Bændablaðið - 05.12.2019, Síða 38

Bændablaðið | Fimmtudagur 5. desember 201938
LÍF&STARF
Erlendis flysjar fólk
gúrkurnar til að forðast eitrið
Reynir nefnir dæmi úr einni af
heimsóknum sínum til Evrópu.
Þar var honum boðið að borða
á heimili hjá einum garðyrkju-
ráðunaut og konan sá um elda-
mennskuna.
„Ég sá að konan tekur upp
ostaskera og sker hýðið utan af
gúrkunni sem hún var með. Ég
spurði hana af hverju hún gerði
þetta. Hún svaraði að bragði; ég
geri þetta alltaf þegar ég veit ekki
hvaðan gúrkan kemur. Það er bara
til að tryggja að við séum ekki að
borða eitrið sem er á hýðinu. Ég
vil vita hvaðan gúrkan kemur og
hvort hún er úr garðyrkjustöð sem
er ekki að nota eitur ef ég á að
borða hýðið. Ég veit ekkert hvort
þessi gúrka kemur frá Hollandi
eða Spáni, sagði konan.“
Kolsýran er nauðsynleg
svo grænmeti geti þrifist
Reynir nefndi mikilvægi kol-
sýrunnar í svona ræktun. Það er
óneitanlega sérstakt þegar haft er
í huga að vart er hægt að fletta
blaði, hlusta á útvarp eða horfa á
sjónvarp öðruvísi en að þar yfir-
gnæfi umræðan um loftslagsmál
og neikvæð áhrif af losun gróð-
urhúsalofttegunda eins og koltví-
sýrings (CO2). Það lá því beinast
við að spyrja Reyni hvað sé til
ráða hjá garðyrkjubændum ef þeir
fá ekki sína kolsýru til að fóðra
plönturnar.
„Það er bara ekkert hægt að
gera. Slík staða er mjög slæm.
Sumir reyna að brenna einhverju
til að búa til koltvísýring, en það
er ekki nærri eins áhrifaríkt og
að vera með þessa hreinu kolsýru
sem við notum. Það veldur því
gríðarlegu tekjutapi fyrir okkur
ef við fáum ekki kolsýru, jafnvel
þótt hún sé okkur dýr. Án kolsýru
verður vöxturinn um 30% hægari.
Svona gróðurhús eins og hjá
okkur er fljótt að klára alla kolsýru
úr loftinu. Plönturnar éta upp alla
kolsýru sem þeim býðst og ef kol-
sýran klárast verður hlutfallslega
of mikið súrefni. Þetta verður allt
að vera í réttum hlutföllum.“
– Er viðhorfið hjá ykkur gagn-
vart koltvísýringi þá annað en hjá
þeim sem hafa hæst í umræðunni?
„Já, við erum að binda koltví-
sýring í plöntunum hjá okkur
á hverjum degi og kolsýran er
plöntunum lífsnauðsynleg. Með
okkar ræktun erum við því að
draga úr losun á kolsýru sem
annars færi út í andrúmsloftið.“

Telur framtíð
grænmetisræktunar
felast í flotræktun
Í Reykási vinna að jafnaði um
tíu manns, að stærstum hluta er-
lendir starfsmenn. Reynir segir að
í þeim hópi sé samt fastur kjarni
sem starfað hafi lengi hjá honum.
Nýjasta framleiðslan hjá Reyni í
Reykási er flotræktun á salati sem
hann hefur verið að þróa í um eitt
og hálft ár.
„Þetta er það nýjasta í garð-
yrkjuheiminum í dag. Tæknin
hefur svo sem verið lengi þekkt,
en hefur ekki verið þróuð almenni-
lega fyrr en núna. Þetta er kallað
„floting hydorphonic“ þar sem
plönturnar vaxa alfarið í vatni sem
í er næringarblanda. Ég reyndi að
kaupa svona, en það var ekki fyrr
en 2018 að fyrirtæki voru í stakk
búin að afgreiða svona búnað sem
heildstætt kerfi til mín úr almenni-
legu efnum. Nú eru um fjögur til
fimm fyrirtæki farin að framleiða
svona plastflot.“
Þetta er ekki ósvipað annarri
salatrækt, plantan látin róta sig
í smá mold og svo sett á flot.
Í Reykási eru plönturnar svo
ræktaðar í tilbúnum tjörnum. Fer
vatnið í hringrás í gegnum kassa
eða „bíófilter“ með perlusteini og
við það fær það súrefnismettun á
ný. Vatnsskipti eiga sér þannig stað
á um tveggja tíma fresti í karinu
eða tjörninni. Í stað raf- eða hand-
knúins færibands er vatnið sjálft
látið virka sem færiband. Þegar
ein fljótandi plastgróðureining er
tekin upp hrekur straumurinn í
vatninu þá næstu að bakkanum. Í
þessu er enginn vélrænn búnaður
sem getur bilað nema vatnsdælur.
Svona framleiðsla útheimtir því
mun minni vinnu en þekkist með
hefðbundnum aðferðum.
„Ég held að þetta sé framtíð-
in í allri ræktun. Það eru sérstök
fræ sem notuð eru í svona vatns-
ræktun. Það er líka hægt að rækta
hvítkál og tómata með þessari
aðferð. Framtíðin er að flytja allt
útiræktað grænmeti yfir í þessa
aðferð. Ástæðan er að engin þörf
er á notkun illgresiseyðis og í
svona ræktun eru engin jarðvegs-
vandamál.“
Jarðvegur víða orðinn
ónýtur til ræktunar
grænmetis í Evrópu
„Ég kom í stórt salathús í Hollandi
þar sem bóndinn var að færa alla
útiræktunina hjá sér í hús. Það var
vegna sýkingar í jarðveginum,
þannig að þar var ekki hægt lengur
að rækta salat.“
Sagði Reynir að mengunin í
jarðvegi í ræktunarstöðvum m.a.
í Hollandi sé orðin geigvænleg.
Nefndi hann að á einni sýningu
þar í landi hafi honum og öðrum
gestum verið gert að fara í sérstök
stígvél. Fannst reyni þetta frábært
og til vitnis um að bændurnir vildu
ekki að gestirnir væru að bera smit
inn í garðyrkjustöðvarnar með
skóbúnaði sínum.
„Nei, það var ekki ástæðan. Þeir
vildu ekki að við værum að bera
smit út af svæðinu hjá þeim þar
sem jarðvegurinn var allur gegn-
sýrður af smiti. Þarna voru gulræt-
urnar t.d. hreint út sagt ógeðslegar.
Þetta er vandamálið sem bændur
eru að kljást við í Evrópu í dag.
Jarðvegurinn er gjörsamlega ónýt-
ur vegna eiturefnanotkunar og úr
slíkri framleiðslu eru menn m.a.
að flytja inn grænmeti til Íslands.
Nú eru menn að reyna að finna
nýjar leiðir og er flotræktun ein
þeirra,“ segir Reynir. „Þeir hafa
reyndar ekki sömu möguleika og
við sem erum með allt þetta hreina
vatn.“
Með heitt vatn úr eigin borholu
„Við byrjuðum að bora eftir heitu
vatni fyrir fimm árum. Erum með
borholu í aðeins 350 metra fjar-
lægð frá gróðurhúsinu. Hún er með
73 gráðu heitu vatni og er senni-
lega ein besta borhola landsins
þótt ég segi sjálfur frá. Þar erum
við að taka upp heitt vatn á að-
eins 120 metra dýpi. Við vorum
eiginlega í vandræðum með að
bora þetta því það kom strax upp
svo mikið af 20–30 gráðu heitu
vatni sem hefði sjálfsagt dugað
til að hita upp mörg þúsund fer-
metra með gólfhitalögnum. Við
boruðum samt lengra, eða niður á
120 metra. Þá var vatnið orðið 73
gráðu heitt sem dugði okkur vel og
ég vildi ekki fara neðar af ótta við
að missa það kannski út í sprungur.
Svo fóðruðum við holuna niður á
um 90 metra dýpi.
Ég var svo að bora hér við
hliðina á gróðurhúsinu eftir köldu
vatni, þegar ég var að setja upp
pollana fyrir vatnsræktunina.
Þegar við vorum komnir niður á
30 metra gáfumst við upp af því
að það var svo mikill hiti á botni
holunnar.
– Höfðu menn þá ekkert borða
á þessu svæði áður?
„Það er ferskvatnsborhola hér
uppi í hverfinu sem er um 350
metra djúp. Hún er með um 50
gráðu heitu vatni. Þar er um að
ræða kalt vatn sem þá hitnar á
klöpp, en ekki jarðhitavatn,“ segir
Reynir Jónsson. /HK
Flotræktun, eða „floting hydorphonic“, er framtíðin í grænmetisrækt að mati Reynis Jónssonar. Með því geta menn losnað við vandamál sem skapast af illgresi og bakteríusýkingum í jarðvegi.
Þá er víða fátt annað í stöðunni í Evrópu þar sem búið er að eyðileggja jarðveginn með gegndarlausri eiturefnanotkun. Myndir / HKr.
Horft yfir flotræktarskálann í gróðrarstöðinni Reykási.
HIÐ ÍSLENSKA
BÓKMENNTAFÉLAG
HAGATORGI · SÍMI 588 9060
hib@hib.is · www.hib.is
Í bókinni Send í sveit. Súrt,
saltað og heimabakað er leitast
við að kynna helstu niðurstöður
á myndrænan hátt. Ummæli
fyrrum sumardvalarbarna og
heimafólks eru birt samhliða
frumtextum, sendibréfum og
bókmenntum sem endurspegla
tíðarandann.
SEND Í SVEIT
Siðurinn að senda börn í sveit
er margbrotinn og samofinn
sögu íslenskrar æsku - hann var
í þjóðarsálinni. Bókin kynnir
fræðilega nálgun þessarar
rannsóknar sem byggir m.a.
á frásögnum sumardvalarbarna
og heimafólks.