Bændablaðið - 28.03.2019, Blaðsíða 2

Bændablaðið | Fimmtudagur 28. mars 20192
FRÉTTIR
Ríkisstjórnin samþykkir að leggja þriðja orkupakkann fyrir Alþingi
Ríkisstjórnin samþykkti á fundi
sínum föstudagsmorguninn 22.
mars tillögu utanríkisráðherra
um að leggja fyrir Alþingi þings­
ályktunartillögu um staðfestingu
ákvörðunar sameiginlegu EES­
nefndarinnar nr. 93/2017 um
breytingu á IV. viðauka (orka)
við EES­samninginn.
Í fréttatilkynningu um málið segir
m.a.:
„Með þingsályktunartillögunni
heimilar Alþingi að aflétta
stjórnskipulegum fyrirvara við
ákvörðun sameiginlegu EES-
nefndarinnar um upptöku svonefnds
þriðja orkupakkans í EES-
samninginn. Tillagan inniheldur
fyrirvara um að áður en grunnvirki
verði reist sem gera mögulegt að
flytja raforku milli Íslands og
orkumarkaðar Evrópusambandsins
verði lagagrundvöllur gerðanna
endurskoðaður og komi ákvæði
hennar sem varða tengingar yfir
landamæri ekki til framkvæmda fyrr
en að þeirri endurskoðun lokinni.
Helstu atriði:
• Ríkisstjórnin hefur samþykkt
að senda til Alþingis
þingsályktunartillögu um
innleiðingu þriðja orkupakkans.
• Þær reglur sem eiga við um
flutning raforku yfir landamæri
eru innleiddar með þeim
lagalega fyrirvara að þær komi
ekki til framkvæmda nema
að Alþingi heimili lagningu
raforkustrengs. Þá þarf
jafnframt að taka á nýjan leik
afstöðu til þess hvort reglurnar
standist stjórnarskrá.
• Allir fræðimenn sem að málinu
hafa komið eru sammála um
að sú leið sem lögð er til við
innleiðingu sé í fullu samræmi
við stjórnarskrá.
• Sameiginlegur skilningur
íslenskra stjórnvalda og fram-
kvæmda stjórnar ESB á gildi
þriðja orkupakkans er að
stór hluti ákvæða hans gilda
ekki eða hafi neina raunhæfa
þýðingu fyrir Ísland á meðan
enginn raforkusæstrengur er til
staðar á innri raforkumarkað
ESB.
• Enn fremur er þar áréttað
að ákvörðunarvald um
raforkustrengi milli Íslands
og innri raforkumarkaðar ESB
liggi alfarið hjá íslenskum
stjórnvöldum.
• Um er að ræða orkupakka á
íslenskum forsendum. Hann
er tekinn upp í íslenskan rétt á
þeirri forsendu að Ísland er ekki
tengt við raforkumarkað ESB.
Þriðji orkupakkinn er safn ESB-
gerða sem varða innri markað fyrir
raforku og gas innan ESB. Hann
er framhald á markaðsvæðingu
framleiðslu og sölu á raforku, sem
var innleidd hér á landi með fyrsta
og öðrum orkupakkanum í gegnum
raforkulög árin 2003 og 2008. Þriðji
orkupakkinn felur í sér, eins og hinir
tveir fyrri, ákvæði um rétt neytenda
og neytendavernd, aðgang að
flutnings- og dreifikerfum rafmagns,
gagnsæi á markaði, aðskilnað
samkeppnisrekstrar (framleiðslu og
sölu) frá sérleyfisrekstri (flutningi og
dreifingu) og fleira í þá veru.
Utanríkisráðuneytið og atvinnu-
og nýsköpunarráðuneytið hafa
undanfarin misseri unnið að
undirbúningi málsins í heild. Af
hálfu utanríkisráðuneytisins hefur
fyrst og fremst verið horft til þess
hvort upptaka þeirrar löggjafar
sem felst í þriðja orkupakkanum
fari í bága við stjórnarskrá. Þar
hefur verið sérstaklega vísað til
þess að ákvæði reglugerðar (EB)
nr. 713/2009, um að komið verði
á fót samstarfsstofnun eftirlitsaðila
á orkumarkaði (ACER), feli í sér
framsal á ríkisvaldi sem ekki standist
stjórnarskrá.
Til að fá úr þessu skorið
leitaði utanríkisráðherra til
fjögurra sérfræðinga: Stefáns
Más Stefánssonar, prófessors við
lagadeild Háskóla Íslands, og
Friðriks Árna Friðrikssonar Hirst
lögfræðings; Skúla Magnússonar,
héraðsdómara og dósents við
lagadeild Háskóla Íslands, og
Davíðs Þórs Björgvinssonar,
dómara við Landsrétt. Skúli og
Davíð komust í sínum álitsgerðum
að þeirri niðurstöðu að upptaka og
innleiðing þessara ákvæða í óbreyttri
mynd væri í samræmi við íslenska
stjórnskipan en Stefán Már og
Friðrik Árni töldu í sinni álitsgerð
að með því væri ríkisvald framselt
í meiri mæli en stjórnarskráin
heimilaði.
Til að gæta fyllstu varúðar
mun reglugerð (EB) nr. 713/2009
því verða innleidd í íslenskan
rétt með hefðbundnum hætti, en
með lagalegum fyrirvara um að
lagagrundvöllur reglugerðarinnar
verði endurskoðaður áður en
grunnvirki verði reist sem gera
mögulegt að flytja raforku milli
Íslands og orkumarkaðar ESB.
Þannig verði tryggt að ákvæði
reglugerðarinnar sem varða
tengingar yfir landamæri komi
ekki til framkvæmda fyrr en að
lokinni endurskoðun lagarammans.
Við þá endurskoðun verði tekið
sérstaklega til skoðunar á vettvangi
Alþingis hvort innleiðing hennar við
þær aðstæður samræmist íslenskri
stjórnarskrá.“
Sameiginlegur skilningur um
gildi orkupakkans
„Þann 20. mars síðastliðinn ræddu
þeir Guðlaugur Þór og Miguel Arias
Cañete, orku- og loftslagsmálastjóri
Evrópusambandsins, um þriðja
orkupakkann með hliðsjón
af aðstæðum hérlendis. Í
fréttatilkynningu þeirra um
sameiginlegan skilning um gildi
þriðja orkupakkans gagnvart
Íslandi kemur fram að stór hluti
ákvæða hans, þ.e. þau sem varða
viðskipti og grunnvirki fyrir
raforku yfir landamæri, gilda ekki
eða hafi neina raunhæfa þýðingu
fyrir Ísland á meðan enginn
raforkusæstrengur er til staðar á innri
raforkumarkað ESB. Enn fremur er
þar áréttað að ákvörðunarvald um
raforkustrengi milli Íslands og innri
raforkumarkaðar ESB liggi alfarið
hjá íslenskum stjórnvöldum. Er það
í samræmi við yfirlýsingu norskra
stjórnvalda, sama efnis, í tengslum
við innleiðingu þriðja orkupakkans
í Noregi.“
Hef tekið gagnrýni mjög
alvarlega
„Ég hef tekið gagnrýni sem
fram hefur komið vegna þriðja
orkupakkans mjög alvarlega og
því leitað ráðgjafar hjá virtustu
sérfræðingum okkar á þessu
sviði. Ég tel hafið yfir allan vafa
að með þeirri lausn sem ég legg
til á grundvelli þessarar ráðgjafar
felst enginn stjórnskipunarvandi
í upptöku og innleiðingu þriðja
orkupakkans í íslenskan rétt.
Með því að útiloka stjórnskipulega
óvissu hefur stærstu hindruninni
verið rutt úr vegi fyrir innleiðingu og
upptöku þriðja orkupakkans. Í þessu
sambandi skiptir líka afar miklu
máli sá sameiginlegi skilningur
sem fram kom í viðræðum okkar
orkumálastjóra Evrópusambandsins
um þá sérstöðu sem Ísland
nýtur gagnvart sameiginlegum
orkumarkaði. Nú hafa skapast
forsendur til að taka umræðuna á
þingi um hvað raunverulega felst í
orkupakkanum,“ segir Guðlaugur
Þór Þórðarson utanríkisráðherra.
Gert er ráð fyrir að utanríkis-
ráðherra leggi fram á Alþingi fyrir lok
þessa mánaðar þingsályktunartillögu
um staðfestingu ákvörðunar
sameiginlegu EES-nefndarinnar nr.
93/2017 um breytingu á IV. viðauka
(orka) við EES-samninginn.
Líka breyting á raforkulögum
Þá er gert ráð fyrir að dómsmála-,
ferðamála-, iðnaðar- og nýsköpunar-
ráðherra leggi fram á Alþingi
á næstu dögum annars vegar
frumvarp til laga um breytingu
á raforkulögum og lögum um
Orkustofnun, til innleiðingar á
þriðju raforkutilskipun ESB, þar
sem kveðið er á um sjálfstæði
raforkueftirlits Orkustofnunar og
valdheimildir þess, og hins vegar
frumvarp til laga um breytingu
á raforkulögum, og tillögu til
þingsályktunar um breytingu á
þingsályktun um stefnu stjórnvalda
um uppbyggingu flutningskerfis
raforku, þar sem kveðið er á um
að ekki verði ráðist í tengingu
raforkukerfis landsins við raf-
orkukerfi annars lands í gegnum
sæstreng nema að undangengnu
samþykki Alþingis.
Á sameiginlegum þingflokks-
fundi stjórnarflokkanna 20. mars
sl. var ákveðið að draga til baka
umsókn um sæstrengsverkefnið
IceLink inn á fjórða PCI-listann
(e. Projects of Common Interest).
Hefur erindi þess efnis þegar verið
sent.
Sameiginlegur skilningur Íslands
og Evrópusambandsins
„Við höfum undanfarna mánuði
reynt að upplýsa, útskýra og miðla
hvað felst í þriðja orkupakka
ESB og fengið til liðs við okkur
sérfróða aðila á því sviði og birt
þær upplýsingar. Við höfum tekið
gagnrýnis- og efasemdaraddir
alvarlega og undirbúið málið eins
vandlega og faglega og unnt er. Eftir
samræmda vinnu liggur nú fyrir
sameiginlegur skilningur Íslands
og Evrópusambandsins á nokkrum
grundvallaratriðum er varða þriðja
orkupakkann og gildi hans á
Íslandi, að teknu tilliti til sérstöðu
íslenska raforkumarkaðarins. Ég
tel það mikilvægt meðal annars
varðandi fullan sjálfsákvörðunarrétt
okkar í tilfelli tenginga við önnur
raforkukerfi og nýtingu okkar
orkuauðlinda, og verður það
undirstrikað í frumvarpi mínu að ekki
verði ráðist í tengingu raforkukerfis
Íslands við raforkukerfi annars
lands í gegnum sæstreng nema að
undangengnu samþykki Alþingis,“
segir Þórdís Kolbrún Reykfjörð
Gylfadóttir dómsmála-, ferðamála-,
iðnaðar- og nýsköpunarráðherra.
Stjórnskipunarvandinn settur
til hliðar að sinni
Stefán Már Stefánsson prófessor
vann ásamt Friðriki Árna
Friðrikssyni Hirst álitsgerð um
stjórnskipuleg álitamál tengd
framsali ríkisvalds til stofnana ESB
og EFTA vegna þriðja orkupakka
ESB.
„Með þessari leið er stjórn skip-
unar vandinn settur til hliðar að sinni
og reglugerðin innleidd á þeim
forsendum að þau ákvæði hennar
sem fjalla um flutning raforku yfir
landamæri eigi ekki við hér á landi
og hafi því ekki raunhæfa þýðingu.
Það þýðir í raun að gildistaka þeirra
er háð tilteknum frestsskilyrðum,
Grunnforsenda þessarar lausnar
er sú að þriðji orkupakkinn leggi
ekki skyldur á Ísland til að koma
á fót grunnvirkjum yfir landamæri
heldur sé ákvörðun um það alfarið á
forræði Íslands,“ segir Stefán meðal
annars.
Skúli Magnússon, dósent við
lagadeild Háskóla Íslands, vann
einnig álitsgerð um stjórnskipuleg
álitamál tengd framsali ríkisvalds
til stofnana ESB og EFTA vegna
þriðja orkupakka ESB.
„Mín niðurstaða er sú að
innleiðing reglugerðarinnar
samræmist íslenskum stjórnlögum
og gangi raunar skemur í framsali
valdheimilda heldur en til
dæmis framsal vegna evrópsks
fjármálaeftirlits sem samþykkt var
hér á landi fyrir ekki svo löngu,“
segir Skúli Magnússon dósent.
Háð samþykkt allra
EFTA-landanna
Bæði Noregur og Liechtenstein hafa
aflétt stjórnskipulegum fyrirvara af
sinni hálfu vegna þriðja orkupakkans
en ákvörðun sameiginlegu EES-
nefndarinnar tekur ekki gildi fyrr
en öll EFTA-ríkin innan EES hafa
aflétt fyrirvaranum.“ /HKr.
Guðlaugur Þór Þórðarson. Þórdís Kolbrún Reykfjörð Gylfadóttir.
Okkar fullveldishagsmunir að Landsvirkjun verði áfram í ríkiseign
– segir forsætisráðherra, sem segist ekki óttast að orkupakki þrjú leiði til hærra orkuverðs ef ekki verður lagður sæstrengur
Katrín Jakobsdóttir forsætis­
ráðherra sagðist í samtali við
Bændablaðið ekki vera hrædd um
að orkuverð hækki hér á landi við
innleiðingu á orkupakka þrjú, ef
sæstrengur verður ekki lagður.
„Það er búið að vinna gríðarlega
mikla undirbúningsvinnu vegna
þriðja orkupakkans. Þar hefur
ferða-, nýsköpunar-, iðnaðar- og
dómsmálaráðherra komið að málum
ásamt utanríkisráðherra.
Þær áhyggjur sem garðyrkju-
bændur hafa lýst yfir vegna
þessa máls tengjast fyrst og
fremst því hvaða áhrif það myndi
hafa á orkuverð ef til kæmi
raforkusæstrengur til Evrópu. Nái
þingmál ríkisstjórnarinnar fram að
ganga þá verður raforkusæstrengur
ekki lagður nema með samþykki
Alþingis. Þær reglur sem eiga við
um flutning raforku yfir landamæri
eru innleiddar með þeim fyrirvara
að þær koma ekki til framkvæmda
fyrr en og ef Alþingi samþykkir að
leggja slíkan streng og það er ekki á
dagskrá. Í sjálfu sér er ekkert annað
í þessum orkupakka sem kallar á
hærra orkuverð.“
– Nú gerir EES-samningurinn
ekki ráð fyrir að eitt orkuframleiðslu-
fyrirtæki geti haft jafn yfirgnæfandi
markaðsstöðu og Landsvirkjun er
með. Má þá ekki búast við að því
fyrirtæki verði skipt upp og síðan
selt einkaaðilum í hlutum?
„Það var gerð krafa í öðrum
orkupakkanum um uppbrot og
aðskilnað á milli dreifingar á orku
og framleiðslu. Við þingmenn
Vinstri grænna andmæltum því.
Það er ekkert í innleiðingu þriðja
orkupakkans um að menn gangi
lengra í þeim efnum en gert var í
öðrum orkupakkanum – það er áfram
í gildi svipuð efnisleg undanþága
sem sett var við innleiðingu annars
orkupakkans. Það hefur hins
vegar verið til skoðunar af hálfu
ríkisstjórnarinnar að Landsnet
verði alfarið í eigu ríkisins og
aðskilið frá Landsvirkjun og öðrum
orkufyrirtækjum en það tengist ekki
evrópskum tilskipunum.
Mín pólitíska skoðun er sú að
raforkukerfi Evrópu sambandsins
byggist um of á markaðs lög-
málunum. Það er samt erfitt að
bregðast núna við því sem gert
var við innleiðingu á orkupakka
tvö. Ég lít hins vegar svo á að það
sé einstök staða Íslands að okkar
stöndugustu orkufyrirtæki eru í
almannaeigu. Það eru gríðarlegir
hagsmunir fyrir þjóðina. Sömuleiðis
eru þjóðlendurnar almannaeign,
þannig að ég held að við höfum
alveg einstakt tækifæri í hópi
Evrópulanda til að halda stjórninni á
okkar auðlindum. Þess vegna er svo
mikilvægt að Landsvirkjun verði
áfram í ríkiseign. Ég mun algjörlega
standa föst á því sjónarmiði, því þetta
eru verðmæti inn í framtíðina. Ekki
bara efnahagsleg, heldur tengist það
líka okkar fullveldishagsmunum,“
sagði Katrín Jakobsdóttir forsætis-
ráðherra. /HKr.
Katrín Jakobsdóttir. Mynd / HKr.