Fréttablaðið - 16.05.2020, Blaðsíða 34

Útgefandi: Torg ehf Veffang: frettabladid.isÁbyrgðarmaður: Jóhanna Helga Viðarsdóttir Sölumaður auglýsinga: Atli Bergmann atli@frettabladid.is, s. 550 5657,
Við eigum að koma
í söfn til að njóta
og hafa gaman en ekki
með því hugarfari að
ætla að læra Íslandssög-
una frá a til ö og nýta
heimsóknina í botn.
Komum frekar aftur og
aftur til að fara í ferðalag
um söguna.
Margrét segir söfn vilja fá fjöl-
skyldufólk í heimsókn til að fræða
fróðleiksfús börnin um söguna.
FRÉTTABLAÐIÐ/ERNIR
Ég segi stundum að varð-veislu- og rannsóknamiðstöð Þjóðminja safnsins sé eins og
hátæknisjúkrahús fyrir þjóð-
minjar, þar sem þarf að vera tækni-
lega rétt aðstaða til að tryggja
varðveislu viðkvæmra minja, með
góðu aðgengi til rannsókna og
þvervísinda legrar samvinnu. Þar
þarf að vera gjörgæsludeild fyrir
viðkvæmustu minjarnar, röntgen,
rannsóknastofa til forvörslu, kælir
og frystir, og loft stýrð rými fyrir
mismunandi minjar úr ólíkum
efnum, því suma gripi þarf að
meðhöndla sérstaklega og veita
ákveðna meðferð, sérstaklega
forngripi sem finnast við uppgröft
og koma upp úr jörðinni. Þannig
erum við með sjö rými fyrir mis-
munandi minjar; sumar þurfa að
vera í þurru og aðrar röku loftslagi,
f lestar í hárnákvæmu hitastigi og
sérhæfðir starfsmenn meðhöndla
gripina á viðeigandi hátt,“ segir
Margrét Hallgrímsdóttir þjóð-
minjavörður.
Þjóðminjasafn Íslands er til-
nefnt til Íslensku safnaverðlaun-
anna fyrir varðveislu- og rann-
sóknamiðstöðina, sem og útgáfu
vefritsins Handbók um varðveislu
safnkosts.
„Þetta er mikilvægur áfangi fyrir
Þjóðminjasafnið, sem er höfuðsafn
á sviði menningarminja og ætlað
að vera leiðandi fyrir safnastarf
um allt land á sínu sviði. Margir
hafa lagt hönd á plóg og reynsla og
þekking starfsmanna Þjóðminja-
safns verið grundvöllur árangurs.
Það má segja að Þjóðminjasafnið
sé fyrsta safnið sem kemur öllum
sínum safnkosti í örugga höfn, við
kjöraðstæður. Með því setjum við
ný viðmið í safnastarfi á Íslandi,
ekki bara fyrir okkur sem störfum
á Þjóðminjasafninu, heldur mála-
flokkinn í heild og erum að bæta
starfsaðstöðu fyrir starfsfólk,
fræðimenn, nemendur, fornleifa-
fræðinga og aðra, sem þurfa að
leita í þeim heimildabrunni sem
safnkosturinn er,“ útskýrir Mar-
grét.
Í umsókn valnefndar segir að
„varðveislu- og rannsóknamiðstöð
Þjóðminjasafns Íslands, ásamt
Handbók um varðveislu safnkosts,
sé mikilvægt framlag til minja-
verndar á landsvísu. Samstarf og
miðlun þekkingar er þýðingar-
mikið og sú sérhæfða aðstaða sem
sköpuð hefur verið fyrir varðveislu
ómetanlegra minja er til fyrir-
myndar og íslensku safnastarfi til
framdráttar.“
Margrét segir áratuga vinnu
liggja að baki miðstöðinni, sem var
vígð 5. desember í fyrra.
„Heimildabrunnur Þjóðminja-
safnsins hefur orðið til á hálfri
annarri öld, enda stofnað 1863.
Við leggjum ríka áherslu á sam-
vinnu við önnur söfn og búum
nú í haginn, með aðstöðu til að
varðveita allan safnkost og þjóð-
minjar í vörslu Þjóðminjasafnsins;
jarðfundna gripi og muni sem hafa
varðveist frá landnámi til okkar
tíma, Ljósmyndasafn Íslands og 65
hús sem eru á ábyrgð Þjóðminja-
safnsins um land allt.“
Kórónaveiran nú skrásett
Á Safnadaginn verður Þjóðminja-
safnið opið og í dag verður opnuð
sýning um Vigdísi Finnbogadóttur
í tilefni 90 ára afmælis hennar.
„Við leggjum mikið upp úr
sýningum sem vekja fólk til
umhugsunar, í stað þess að sýna
bara eitthvað ,,f lott". Við vekjum
athygli á hversu magnaður braut-
ryðjandi og forseti Vigdís var,
og langt á undan sinni samtíð.
Hennar leiðarljós voru hlutir sem
við leggjum áherslu á í dag, sjálf-
bær þróun og samhengi manns og
náttúru í fortíð og framtíð. Já, og
í samræmi við heimsmarkmiðin
sem við hugsun um nú ,“ upplýsir
Margrét.
Önnur ný sýning er afrakstur
þrjátíu ára rannsóknar frá Hofs-
stöðum í Mývatnssveit, sem er í
samstarfi við Fornleifastofnun
Íslands.
„Hún sýnir merkar minjar um
veisluskála, svo fátt sé talið. Þar
hafa fornleifafræðingar varpað
ljósi á líf landnámskonunnar Sögu,
en með því að greina hauskúpu
hennar og bein komu vísinda-
menn með tilgátu um hvernig hún
leit út í lifanda lífi. Síðast, en ekki
síst, vil ég nefna magnaða ljós-
myndasýningu Gunnars Péturs-
sonar, listræna sýn á umhverfi
okkar og hálendi á 20. öld og svo
auðvitað Safnahúsið við Hverfis-
götu, þar sem er áhrifamikil
sýning um okkar sjónræna menn-
ingararf.“
Frítt er í Þjóðminjasafnið fyrir
börn upp að 18 ára og fullorðnir
fá árskort fyrir 2000 krónur. Fjöl-
skyldur geta komið í safnið eins oft
og fólk kýs fyrir einn aðgöngumiða
fyrir fullorðna á ári.
„Það er frábær upplifun fyrir
fjölskyldufólk að koma í söfn,
grúska saman og leyfa börn-
unum að fræðast því þau hafa
svo mikinn áhuga. Við eigum að
koma í söfn til að njóta og hafa
gaman en ekki með því hugarfari
að ætla að læra Íslandssöguna frá
a til ö og nýta heimsóknina í botn.
Komum frekar aftur og aftur til að
rannsaka spennandi hluti, fara í
ferðalag um söguna og pústum svo
á kaffihúsinu. Það er hollt, gott og
gefandi fyrir krakka að fara í rat-
leiki um safnið og í Stofuna til að
leika sér, fá hugmyndir og klæða
sig upp í gamaldags föt. Ég held
að viðhorf margra breytist eftir
COVID 19; að fólk vilji vera saman
og nota tímann vel. Þá er líka gott
fyrir þá sem eru einmana að setjast
niður á safni og vera innan um
fólk,“ segir Margrét á Þjóðminja-
safninu þar sem þessa dagana er
unnið að heimildaöflun um lífið á
tímum kórónaveirunnar með ljós-
myndum og skráningu frásagna
almennings.
„Við finnum til upplýsingar og
jafnvel gripi sem einkenna tíma-
bilið og föngum augnablikið til að
geta sett upp sýningar síðar. Til að
ná því þarf að skrásetja andrúms-
loftið; auðar götur, fólk að tala
saman í gegnum glugga og fólk á
göngu sem víkur þegar það mætir
öðrum. Það gerum við á meðan
ástandið er og réðum til okkar þrjá
ljósmyndara í verkið ásamt því að
biðja almenning að senda okkur
frásagnir úr kófinu. Þær streyma
inn í þjóðháttasafnið okkar.“
Hátæknispítali fyrir fornminjar
Margrét Hallgrímsdóttir þjóðminjavörður hvetur fjölskyldur til að koma sem oftast saman í
Þjóðminjasafnið, til að grúska, leika og njóta. Safnið er tilnefnt til Íslensku safnaverðlaunanna.
Í ljósi heimsfaraldursins COVID-19, eru söfn hvött til að færa við-burði yfir í hinn stafræna heim
og vekja þannig athygli á starfi
safna, samfélaginu til góðs. FÍSOS
og ICOM hvetja alla til að virða
reglur almannavarna um að það
séu ekki f leiri en 50 manns í hverju
rými og virða viðmið um tveggja
metra fjarlægð milli fólks.
Á hverju ári velur ICOM þema
fyrir Alþjóðlega safnadaginn og í
ár er yfirskrift dagsins: Söfn
eru jöfn: Fjölbreytni og
þátttaka allra 2020.
Söfn um heim allan
munu fagna Alþjóð-
lega safnadeginum
þann 18. maí og
dagana í kring með
því að nota stafrænar
lausnir vegna COVID-
19. Þátttaka í Alþjóðlega
safnadeginum fer vaxandi meðal
safna um heim allan. Árið 2019
tóku yfir 37.000 söfn þátt í atburð-
inum í 158 löndum.
Ýtum undir fjölbreytni
Höfuðatriði samfélagslegs gildis
safna er möguleikinn á því að
bjóða fólki af ólíkum uppruna og
með ólíkan bakgrunn að upplifa
einstaka hluti. Söfn eru í senn
virtar stofnanir og breytingaafl
og nú er rétti tíminn til að þau
sýni fram á mikilvægi sitt
með því að taka þátt í
pólitískum, samfélags-
legum og menningar-
legum veruleika nútíma
samfélags með upp-
byggilegum hætti.
Sú áskorun sem þátt-
taka fjölbreytts hóps
hefur í för með sér, og þeir
erfiðleikar sem fylgja því að fjalla
um flókin, samfélagsleg málefni í
umhverfi þar sem klofningur eykst
stöðugt, er ekki bundin við söfn og
menningarstofnanir eingöngu, en
þessar stofnanir skipta þó miklu
máli, þar sem þær eru í hávegum
hafðar í samfélaginu.
Sívaxandi væntingar um sam-
félagslegar breytingar hafa drifið
áfram umræðuna um möguleika
safna á að vera jákvætt samfélags-
afl, með því að halda sýningar,
ráðstefnur, gjörninga og standa
fyrir fræðsludagskrám og fram-
taksverkefnum. Hins vegar er
mikið óunnið í þá átt að sigrast
á meðvit uðum og ómeðvituðum
breytum sem geta skapað ójöfnuð
innan safna, og á milli safna og
gesta þeirra.
Slíkur ójöfnuður getur tekið til
margra atriða; til dæmis þjóð-
ernis, kyns, kynhneigðar og kyn-
vitundar, félagslegs bakgrunns,
menntun ar stigs, líkamlegrar getu,
stjórnmálaskoðana og trúar-
bragða.
Undir yfirskriftinni „Söfn eru
jöfn: Fjölbreytni og þátttaka allra“,
leitast Alþjóðlegi safnadagurinn
2020 við að verða sameinandi
afl, sem í senn fagnar þeim ólíku
sjónarmiðum sem finna má í
samfélögum og starfsliði safna,
og leitast við að koma auga á og
sigrast á hvers konar slagsíðu í því
sem sýnt er, og þeim sögum sem
þar eru sagðar.
Sýnileiki á tímum COVID-19
Í tilefni af safnadeginum árið
2020 eru söfn hvött til að vera
virk á samfélagsmiðlum þar sem
þau deila efni um söfnin og starf
þeirra. Þátttakendur eru hvattir til
að merkja myndir og færslur með
myllumerkjunum #safnadagurinn,
#söfnfyrirjafnrétti, #MuseumDay,
#IMD2020, #Museums4Equality,
á Instagram, Twitter og Facebook.
Þá er hægt er að deila stafrænum
viðburðum á Facebook-síðum
FÍSOS og safnadagsins.
Söfn um allan heim
Alþjóðlegi safnadagurinn er
haldinn ár hvert þann 18. maí af
International Council of Museums
(ICOM). Söfn um allan heim skipu-
leggja dagskrá þann dag, helgina
eða jafnvel vikuna alla sem 18. maí
ber upp á og hefur það verið gert
öll árin síðan 1977.
Í dag opnar glæsileg sýning í tilefni af 90 ára afmæli Vigdísar forseta.
Afrakstur 30 ára rannsóknar frá Hofsstöðum í Mývatnssveit sýnir merkar minjar og endurgerð á landnámskonu.
2 KYNNINGARBLAÐ 1 6 . M A Í 2 0 2 0 L AU G A R DAG U RSAFNADAGURINN