Fréttablaðið - 27.05.2020, Blaðsíða 20

Kristinn
Ingi Jónsson
kristinningi@frettabladid.is
Ef verðbólga helst lítil og vextir verða áfram lágir, eins og forsendur eru fyrir, er ekkert sem bendir til annars en að heimili landsins haldi
áfram að færa sig úr verðtryggð-
um íbúðalánum í óverðtryggð, að
mati hagfræðings Viðskiptaráðs
Íslands.
„Allt tal um að stjórnvöld afnemi
eða setji þak á verðtrygginguna
verður þá gagnslaust enda má segja
að heimilin séu – hægt og bítandi –
að afnema hana hvort eð er sjálf,“
segir hagfræðingurinn Konráð S.
Guðjónsson í samtali við Markað-
inn.
Hann bendir á að nær öll ný
íbúða lán bankanna, að frádregnum
uppgreiðslum, séu óverðtryggð, á
sama tíma og verðtryggðu lánin
hafa dregist saman.
Aðalhagfræðingur Kviku banka
segir það áleitna spurningu við
núverandi aðstæður hvort það sé
einfaldlega þess virði fyrir bank-
ana að lækka vexti enn frekar. Það
sé auk þess ekki náttúrulögmál í
kreppu og vaxtalækkunarferli að
keyra vexti niður í núll.
Í kjölfar 0,75 prósentustiga vaxta-
lækkunar peningastefnunefndar
Seðlabankans í síðustu viku hafa
stýrivextir lækkað um alls tvö
prósentustig frá því í febrúar.
Þeir standa nú í einu prósenti og
hafa ekki verið lægri frá því að
verðbólgu markmið var tekið upp
árið 2001.
Til þess að bregðast við efna-
hagsáhrifum kórónaveirunnar hafa
seðlabankar víða lækkað stýrivexti
umtalsvert á undanförnum mánuð-
um og þá sérstaklega í þeim ríkjum
þar sem svigrúm til lækkana var
fyrir hendi. Í mörgum ríkjum stóðu
Færi sig áfram úr verðtryggðum lánum
Hagfræðingur Viðskiptaráðs segir fátt benda til annars en að heimilin haldi áfram að færa sig í óverðtryggð íbúðalán. Ísland sé
komið í lágvaxtaumhverfi. Aðalhagfræðingur Kviku segir vaxtatæki Seðlabankans ekki tryggja að fjármagn fari til fyrirtækja.
vextir við núllið eða voru jafnvel
neikvæðir áður en veiran lét fyrst
á sér kræla.
Umræddar stýrivaxtalækkanir
og aðrar aðgerðir helstu seðlabanka
heims, lækkun verðbólguvæntinga
og áhyggjur fjárfesta af versnandi
efnahagshorfum hafa birst í mikilli
lækkun langtímavaxta á heimsvísu
undanfarið, en sem dæmi hafi vext-
ir tíu ára bandarískra ríkisskulda-
bréfa aldrei verið lægri.
Haft var eftir Ásgeiri Jónssyni
seðlabankastjóra í síðustu viku að
Ísland væri óðum að komast í lág-
vaxtaumhverfi eins og þekkst hefur
í nágrannalöndum okkar. Undir
það tekur Konráð.
„Vissulega munu koma sveiflur og
vextir mögulega hækka þegar hag-
kerfið tekur við sér að nýju,“ segir
hann, „en ég tel að almennt séð séu
forsendur fyrir því að vextir hér á
landi – rétt eins og annars staðar á
Vesturlöndunum – verði að jafnaði
lægri en áður hefur þekkst.“
Þó þurfi áfram að vera á varð-
bergi. Þrátt fyrir að verðbólgan hafi
haldist lítil á síðustu árum kenni
hagsagan okkur að hún geti auð-
veldlega farið úr böndunum með
þeim afleiðingum að vextir hækki
í kjölfarið.
Í maíhefti Peningamála er bent
á að ekki sé að merkja að aðgengi
heimila að lánsfé hafi minnkað í
kjölfar faraldursins. Þannig hafi
vextir á húsnæðislánum haldið
áfram að lækka samhliða vaxta-
lækkunum Seðlabankans. Vaxta-
álag á fyrirtækjalán hafi hins vegar
hækkað enn frekar, en á nýjum
slíkum lánum eru þeir nú um fimm
prósentustigum yfir stýrivöxtum.
Greiðslubyrðin ekki vandinn
Kristrún M. Frostadóttir, aðalhag-
fræðingur Kviku, segir að þó svo að
sum fyrirtæki séu með lán á breyti-
legum vöxtum séu afar fá með lán
sem fylgi markaðsvöxtum. Flest
séu með breytileg lán sem miðist
við kjörvexti bankanna en það
séu vextir sem bankarnir ákvarði
sjálfir.
„Þannig að ef þeir sjá ekki fram á
að geta lækkað vexti meira, til þess
að ganga ekki á vaxtamuninn hjá
sér, þá munu kjörvextir ekki lækka.
Spurningin sem bankarnir þurfa
þannig að svara er hvort þeir eigi
að lækka vexti og ganga á vax-
tamuninn eða ekki. Það er ómögu-
legt að segja fyrir víst hvað bank-
arnir ákveða að gera. Þó má segja
Nær öll ný íbúðalán
bankanna, að
frádregnum uppgreiðslum,
eru óverðtryggð á sama tíma
og verðtryggðu lánin hafa
dregist saman.
Konráð S.
Guðjónsson,
hagfræðingur
Viðskiptaráðs
Það er ekki náttúru-
lögmál í kreppu og
vaxtalækkunarferli að
keyra vexti niður í núll.
Kristrún M.
Frostadóttir,
aðalhagfræðingur
Kviku
n Vextir í febrúar n Vextir í maí
Ísland Bandaríkin Bretland Noregur Svíþjóð Evrusvæðið Danmörk
✿ Stýrivextir í febrúar og maí
-0.5
0.0
0.5
1.0
1.5
2.5
3.0%
2.5
Heimili landsins hafa á síðustu árum fært sig smám saman úr verðtryggðum íbúðalánum í óverðtryggð, samfara
minni verðbólgu og lækkandi vöxtum. Greinendur búast við áframhaldi á þeirri þróun. FRÉTTABLAÐIÐ/ANTON BRINK
að við núverandi aðstæður, þar sem
margt vinnur gegn bönkunum, svo
sem útlánatöp, erfiðar markaðsað-
stæður og lágir vextir á innláns-
reikningum, sé það áleitin spurning
hvort það sé einfaldlega þess virði
fyrir bankana að lækka vexti enn
frekar,“ segir hún.
Í því sambandi þurfi að hafa í
huga að greiðslubyrðin sem slík sé
ekki grunnvandi f lestra fyrirtækja
um þessar mundir. Þau séu einfald-
lega mörg hver nær tekjulaus og
þurfi nauðsynlega á fjármagni að
halda, óháð verði.
„Vissulega myndi minni greiðslu-
byrði létta fyrirtækjunum róður-
inn en það gæti farið fyrir lítið ef
það kemur niður á arðsemi banka
með þeim afleiðingum að þeir lána
minna út síðar meir. Það þarf að
horfa á heildarsamhengi hlutanna
og fram í tímann,“ nefnir Kristrún.
Vaxtatækið sé mikilvægt tól
en það hafi hins vegar alls konar
hliðaráhrif og sé líka takmörkunum
háð. Það tryggi til að mynda ekki að
fjármagn fari til fyrirtækja.
„Sem dæmi voru ný útlán til
fyrirtækja aðeins um 200 milljónir
króna í síðasta mánuði á sama tíma
og stýrivextir höfðu verið lækk-
aðir verulega og tekjur margra
fyrirtækja voru nær engar svo fjár-
magnsþörfin var augljós. Það var
búið að lækka verð á fjármagni en
samt var afar lítið lánað,“ nefnir
Kristrún.
Hvað varðar húsnæðislán til
heimila segir hún það vel geta verið
að bankarnir hafi svigrúm til þess
að lækka áfram vexti á þeim. Það
kæmi þó á óvart, miðað við núver-
andi fjármögnunarkjör þeirra, ef
þeir miðluðu stýrivaxtalækkuninni
allri áfram.
„Það má líka velta því fyrir sér
hvort það sé yfir höfuð æskilegt
að hvetja til aukinnar skuldsetn-
ingar heimila þegar fram undan er
tímabil tveggja tölustafa atvinnu-
leysis. Þó mörg heimili muni aðeins
endurfjármagna er líklegt að mjög
lágir vextir komi f leirum í gegnum
greiðslumat á dýrari eignum og
auki þannig gírun á húsnæðis-
markaði.
Ég er ekki hrifin af því að við
skuldsetjum einkageirann út úr
þessu ástandi,“ segir Kristrún.
Ábyrgð
stjórna
í ólgusjó
VEFFUNDUR KPMG
FIMMTUDAGINN 28. MAÍ | KL. 8:30
Á fundinum verður m.a. fjallað um
hvaða áhrif COVID-19 hefur á hlutverk
stjórnarmanna, viðbrögð stjórnar við
hættuástandi, þær áhættur sem blasa við
stjórnarmönnum og við hvaða aðstæður
gæti reynt á ábyrgð stjórnarmanna.
Mælendur eru Helga Harðardóttir, partner á
ráðgjafarsviði KPMG, Höskuldur Eiríksson,
partner hjá KPMG Lögmönnum og Svanbjörn
Thoroddsen, stjórnarformaður KPMG.
Sérstakur gestur fundarins verður Kristín
Friðgeirsdóttir, alþjóðlegur stjórnendaráðgjafi,
stjórnarmaður í m.a. TM, Distica og Völku og
fyrrverandi stjórnarformaður Haga. Kristín
gegnir einnig prófessorsstöðu við London
Business School.
Vinsamlega skráðu þig
til þátttöku á kpmg.is
2 7 . M A Í 2 0 2 0 M I Ð V I K U D A G U R4 MARKAÐURINN