Bændablaðið - 28.03.2019, Blaðsíða 28

Bændablaðið - 28.03.2019, Blaðsíða 28
Bændablaðið | Fimmtudagur 28. mars 201928 Ráðstefna haldin í tengslum við ársfund Bændasamtaka Íslands í Hveragerði: Sérstaða og tækifæri íslensks landbúnaðar Á seinni helmingi ráðstefnunnar Hver er sérstaða íslensks land­ búnaðar?, sem haldin var í tengslum við ársfund Bænda­ samtaka Íslands á Hótel Örk í Hveragerði 15. maí, var sjónum beint að ýmsum tækifærum sem eru í íslenskum landbúnaði. Fjórir voru á mælendaskrá eftir kaffihlé; Eygló Björk Ólafsdóttir, formaður VOR, Verndun og ræktun – félags framleiðenda í lífrænum búskap, Örn Karlsson, bóndi á Sandhóli í Meðallandi, Hulda Brynjólfsdóttir, bóndi og eigandi smáspunaverksmiðjunnar Uppspuna og Oddný Anna Björnsdóttir, verkefnastjóri hjá Matarauði Íslands. Eygló gaf yfirlit yfir stöðu og horfur lífrænnar ræktunar á Íslandi og á heimsvísu. Hún sagði að tilurð lífræns landbúnaðar sé sprottin úr slæmu ástandi í Mið-Evrópu um miðjan níunda áratug síðustu aldar; vandamálum sem fylgdu mengun, súru regni og verksmiðjubúskap. Evrópusambandið lagði í kjölfarið grunn að löggjöf um lífrænan landbúnað og þar með vottunarkerfi fyrir landbúnað sem gengur í gagnstæða átt við þá þróun sem hafði átt sér stað. Í Bandaríkjunum var að sögn Eyglóar landbúnaður og matvælaframleiðsla líka á villigötum – sem fólst í þaulræktun og erfðabreyttri ræktun – og hafði í för með sér jarðvegseyðingu, mengun og lífsstílssjúkdóma. Danir leiðandi á heimsvísu Eygló sagði að Evrópusambandið hafi verið með markvissa aðgerðaráætlun um lífrænan landbúnað frá 2004 en Tún, íslenska vottunarstofan fyrir lífrænar landbúnaðarvörur, var stofnuð 1994. Undanfarin ár hafi ríkt stöðnun, þegar mælt sé hlutfall af ræktanlegu landi á Íslandi sem sé lífrænt vottað – sem er í dag um 1,3 prósent. Tvenns konar vottuð leyfi eru veitt hér á landi; fyrir landbúnað og vinnslu – og eru um þrjátíu aðilar sem hafa leyfi í hvorum flokki. Sagði Eygló að viðvarandi skortur væri á vissum tegundum lífrænt vottaðra búvara, eins og til dæmis á grænmeti, mjólk og egg – auk þess sem í sumum vöruflokkum væri einfaldlega engin framleiðsla lífrænt vottuð, eins og í nautakjöti og kjúklingum. Eygló sagði að á heimsvísu væru um 70 milljónir hektara lands undir lífrænum landbúnaði og var um 20 prósent aukning milli áranna 2016 og 2017. Framleiðendum hefði fjölgað um fimm prósent á þessum tíma. Víða í fjölmennustu löndum heimsins væri mikill vöxtur í framleiðslu og metnaðarfullar stefnumótunaráætlanir Evrópulanda hafi komið fram á síðustu árum. Danmörk kallar sig núna til dæmis leiðandi þjóð í lífrænni framleiðslu heimsins (world leading organinc nation). Þeir séu nú með hæstu markaðshlutdeild lífrænna vara á matvörumarkaði, eða rúmlega 13 prósent. Til að ná markmiðum sínum noti Danir opinber innkaup matvæla, til dæmis geri þeir kröfu um að 60 prósent máltíða í eldhúsum ríkisins séu úr lífrænt vottuðu hráefni. Þörf á heildstæðu átaki Næst ræddi Eygló um vottunarmerki fyrir lífrænar vörur. Hún sagði að á döfinni væri að svokallað Evrópulauf verði nýtt merki fyrir allar slíkar vörur í Evrópu og myndi hafa alþjóðlegt gildi. Mikið hagræði væri í því að sameina önnur merki undir Evrópulaufinu og fækkaði flækjustigum. Með þeirri breytingu gefist tækifæri fyrir íslenska framleiðendur og samkeppnisstaða þeirra batni. Í samantekt hennar kom fram að meta verði lífrænan landbúnað út frá markmiðum hans og vaxandi útbreiðslu í heiminum. Umfram eftirspurn væri á Íslandi eftir slíkum vörum og til að hægt sé að ná góðum árangri hér þurfi að setja einhvers konar stefnu sem hrindi af stað heildstæðu átaki með aðkomu stofnana, stjórnvalda og hagsmunaaðila. Ný tækifæri í sölu á afurðum bænda Örn Karlsson tók næstur til máls og ræddi um ný tækifæri í sölu á afurðum bænda. Hann byrjaði á því að segja að bærinn sinn, Sandhóll í Meðallandi, nyti mjög góðra skilyrða til ræktunar. Þrjú lögbýli væru í samstarfi um nautgriparæktunina og þá jarðrækt sem þar væri; aðallega hafra, bygg og repju. Síðan fór Örn yfir þær vörur sem væru í raun framleiddar úr hráefninu. Vörur sem framleiddar eru úr repjunni (sem er reyndar vornepja) væru matarolía, sápur, smurolía fyrir línurnar í línubáta, repjuhrat sem próteingjafi í nautgripaeldi og svo væri hálmurinn notaður fyrir undirburð fyrir skepnur. Byggkornið væri notað til bruggunar á viskíi, gini og fleiri áfengistegundum (sem að langmestu leyti sé flutt út), það væri orkuríkt fóður í nautgripaeldi og svo væri hálmurinn notaður í undirburð. Hafrar er svo það sem er nýjast í ræktun á Sandhóli. Þeir eru seldir bæði sem tröllahafrar og haframjöl í verslunum á Íslandi, hýðið notað sem heilfóður í nautgripaeldi, hálmurinn í undirburð. Sagði Örn að hafrarnir hafi selst svo vel frá því að byrjað var að markaðssetja þá í haust, að líklega yrði farið í að tvöfalda framleiðsluna – en það sennilega dygði ekki til. Ekki til nægur hálmur á Íslandi Sjálfir nota bændurnir á Sandhóli hálm sem undirburð í sínum fjósum, en þeir komust að þeirri niðurstöðu eftir vettvangsferðir um Evrópu að nautgripum líður best við slíkar aðstæður. Ástæðuna fyrir því að ekki fleiri nautgripabændur noti hálm sem undirburð á Íslandi, segir Örn að það sé einfaldlega ekki til nóg af honum. Næst vék Örn tali sínu að fyrirkomulagi á sölu afurða bænda. Hann sagði að flestir bændur hefðu þann háttinn á að senda sínar afurðir til afurðastöðvar – og hugsi síðan ekkert meira um sölu þeirra. Hann teldi hins vegar að aðaltækifærin fyrir bændur fælust í því að komast nær neytendum, til dæmis með því að búa til vörumerki og nota leiðir í gegnum heildsala, verslanir, netið, Beint frá býli eða REKO. En ekki einblína bara á afurðastöðvar og fóðursala. Illa hafi gengið hjá þeim að markaðssetja í gegnum heildsala, en þegar bændurnir nálguðust verslanirnar sjálfir hafi þeir fengið góð viðbrögð. Það geti einnig falist tækifæri fyrir markaðssetningu í gegnum vöruþróun með samstarfsaðila og nefndi Örn dæmi af aðila sem hefur sýnt áhuga á því að framleiða vörur úr höfrunum þeirra. Að lokum nefndi hann möguleika á útflutningi og tók dæmi af vel heppnaðri markaðssetningu þeirra á áfenginu og sápunum í fríhöfninni. Facebook og Google gagnleg markaðstól Örn sagði að þeirra kynningar- starfsemi færi mest fram í gegnum Facebook, en einnig væri þess virði að sækjast eftir umfjöllunum í fjölmiðlum. Einnig sé gagnlegt að nota áhrifavalda og auglýsingar í gegnum Google til að ná í tiltekna markhópa. Hann sagði að endingu að heilmörg tækifæri væru í framleiðslu og sölu á afurðum bænda, stundum þyrfti bara einfaldlega að hugsa aðeins út fyrir boxið. Íslenska ullin er vannýtt auðlind Hulda Brynjólfsdóttir og Tyrfingur Sveinsson eiga og reka Uppspuna, fyrstu smáspunaverksmiðjuna á Íslandi, sem er staðsett í Lækjartúni rétt austan við Þjórsárbrú. Verksmiðjan var tekin í gagnið í júlí 2017 en þau reka líka sauðfjárbú með 280 kindur og eru einnig með holdakýr. Hulda sagði þeirra sögu; um ástæður þess að þau ákváðu að fara út í slíka fjárfestingu sem smáspunaverksmiðja er. Ræturnar liggi í félagsskapnum Spunasystur sem sé starfandi í sveitinni. Mikil hvatning sé að vera í slíkum hópi og gott tengslanet hafi myndast. Vélarnar eins og hannaðar fyrir íslenska ull Hulda sagði að við ástundun á þessu áhugamáli sínu hafi hún orðið vör við mikinn áhuga á íslensku ullinni – ljóst væri að Ísland sé í tísku. Einhver spurði hana hvort hún hefði ekki áhuga á því að setja upp svokallaða Mini- Mill (smáspunaverksmiðju) og eftir að hafa leitað sér upplýsinga í gegnum netið gerðust hlutirnir hratt. Ákvörðun var tekin í desember 2016, vélarnar komnar á hlaðið 16. júní 2017 og settar í gang 1. júlí 2017. Vélarnar voru keyptar af fyrirtæki í Kanada og fóru þau Tyrfingur í kynnisferð til þeirra áður en kom að kaupunum til að ganga úr skugga um að þær virkuðu fyrir íslensku ullina. Maður á vegum fyrirtækisins kom svo í Lækjartún til að fylgja sölunni eftir með uppsetningu og stillingum. Eftir fjóra mánuði kom svo annar maður frá fyrirtækinu – öllu reynslumeiri en hinn í ullarvinnslu – og hann komst að þeirri niðurstöðu að vélarnar væru eins og hannaðar fyrir íslenska ull. Næstu mánuðir fóru að sögn Huldu í æfingar og þróun á nokkrum vörum. Alltaf séu einhverjar hliðarafurðir sem falli til í slíkri vinnslu og alltaf sé reynt að finna þeim hlutverk. Það sem ekki sé nýtilegt vilji hún nota til landgræðslu. Garnið rifið úr höndunum á þeim Mikill áhugi varð strax á starfseminni og segir Hulda að garnið hafi nánast verið rifið úr höndunum á þeim, um leið og það var tilbúið – og eins sýndi fólk strax mikinn áhuga á að hægt væri að fá þjónustu í Uppspuna; að þar væri hægt að láta vinna ull fyrir sig. Auka þurfti við verslunar- og sýningarrými og það var svo opnað á efri hæð verksmiðjunnar 17. og 18. mars 2018. Nokkrir styrkir fengust til fjármögnunar á verkefninu; framleiðnisjóður landbúnaðarins og uppbyggingarsjóður Suðurlands lögðu meðal annars til fjármagn, auk þess sem styrkir fengust með hópfjármögnun á netinu. Svavar Halldórsson, þáverandi framkvæmdastjóri Icelandic lamb, hafi komið á hina formlega opnun og afhent skjöld verkefnisins til merkis um samstarf og stuðning um ullarvinnslu og hönnun. Hulda segist verða vör við að fólki þyki heillandi að geta farið í bíltúr upp í sveit til að kaupa ullarvörur beint frá bónda – og er gjarnan spurð að því hvort þetta sé af hennar fé. Hulda segir að ullin sé frábært hráefni, nýtist bæði í margvíslegan fatnað en einnig til listmunagerðar. Það megi líka blanda henni við allt mögulegt, til dæmis þara, sem nokkuð hafi verið gert hjá þeim. Geitabændur fá þjónustu í Uppspuna með sínar afurðir. Íslenska geitafiðan kallast kasmír og er alveg sérstaklega mjúk. Hulda sagði það hennar skoðun að verðið á íslensku prjónagarni væri of lágt miðað við það sem hún hafi skoðað erlendis. Það skjóti skökku við að Ráðstefnugestir á Hótel Örk. Myndir / HKr. Örn Karlsson ræddi um ný tækifæri í sölu á afurðum bænda. Eygló Björk Ólafsdóttir, formaður framleiðenda í lífrænum búskap. Hulda Brynjólfsdóttir og Tyrfingur Sveinsson eiga og reka Uppspuna, fyrstu smáspunaverksmiðjuna á Íslandi.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56

x

Bændablaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Bændablaðið
https://timarit.is/publication/906

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.