Bændablaðið - 28.03.2019, Blaðsíða 50

Bændablaðið | Fimmtudagur 28. mars 201950
LESENDABÁS
Eru bændur ekki atvinnurekendur?
Ég las grein eftir fram kvæmdas­
tjóra Félags atvinnu rekenda, sem
svaraði forystugrein Morgun­
blaðsins um innflutning á ófrosnu
hráu kjöti. Eftir lesturinn situr
helst eftir að Ísland er ekki lengur
fullvalda ríki.
Framkvæmdastjórinn segir
skylt að standa við það, sem
stjórnmálamenn samþykktu án þess
að snúið væri upp á höndina á þeim.
Þarf nokkuð að snúa upp á höndina á
þeim? Fá þeir ekki að finna fyrir því
séu þeir með einhvern kjaft?
Steingrímur flæmdi úr VG og
ríkisstjórn þá, sem Jóhanna kallaði
villiketti. Jón Bjarnason stóð á
sannfæringu sinni og lét ekki
einbeittan ESB vilja Jóhönnu og
Steingrím beygja sig. Annars værum
við kannski komin í ESB og ekki
spurð um eitt eða neitt, ef hagsmunir
þjóðar tækjust á hagsmuni ESB.
Í dag eru á þingi ráðherrar,
sem þekkja vána af fjölónæmum
bakteríum. Vonandi stuðla þeir að
því að þingið skoði málið faglega
ofan í kjölinn og vandi sig betur,
en með t.d. verðtrygginguna,
gjafakvótann og Schengen.
Póstlúgan ekki í réttri hæð
samkvæmt ESB tilskipun
Það að Íslandi beri skylda til að
beygja sig undir lög EFTA, ESB og
EES minnir mig á, að fyrir nokkrum
árum fékk ég bréf frá póstinum um
að hækka póstlúgu á útidyrahurð
minni skv. ES eða ESB tilskipun.
Ég ansaði því ekki og fékk þá
hótunarbréf um að hætt yrði að
bera út póst til mín. Því svaraði ég
með grein í Mbl. Síðan hefi ég ekki
heyrt frá póstinum. Ætli það sem
nú er sagt, að okkur beri að standa
við hafi fengið álíka skoðun hjá
þinginu og hæð á póstlúgum. Það
þyrfti að endurskoða allt það, sem
ríkisstjórnin með einbeittan vilja að
koma þjóðinni undir verndarvæng
ESB samþykkti.
Íslendingar gætu margt lært af
Sviss sem er ekki í ESB
Sviss er ekki í ESB og mun aldrei
ganga í það. Svissneska ríkið var
stofnað þannig að kantónurnar
sameinuðust í fullvalda ríki með
eigin stjórnarskrá. Grunnlögmálið
er, að ríkisréttur sé æðri fylkis-
eða kantónurétti (Bundes Gericht
bricht Kantonal Recht). Þetta þekkja
Svisslendingar og vita að ESB lög
yrðu æðri þeirra eign lögum gangi
þeir í bandalagið.
Íslendingar gætu margt af
Svisslendingum lært. Ekki bara í
þessu sambandi, heldur líka í ótal
mörgu öðru t.d., að hleypa ekki
útlendingum eftirlitslaust inn í
landið. Það er að segja sé einhver
vilji til að halda í tunguna og
menninguna, sem veitti okkur fyrst
fullveldið fyrir 100 árum og svo
lýðveldið.
Er einhver ástæða til að treysta
betur niðurstöðum vísindamanna
ESB en íslenskum?
Í viðbót við skuldbindingar
ríkisins er rökstuðningurinn fyrir
innflutningi á hráu ófrosnu kjöti:
- Að lítil vörn sé í frystiskyldunni.
Meiri hætta sé á smitunum frá
ferðamönnum og þeim, sem farið
hafa til útlanda. Réttlætir það, að
opna fyrir allt hitt?
- Að útlendar vísindaniðurstöður
standi óhraktar. Hefur einhver lagt
sig fram við að hrekja þær? Þær
stangast á við rökstuddar niðurstöður
innlendra vísindamanna með
víðtæka þekkingu og heimsfrægð.
Er einhver ástæða til að treysta
betur (pöntuðum) niðurstöðum
vísindamanna ESB?
- Að „viðbótartryggingar séu
minna íþyngjandi leið“ og að hin
norrænu ríkin hafi náð í gegn, að
sýni séu tekin af vörusendingum
og vottað að varan sé ekki með
salmonellu. EFTA hafi samþykkt
þetta með salmonelluna.
Hvað með kamfýlóbakter og
fjölónæmar bakteríur?
Er hægt að treysta svona eftirliti
með tilliti til þess að nýlega var
hrossakjötsblönduðu nautakjöti frá
Póllandi dreift um ES svæðið. Búið
var að éta nokkur hundruð kíló í
Svíþjóð, þegar málið komst upp.
Blaðamaður með falda myndavél
kom upp um málið. Ekki eftirlitið.
Að sýklalyfjaónæmar bakteríur
hafa fundist í innlendu kjöti þannig
að takmarkanir innflutnings
útiloki ekki áhættu á að þær berist
hingað.
Eru rökin hér að ofan nægileg til
að taka sénsinn á og leyfa óheftan
innflutning á hráu ófrosnu kjöti?
Ef allt er reiknað til enda
Þeir sem styðja frjálsan innflutning
landbúnaðarafurða hafa reiknað út
að kostnaður heimila muni lækka
verulega með innflutningnum. Ég
efast um að svo verði, þegar dæmið
er reiknað til enda. Kaupmennska
byggist á mismun söluverðs og
innkaupsverðs. Íslenskir kaupmenn
eru snillingar í að halda birgjum á
tánum og munu lækka innkaupsverð
meir og meir. Það mun koma fram í
lakari gæðum og óvíst að söluverðið
lækki.
Það er staðreynd að við eigum
heilbrigðustu búfjárstofna í heimi
Því hefur lengi verið haldið fram
að hærra verð fáist fyrir íslenskan
fisk vegna meiri gæða. Er hægt að
standa á því að fiskurinn sem syndir
í sjónum við Ísland sé eitthvað betri
en sá við Noreg og í Barentshafi?
Það er hins vegar staðreynd að
við eigum auðlind, sem eru heil-
brigðustu búfjárstofnar í heimi.
Íbúar jarðar verða stöðugt með-
vitaðri um, hvað þeir borða.
Heilnæm matvara fær meira og
meira pláss í verslunum. Þannig eru
búfjárstofnarnir framtíðarlausn fyrir
sjálfbæran landbúnað og útflutning
landbúnaðarafurða með hagnaði.
Samtök atvinnurekanda mega ekki
og ótrúlegt er, að þeir skuli reyna að
fórna þessu fyrir skammtímagróða
nokkurra kaupmanna.
Hefur framkvæmdastjórinn
umboð atvinnurekenda til að
höndla með lýðheilsu þjóðarinnar
í þeirra nafni, sem hverja aðra
verslunarvöru? Líklega hafa þeir
ekkert verið spurðir.
Sigurður Oddsson
Sigurður Oddsson.
Það er Íslandi í hag og til álitsauka
að framleiðendur lífrænna
afurða í landinu vinni í samræmi
við reglur sem Evrópusambandið
setur í stað þeirra sem Bandaríkin
nota. Landbúnaðarráðuneyti
Bandaríkjanna lætur undan
þrýstingi stórfyrirtækja á borð
við Walmart, sem sækjast eftir
því að auðvelda aðgang að lífræna
vörumerkinu (vottun), um að
draga úr kröfum til lífrænnar
vottunar og framleiðslu.
Stórir og valdamiklir aðilar
grafa undan þeim náttúrulegu
ferlum sem eru grundvöllur
lífrænna aðferða um allan heim
með því að þrýsta á um að notkun
tilbúinna ónáttúrulegra aðfanga
verði leyfð. Til dæmis vinna þeir
að því að við framleiðslu á lífrænu
kjöti, eggjum og mjólk sé leyft að
ala búféð alfarið innandyra, eða á
gróðurleysu í stað beitilands, sem
hefur í för með sér bæta þarf fóðrið
með amínósýrum (metíónín). Þeir
vilja að staðlar leyfi vatnsræktun
ávaxta og grænmetis, þ.e. í
vökvakerfi tilbúinna áburðarefna,
í stað ræktunar í næringarríku
vistkerfi jarðvegs. Þeir vilja að
hægt sé að merkja matvæli, þar
með talið barnamat, sem lífræn,
þótt þau séu hlaðin ónáttúrulegum
vítamínum, steinefnum eða öðrum
tilbúnum efnum.
Erfðatækni er bönnuð
í lífrænni ræktun
Reglugerðir Evrópusambandsins
eru byggðar á varúðarreglunni,
ólíkt reglugerðum Bandaríkjanna.
Þar sem vísindaheimurinn er ekki
einhuga um hvort erfðabreyttar
plöntur séu öruggar fyrir umhverfið
eða heilsu manna og dýra, þá leyfa
reglugerðir Evrópusambandsins
ekki notkun erfðabreyttra lífvera í
lífrænni framleiðslu. Árið 2013 gáfu
Evrópusamtök vísindamanna um
félagslega og umhverfislega ábyrgð
(ENSSER) út yfirlýsingu sem 300
vísindamenn undirrituðu, þar sem
staðfest er að vísindasamfélagið
er klofið um öryggi erfðabreyttra
lífvera. Jafnframt kemur þar fram
að flestar heilsufarsrannsóknir
sem „sanna“ öryggi erfðabreyttra
plantna voru gerðar af sömu
líftæknifyrirtækjum og selja
erfðabreytt fræ. Rannsóknir gerðar
af sjálfstæðum vísindamönnum
sýndu aftur á móti að dýr fóðruð
á erfðabreyttum afurðum sýndu
eitrunaráhrif í mörgum helstu
líffærum, einkum í nýrum og lifur.
Erfðabreytt matvæli og
heilsufarsáhætta
Ræktun erfðabreyttra plantna hefur
leitt til gríðarlegrar aukningar í
notkun eiturefna í Bandaríkjunum,
einkum illgresiseitursins
glýfosats, sem bændum er selt
í sama pakka og erfðabreytt
fræ. Árið 2012 birti Charles
Benbrook niðurstöður, byggðar
á opinberum gögnum bandaríska
landbúnaðar ráðuneyt i s ins ,
sem sýndu 15-falda aukningu
illgresiseiturs frá því að ræktun
erfðabreyttra plantna hófst
árið 1996, sem orsakað hefur
lífshættuleg heilsuvandamál þeirra
sem starfa í landbúnaði. Fyrir
skömmu vann bóndi í Kaliforníu,
DeWayne Lee Johnson, mál sitt
(og 78 m dollara bætur) fyrir rétti
gegn Monsanto þar sem hann gat
sýnt fram á að eiturefnið glýfosat,
sem fyrirtækið framleiðir, var
orsök eitlakrabbameins sem hann
greindist með, og að Monsanto
hafi reynt að fela niðurstöður
eigin rannsókna sem sýndu tengsl
milli glýfosats og krabbameins. Nú
bíða allt að 9000 önnur fórnarlömb
krabbameins þess að leggja viðlíka
mál gegn Monsanto fyrir rétt.
Ein tegund erfðabreyttra plantna
eru sn. Bt-plöntur sem erfðabreytt
var til að þær innihaldi skordýraeitrið
Bt. Líftæknifyrirtækin fullyrða
að Bt-eitur í plöntum hafi enga
áhættu í för með sér fyrir menn
eða dýr sem neyta slíkra plantna
þar sem meltingarkerfi spendýra
sundri próteinum (DNA) í fóðri
og matvælum. Kanadísk rannsókn
(Aziz Aris et al 2016) sýndi engu
að síður að Bt-eitrið fannst í blóði
þungaðra kvenna og í blóði ófæddra
fóstra þeirra. Tilraunir Monsanto
sýndu að Bt-eitur í plöntum veldur
eitrun í lifur og nýrum í rottum
(Séralini et al 2009). Nýleg tilraun
sýndi sömuleiðis að erfðabreytt
Bt-eitur skaði ónæmiskerfið,
valdi ofnæmi og valdi forstigs-
frumubreytingum í þörmum í
rottum (Santos-Vigil et al 2018).
Matvæli framleidd í
tilraunastofum
Matvæli eru stærsti vöruflokkur
heimsins og hafa þar af leiðandi
orðið tilefni alls kyns róttækra
viðskiptatilrauna. Á tíunda
áratugnum voru erfðabreyttar
plöntur kynntar sem kostur í stað
venjulegra nytjajurta. Um þessar
mundir gerir Kísildalurinn tilraun
til að flytja fæðuframleiðslu af
bújörðum yfir í tilraunastofuna.
Vísindamenn vinna að því að
taka við af bændum. Bandarískt
fyrirtæki (Impossible Food Co.)
hefur fundið upp gervikjöt, sem það
vinnur og selur í formi hamborgara
(Impossible Burger), og framleitt er
á tilraunastofu úr erfðabreyttu geri.
Annað fyrirtæki (Perfect Day
Co.) vinnur að því að fjarlægja
kýr úr mjólkurbúskapnum með
framleiðslu á mjólk á tilraunastofu
úr erfðabreyttu geri og prentuðum
mjólkurpróteinum. Þessar
róttæku nýju matvörur hafa ekki
undirgengist öryggisprófanir,
þótt vísindin hafi sýnt fram á að
erfðabreytingar valdi óþekktum
og óvæntum breytingum á
genamengi erðabreyttra plantna
og matvæla úr þeim. Þar til
sýnt hefur verið fram á öryggi
erfðabreyttra lífvera og matvæla
sem framleidd eru á tilraunastofum
eiga þau sér engan stað í lífrænni
framleiðslu. Hvorutveggja ber
fremur vott um áhuga á að stjórna
matvælaframleiðslunni í stað þess
að bæta hana.
Lífræn framleiðsla og heilsa
þjóðarinnar
Ný rannsókn sem gerð var í
Frakklandi sýndi að þeir sem neyta
reglulega lífrænna matvæla eru
mun ólíklegri til að fá krabbamein
en þeir sem neyta lítillar eða engrar
lífrænnar fæðu. Önnur ritrýnd
rannsókn mældi eiturefnaleifar
í þvagi bandarískra neytenda og
sýndi að þær lækkuðu um 95% eftir
að viðkomandi höfðu eingöngu
neytt lífrænna matvæla í eina
viku. Íslenskur landbúnaður er,
ólíkt þeim bandaríska, tiltölulega
laus við eiturefnanotkun. Við
getum varið og styrkt lýðheilsu
þjóðarinnar með því að standa gegn
innflutningi gervifæðu og afurða
efnavædds búskapar, og með því að
framleiða meira sjálf með lífrænum
aðferðum.
Sandra B. Jónsdóttir
sjálfstæður ráðgjafi
Lífræn ræktun – vörn gegn
hættum ónáttúrulegs fæðis
Sandra B. Jónsdóttir.
Hvar auglýsir þú?
Sími 563 0300 / Netfang: bbl@bondi.is / bbl.is
45,6% fólks
á landsbyggðinni
les Bændablaðið
20,4%
45,6%
á landsbyggðinniá höfuðborgarsvæðinu
29,5%
landsmanna lesa
Bændablaðið
Lestur Bændablaðsins: BÆNDABLAÐIÐ ER GEFIÐ ÚT Í 32 ÞÚSUND
EINTÖKUM Á TVEGGJA VIKNA FRESTI
Heimild: Prentmiðlakönnun Gallup, okt.-des. 2018. Aldur 12-80 ára.