstakra
þjóða. Velta má fyrir sér hvort
umræðan leiði til þess að Danir fari
að flagga vangaveltum um þeirra
eigin úrsögn, eða „DEXIT“.
Aðild bætir ekki efnahagsvöxt
„Það hefur engin áhrif á efnahags-
legan vöxt hvort eitthvert land gerist
aðili að ESB eða ekki,“ segir í úttekt-
inni. Thomas Barnebeck Andersen,
prófessor við Suður-danska háskól-
ann, vann úttektina ásamt prófess-
orunum Mikkel Barnslund og Pieter
Vanhuysse. Þeir segja í úttekt sinni
að hingað til hafi menn gengið út frá
því að aðild að ESB leiddi til aukins
efnahagsvaxtar. Svo sé hins vegar
alls ekki.
Báru þeir saman efnahagsvöxt
allra núverandi ESB-landa sem eru
jafnframt aðilar að OECD á árunum
1961 til 2015. Þar segjast þeir engin
teikn hafa fundið um að aðild að ESB
hafi aukið efnahagsvöxt viðkomandi
landa miðað við framleiðslu á hvern
íbúa.
Sem dæmi hafi efnahagsvöxtur
að meðaltali verið tæp 2% frá 1980
til 2015 á meðan efnahagsvöxtur
Bandaríkjanna var 2,6%. Það þýðir
að það tekur 36 ár að tvöfalda efna-
hag ESB-landanna á meðan það
tekur Bandaríkin aðeins 27 ár.
Nefna þeir Eistland sem dæmi í
þessu sambandi. Þar hafi verið mikil
tollvernd í gangi fyrir inngönguna í
ESB. Þá hafi landbúnaðarstefnunni
einnig verið stýrt af Eistum sjálf-
um. Þetta gjörbreyttist eftir inngöngu
Eistlands, sem býr nú við minnstan
efnahagsvöxt ESB-landanna.
Phillipp Schröder, prófessor við
háskólann í Árósum, gefur úttekt
kollega sinna góða einkunn. Hann
segist samt ekki alveg vera tilbúinn
að skrifa undir að enginn ávinningur
sé af aðild að ESB fyrir efnahags-
vöxtinn. /HKr.
Útgöngusinnar BREXIT í Bretlandi fá óvæntan stuðning frá Dönum:
Enginn hagvaxtarávinningur
sagður vera af aðild að ESB
− í úttekt prófessora við Syddansk Universitet − Verður það DEXIT næst?
Mengun af völdu plasts:
Plast í hafinu drepur seiði
Umræða um plast í hafi verður
háværari á hverju ári. Mengun
af plasti er svo mikil að það er
farið að hafa veruleg áhrif á vist-
kerfi hafsins og lífverurnar í því.
Nýlegar rannsóknir benda til að
seiði drepist í stórum stíl eftir að
hafa étið litlar plastagnir sem eru
á floti um allan sjó.
Örsmáar plastagnir, sem eru á
floti um allan sjó, eru farnar að hafa
verulega slæm áhrif á viðkomu
fjölda fisktegunda þar sem seiði
þeirra gleypa agnirnar sem fæðu.
Plastið sem um ræðir kemur að
mestu frá iðnaði en bent hefur verið
á að færst hafi í aukana að örsmáum
plastögnum sé bætt í snyrtivörur
eins og húðsnyrtikrem og tann-
krem. Þær agnir berast auðveldlega
til sjávar með frárennslisvatni.
Dregur úr vexti
Nokkur ár tekur fyrir plast sem
lendir í hafinu að brotna niður og
á þeim tíma geta sömu agnirnar
orðið fjölda fiska að bana. Plast
og plastagnir hafa einnig fundist
í fullvöxnum fiskum, sjófuglum
og hvölum. Dýrin gleypa plastið
en ráða ekki við að melta það og í
mörgum tilfellum safnast það upp
í meltingarvegi þeirra með þeim
afleiðingum að þau drepast að
lokum.
Nýlegar rannsóknir sýna að það
dregur verulega úr vexti seiða sem
gleypa plastagnirnar og lifa það
af. Einnig er talið að plastátið geti
haft áhrif á hegðunarmunstur seið-
anna og þannig dregið úr lífslíkum
þeirra.
Kannanir benda til að seiði
aborra éti frekar plastagnir en
sjávarörverur sem eru þeirra nátt-
úrulega fæða. Eins er þetta í fyrsta
sinn sem sýnt er fram á að seiði
fiska leggi sér frekar gerviefni til
munns en náttúrulega fæðu.
Sömu kannanir sýna að frjósemi
og klak er minna hjá fiskum sem
lifa þar sem mikið er um plastagnir
í umhverfinu.
Safnast saman við strendur
Plastagnir í sjó safnast oft saman
við grunnar strendur skammt frá
þeim stöðum þar sem skólp- og frá-
rennslislagnir losa sig út í sjó.
Bent hefur verið á að þar sem
plast er lengi að leysast upp hafi það
langvarandi og víðtæk áhrif á líf-
verurnar sem það kemst í snertingu
við. Einnig hefur verið bent á að
markaður fyrir fisk sem veiddur er
á hafsvæðum þar sem mikið er um
plast mun örugglega dragast saman
á næstu árum. /VH
Plast í sjó kemur að mestu frá iðnaði en færst hefur í aukana að örsmáum
plastögnum sé bætt í snyrtivörur eins og húðsnyrtikrem og tannkrem og
þær agnir berast auðveldlega til sjávar með frárennslisvatni.