Dagblaðið Vísir - DV - 01.05.2020, Blaðsíða 18

É g var um skeið vara-maður í borgarstjórn Reykjavíkur og sat af
og til fundi ýmissa nefnda og
ráða borgarinnar í forföllum
aðalmanna. Eitt sinn sat ég
fund í einu þessara ráða þar
sem fulltrúar meirihlutans (ég
var í minnihluta) voru í óða-
önn að skipuleggja fund um
kvenréttindi. Nefndarmenn
ræddu lengi um tilhögun
fundarins niður í minnstu
smáatriði, hvernig dúkar
ættu að vera á borðum, hvaða
veitingar skyldi bjóða upp á og
þar fram eftir götunum. Nú
er rétt að ég taki fram að um-
ræðuefnið er sígilt og brýnt en
svo fór að ég greiddi atkvæði
gegn því að umræddur fundur
yrði haldinn og lét bóka að ég
liti svo á að það væri ekki í
verkahring ríkis og sveitar-
félaga að halda almenna mál-
fundi. Þeir ættu skilyrðislaust
að fara fram á vegum frjálsra
félagasamtaka.
Ég held að þessi uppákoma
sem ég varð þarna vitni að sé
um margt lýsandi dæmi um
þróun stjórnmálanna undan-
farin ár: Kjörnir fulltrúar
virðast ekki nærri alltaf gera
greinarmun á verkefnum hins
opinbera og þeim málefnum
sem eiga heima á vettvangi
frjálsra félagasamtaka – þar
með talið stjórnmálaflokka.
En nú er svo komið að megin-
hluti tekna stjórnmálaflokka
kemur beint úr vasa skatt-
greiðenda og þeir fjármunir
hafa vaxið gríðarlega á allra
síðustu árum.
Grasrótarstarf
að mestu horfið
Ríkisstyrkir til stjórnmála-
flokka eru tiltölulega nýlegt
fyrirbrigði í lýðræðisríkjum
en hafa vaxið hratt. Ein meg-
inröksemdin fyrir þeim er
sú að þannig megi draga úr
hættu á að einkaaðilar hafi
mótandi áhrif á stefnu flokka
í krafti fjármuna. Á móti kem-
ur að hætt er við að flokkarnir
slitni úr lífrænum tengslum
við samfélagið þegar þeir eru
ekki lengur háðir framlagi
flokksmanna sjálfra og at-
hugum að framlag þeirra er
ekki eingöngu í formi peninga.
Hvers kyns vinnuframlag og
þátttaka sjálfboðaliða í funda-
starfi er ekki síður mikilvæg
lýðræðinu.
Félagsstarf í flokkunum
hefur hrunið undanfarin ár
og varla rétt að tala um gras-
rótarstarf þegar ríkissjóður
borgar kostnaðinn. Hvað sem
því líður láta stjórnmálamenn
sér þetta vel líka enda eftir-
sóknarverðara að sitja í þæg-
indum eins og embættismenn-
irnir heldur en eiga allt undir
kröfuhörðu flokksfólki.
Þá má líka spyrja sig hvort
það sé siðferðilega rétt að láta
skattgreiðendur fjármagna
hugmyndabaráttu sem er
þeim ekki þóknanleg. Stjórn-
málastarf er ekki „almanna-
þjónusta“ í neinum skilningi.
En kannski eru viðfangsefni
hins opinbera einfaldlega
orðin of margbrotin og skilin
óglögg milli þess sem það á að
sinna annars vegar og borgar-
arnir hins vegar.
Flokkarnir settir á fjárlög
Lengst af ríkti nær algjör
leynd yfir fjármögnun stjórn-
málaflokka. Þetta ól eðlilega
á tortryggni og það var því
skref í átt til opnara þjóð-
félags að skylda flokkana
til að gera bókhald sitt opin-
bert árið 2006. En um leið
náðist samstaða á þingi um
styrki ríkissjóðs og bæjar- og
sveitarsjóða til stjórnmála-
samtaka. Hámarksframlag
einstaklinga og lögaðila var
ákveðið 300 þúsund krónur og
flokkunum gert skylt að gefa
upp hverjir veittu þeim styrki
um þá fjárhæð, en síðar var
markið hækkað í 400 þúsund.
Allir þingmenn studdu frum-
varpið á sínum tíma nema þrír
þingmenn Sjálfstæðisflokks
sem sátu hjá, þeir Birgir Ár-
mannsson, Einar Oddur Krist-
jánsson og Sigurður Kári
Kristjánsson.
127% hækkun milli ára
Á meðfylgjandi súluriti sést
hvernig ríkisstyrkur til
stjórnmálaflokka hefur vaxið
undanfarinn áratug. Alls eru
þetta nærri fimm milljarðar
á verðlagi ársins í ár. Stærsta
breytingin varð milli áranna
2017 og 2018 þegar fjárfram-
lögin voru hækkuð um 127%.
Sex af átta þingflokkum lögðu
fram tillögu um hækkunina,
en Píratar og Flokkur fólksins
voru ekki meðflutningsmenn.
1. MAÍ 2020 DV
Á ÞINGPÖLLUM
Björn Jón
Bragason
Styrkir til stjórnmálaflokka hafa vaxið gríðarlega undanfarin ár á sama tíma og flokksstarfi hefur
hnignað mjög. MYND/ANTON BRINK
Framlög til stjórnmálaflokka 2019
Hér má sjá skiptingu fjárframlaga úr ríkissjóði til stjórnmálaflokka
árið 2019. Allar tölur eru á verðlagi þess árs.
NÆRRI FIMM MILLJARÐAR TIL
FLOKKANNA Á ELLEFU ÁRUM
Þar að auki
nam kostnaður
við pólitíska
aðstoðarmenn
405 milljónum
króna á síðast-
liðnu ári.
Ríkisstyrkir til stjórnmálaflokka síðastliðin 11 ár
Hér má sjá hvernig ríkisstyrkur til stjórnmálaflokka hefur vaxið
undanfarinn áratug, en samtals gera þetta 4.928.441.204 króna á
ellefu árum. Tölurnar miðast við verðlag í mars 2020.
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
800
700
600
500
400
300
200
100
0
HEIMILD: STJÓRNARRÁÐ ÍSLANDS
Milljónir króna
44
1.
41
7.
38
4
38
5.
22
5.
42
3
35
4.
83
6.
84
2
33
6.
32
9.
29
7
29
8.
13
7.
93
1
32
0.
68
7.1
17

31
5.
40
7.
95
6
30
7.
72
6.
02
7
67
7.
66
1.
97
2
75
8.
85
1.
25
6
73
2.
16
0.
00
0
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
HEIMILD: STJÓRNARRÁÐ ÍSLANDS
Milljónir króna
Þeir nutu engu að síður góðs
af hækkuninni. Styrkur til
Flokks fólksins fór úr 20 millj-
ónum í 45 milljónir og Píratar
fengu 60,5 milljónir í stað 27
milljóna.
Tildrög þessarar miklu
hækkunar var bréf sem fram-
kvæmdastjórar Framsóknar-
flokks, Miðflokksins, Sam-
fylkingar, Sjálfstæðisflokks,
Viðreisnar og Vinstri grænna
skrifuðu þar sem farið var
fram á „leiðréttingu“ fram-
laga til stjórnmálaflokka. Það
reyndist þingheimi ljúft að
seilast eftir nokkur hundruð
milljónum til viðbótar í vasa
skattborgara.
Á annan milljarð á ári
Að auki hafa þingflokkarnir á
að skipa 27 pólitískum aðstoð-
armönnum, ef aðstoðarmenn
formanna eru meðtaldir. Þetta
fólk gengur erinda pólitískra
flokka á kostnað skattborg-
ara án þess að nokkur hafi
kosið það. Það má því segja
að „stjórnmálastéttin“ fari
sístækkandi. Kostnaður við
þessa aðstoðarmenn nam í
fyrra 405 milljónum króna.
Styrkurinn til stjórnmála-
flokka var 744 milljónir það
ár svo samtals er stuðningur
við flokkana kominn upp í
1.140 milljónir króna. Hér eru
pólitískir aðstoðarmenn ráð-
herra þó ekki taldir með.
Hlutverk stjórnmálamanna
er að vinna að framgangi
hugsjóna sinna og þá von-
andi bæta samfélagið. Nú er
staðan aftur á móti orðin sú
að pólitíkin er að verða sam-
dauna „kerfinu“ og að mestu
óháð framlagi hins almenna
félagsmanns. Við getum kall-
að það ríkisvæðingu stjórn-
málanna. n
82
.4
22
.9
09
55
.9
68
.6
64
17
8.
02
3.
42
4
57
.2
41
.9
53
83
.4
95
.1
52
72
.4
91
.2
59
91
.2
58
.8
62
12
3.
09
7.
77
7
n Framsóknarflokkur
n Viðreisn
n Sjálfstæðisflokkur
n Flokkur fólksins
n Miðflokkurinn
n Píratar
n Samfylkingin
n Vinstri græn
18 EYJAN