Dagblaðið Vísir - DV - 01.05.2020, Blaðsíða 15

Dóra en þess ber að geta að
Amy Poehler og fleiri stofn-
uðu Upright Citizens Brigade
leikhúsið í New York, sem
rekur einnig umræddan skóla.
„Það var rosalega dýrmæt
reynsla. Þarna gafst mér tæki-
færi til að stúdera þessa tækni
og koma svo heim með þessa
þekkingu. Sem síðan gerði
mér kleift að byrja með þessa
„senu“ og miðla þessu til ann-
arra.“
Árið 2017 lærði Dóra sketsa-
skrif og spuna hjá The Second
City í Chicago, sem er nokkurs
konar mekka spunaleiklistar-
innar. Dóra bendir á að á bak
við spuna sé gríðarlega mikil
tækni. Rétt eins og í íþróttum
þarf að þjálfa spunavöðvann.
Reynslumiklir spunaleikarar
geta auðveldlega spunnið heila
leiksýningu út frá einu orði.
Hún bendir á að spuni snúist
fyrst og fremst um samskipti
og hlustun. Eitthvað sem allir
hafa gott af að tileinka sér.
„Það er rosalega gaman að
horfa á „pró“ improv-leikara
sem hafa eytt mörgum árum
í að tileinka sér þessa tækni.
Það er alveg magnað hvað
sumir þeirra geta töfrað
fram.“
Frá árinu 2013 hefur Dóra,
og seinna nemendur hennar,
kennt námskeið í spunatækni:
Improv-Haraldinn. Þangað
mætir fólk á öllum aldri, frá
átján ára og upp í áttrætt.
Flestir þeirra hafa aldrei stig-
ið á leiksvið áður. Dóra hefur
einnig kennt spunatækni í
meðferðinni í Svíþjóð. Hún
segir algengt að fullorðið fólk
kunni ekki, eða þá þori ekki,
lengur að leika sér. „Margir af
þeim sem koma á námskeiðin
hafa ekki farið í almennilegt
hláturskast í langan tíma. Það
er ótrúlegt hvað það getur gert
mikið fyrir fólk að sleppa sér
aðeins og hlæja almennilega.“
Dóra segir að spuni geti
í mörgum tilfellum hjálpað
þeim sem eru að byggja sig
upp, til dæmis eftir áföll. „Ég
hef sjálf upplifað það að lenda
í áföllum, og vera í þannig
ástandi að ég treysti mér eng-
an veginn til að fara á improv-
æfingu. Svo hef ég drifið mig á
æfingu, gleymt mér algjörlega
og hlegið og hlegið. Jafnvel þó
að ég hafi verið nýbúin að fá
hræðilegar fréttir. Spuni er
nefnilega svo mikil núvitund.
Þú þarft að tæma hugann og
vera á staðnum. Það er bannað
að hugsa of mikið og dvelja í
huganum.
Einn kennarinn sem ég hafði
úti var vanur að segja: Hugur-
inn er hættulegt hverfi. Maður
á aldrei að fara þangað einn.“
Nærgætni er mikilvæg
Undanfarin misseri hefur
Dóra líka haldið námskeið í
sketsaskrifum. Rétt eins og
spuni eru sketsaskrif eitthvað
sem fólk lærir ekki á einum
degi.
Dóra segir að þeir sketsar
sem flestir tengi við snúist að
einhverju leyti um mannlega
bresti, óvenjulega hegðun eða
galla í fari fólks, á mjög ýktan
hátt.
Hún nefnir sem dæmi klass-
ískan karakter úr Fóstbræðr-
um: nöldurskjóðuna Indriða
sem tuðar í sífellu um „eitt-
hvað bank í ofnunum“.
„Þó að þetta sé ýktur karakt-
er, þá þekkja allir þessa týpu.
Góður skets snýst um að benda
á sannleikann, spegla sam-
félagið og spegla áhorfendur.“
Dóra bendir á hvað grín
sé mikilvægt listform. „Það
getur haft svo mikil áhrif
nefnilega. Það er hægt að nota
grín til að breyta heiminum og
varpa ljósi á það sem þarf að
breyta.“
En er hægt að gera grín að
hverju sem er? Má til dæmis
gera grín að fötluðum, feitu
fólki, barnaníði eða nauðg-
unum?
„Já, ég er á því að það megi
nota hvaða umfjöllunarefni
sem er, ef maður er nærgæt-
inn. Þú þarft að vera mjög
fær til að geta gert það. Ég
myndi aldrei gera grín að
minnihlutahópum eða fórnar-
lömbum samt, mér finnst að
grín eigi alltaf að kýla upp,
ekki niður. Ef ég myndi skrifa
skets þar sem er minnst á
minnihlutahópa, þá myndi
ég hugsa þetta þannig: Ef ég
myndi sitja og horfa á þetta
við hliðina á einhverjum sem
er í þessum minnihlutahóp
gæti ég þá hlegið og myndi
sú manneskja líka hlæja? Ég
vil ekki vera rætin með mínu
gríni.“
Dóra tekur sem dæmi skets
sem var tekinn upp fyrir
seinasta Áramótaskaup en
klipptur út á síðustu stundu. Í
þeim skets var talað um sjálfs-
víg. Sketsinn var á þá leið að
nokkrar manneskjur voru að
ræða saman og hver og einn
gortaði sig af því sem hann
eða hún var að gera í þágu
umhverfisins, einn sagðist
hafa kolefnisjafnað flug, ein
borðaði ekki kjöt, einn sagð-
ist ekki ætla að eignast börn
og svo framvegis. Þá segir
ein í hópnum: „Ég er búin að
ákveða að kála mér, það er það
minnsta sem ég get gert fyrir
umhverfið.“
„Mér sjálfri fannst þetta
mjög fyndið en við vorum
samt hrædd um að þetta
myndi stuða einhverja þarna
úti og það vildum við alls ekki
gera. Það var samt ekki verið
að gera grín að sjálfsvígum,
það var verið að gera grín að
þessari keppni sem við erum
í við hvert annað, keppni sem
er ekki hægt að vinna.“ En það
var hárrétt ákvörðun að taka
þennan skets út úr Áramóta-
skaupinu.
Botninn varð dýpri og dýpri
Á meðferðarheimilinu þar
sem Dóra dvelur eru konur í
miklum minnihluta. Og hún
tekur undir með því að alkó-
hólismi sé meira tabú á meðal
kvenna heldur en karla. Meira
falinn.
„Mér finnst ekkert mál að
tala um þetta, enda skamm-
ast ég mín ekkert fyrir að
vera með þennan sjúkdóm. Ég
meina, ekki bað ég um að fá
hann. Ég er bara að reyna að
gera allt sem ég get til að taka
ábyrgð á sjúkdómnum, enda
það eina sem ég get gert.“
Dóra telur að umræðan
um alkóhólisma sé oft byggð
á misskilningi. „Mér finnst
eins og fólk geri sér ekki alltaf
grein fyrir að þetta er sjúk-
dómur. Samkvæmt læknis-
fræðinni er þetta áunninn
heilasjúkdómur og það þarf
einfaldlega að meðhöndla
þetta eins og hvern annan
sjúkdóm. Ég vissi þetta ekki
sjálf þegar ég fór fyrst í með-
ferð. Þetta var allt svo nýtt
fyrir mér.“
Margir alkóhólistar koma
úr fjölskyldum þar sem sjúk-
dómurinn hefur lagst á heilu
og hálfu kynslóðirnar. Þannig
var það ekki í tilfelli Dóru.
„Ég missti ekki stjórn á lífi
mínu um leið og ég byrjaði að
drekka. Það var ekki fyrr en
undir lokin. Það var svo margt
sem kom mér á óvart þegar ég
byrjaði að takast á við þetta.
Við getum orðað þetta þannig
að ég var alltaf að ná nýjum
og nýjum botni. Botninn varð
alltaf dýpri og dýpri. Mig
langaði svo mikið til að hætta.
En ég gat það ekki.“
Dóra segir að það sé erfitt
að útskýra þessa baráttu fyr-
ir þeim sem ekki þekkja til,
þeim sem hafa aldrei verið í
þessari stöðu. „Ég hef reynt
það, og mig langar svo mikið
að aðrir skilji mig. En reynsl-
an hefur sýnt mér að þeir einu
sem virkilega skilja þetta eru
aðrir alkóhólistar.
Það er erfitt að vera í stans-
lausu stríði við sjálfan sig.
Það er eins og maður sé and-
setinn,“ segir Dóra. „Aðrir í
kringum mann skilja ekki af
hverju maður getur ekki hætt
og maður skilur það ekki sjálf-
ur. Það er kannski það versta.
Ég er ekki komin með langan
edrútíma sjálf, rétt þrjá mán-
uði og meira að segja ennþá
í meðferð og get því kannski
ekki gefið fólki mörg ráð, en
ég vil taka þátt í að fræða fólk
um þetta og ég vil auka skiln-
ing á alkóhólisma. Ég vil líka
bara vera opin og heiðarleg
með þetta. Vonandi hjálpar
það einhverjum.“
Dóra segist aldrei hafa séð
ástæðu til að fara leynt með
sjúkdóminn.
„Kannski kann ég bara ekk-
ert að skammast mín? Það
hefur nú verið sagt við mig.
En ég get reyndar ekki séð af
hverju ég ætti að skammast
mín. Það sem ég get gert er að
bera ábyrgð á sjálfri mér og
þiggja þessa leiðsögn, hlusta á
þá sem hafa reynslu af bata.“
Langar að leikstýra
Skaupinu
Dóra verður áfram í Svíþjóð
um óákveðinn tíma. Hún ætlar
að fylgja því sem ráðgjafarnir
segja. Hún einbeitir sér að bat-
anum. Einn dag í einu. Nám-
skeiðin eru alltaf í gangi hjá
Improv Ísland þótt þeim hafi
verið frestað fram á sumar
út af Covid-19. Hún er með
hugmynd í maganum að sjón-
varpsþáttaröð sem hún stefnir
á að byrja að skrifa eftir með-
ferð. Svo er eitt ákveðið mark-
mið á listanum.
„Ég uppfyllti minn æðsta
draum þegar ég fékk að skrifa
Skaupið. Ég var búin að horfa
á hvert Skaup aftur og aftur í
mörg ár, sat og greindi Skaup-
ið og pældi í atriðunum. Ég
stefni á að leikstýra Skaupinu
einn daginn. Það er sko ekk-
ert leyndarmál. En mér liggur
ekkert á. Ég krossa bara fing-
ur og er þolinmóð.“
Hún kveðst líka vera stolt
af sjálfri sér fyrir að hafa
farið út í meðferð. „Það er
full vinna, og erfitt að vinna
í sjálfum sér á þennan hátt,
og reyna að ná bata. Og ég er
ofboðslega þakklát fyrir pró-
grammið, ég hef ofurtrú á því.
Ég er að berjast við þetta og
ég ætla að gera allt sem ég
get til að ná árangri. Og ég er
bjartsýn á að mér takist þetta.
Ég er spennt fyrir framtíðinni
og ég er spennt fyrir edrúlíf-
inu.“ n
Kannski kann
ég bara ekkert
að skammast
mín? Það hefur
nú verið sagt við
mig.
Dóra kynnti langspuna fyrir Íslendingum, og hafa sýningar Improv
Ísland notið gríðarlegra vinsælda. MYND/AÐSEND
FRÉTTIR 15DV 1. MAÍ 2020