Morgunblaðið - Sunnudagur - 18.01.2020, Blaðsíða 16

16 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 19.1. 2020
Þ
að birtist mynd af formönnum
samstarfsflokkanna í ríkisstjórn
skömmu áður en þyrla Landhelgis-
gæslunnar flaug með þá á vettvang
snjóflóðsins á Flateyri. Þeir voru
glaðlegir á myndinni. Og eins og
hendi væri veifað hófst opinber umræða um það
hversu ósmekkleg og óviðeigandi sú „framkoma“
ráðherranna væri. Þau viðbrögð eru of dæmigerð
fyrir umræðutakta sumra úr þeim hópi sem vill stýra
tali hvers dags, snúa sem flestu á haus og helst láta
þá umfjöllun hafa sem neikvæðust áhrif á tilfinn-
ingar og skoðanir almennings. Og það tekst of oft,
þótt margir sjái í gegnum þá tilburði.
Vel má vera að ljósmyndarinn eða einhver annar á
staðnum hafi sagt eitthvað skondið sem kallaði fram
þetta bros ráðherranna í þeiri andrá sem myndin var
tekin. Það væri þá ekki neitt að því og ekkert hafði
það með hina alvarlegu atburði að gera. Hinar raun-
verulegu skoðanir farþeganna á þeim höfðu heyrst
og sést strax í kjölfar flóðsins. Og þeir undirstrikuðu
það með því að hraða sér vestur með atbeina Land-
helgisgæslunnar þegar annað flug gafst ekki. Í fram-
haldinu er hafinn undirbúningur á réttum við-
brögðum.
Hitt er svo annað mál og hefur ekkert með ljós-
myndina að gera að það var ástæða til að anda aðeins
léttar. Sérfræðingar um snjóflóð segja að þetta hafi
verið það mesta sem fallið hefur á manngerða vörn
gegn þeim hér og sé sambærilegt við flóðið ógurlega
1995. Hver maður getur gert sér í hugarlund hversu
byggðin á Flateyri hefði mátt sín ef ekki hefði verið
brugðist svo kappsamlega við atburðunum þar og í
Súðavík.
Allt var það verk unnið í kapp við tíma, en þó
þannig að vanda þurfti til rannsókna og undir-
búnings, þreifa sig áfram. Hver og ein lausn og
útfærsla varna vegna snjóðflóðahættu í byggð er
einstök. Aðstæður gjörólíkar. Og stundum verður að
horfast í augu við það að eini kosturinn sem komi til
álita sé ekki óskalausn.
Stóðst að mestu en betur má
ef duga skal
Í langflestum tilvikum er við ofurafl óorðinna nátt-
úruhamfara að ræða. Séu aðstæður þannig sem oft-
ast er að flóð verður ekki hamið við verstu aðstæður
þarf að horfast í augu við það. Í sumum tilvikum á
við inntak orðtaksins: Sá vægir (eða víkur) sem vitið
hefur meira. Þegar gætir yfirþyrmandi aflsmunar er
eini kosturinn að beina hættunni frá fólkinu sem á líf
sitt og veraldlegar eignir undir.
Það tókst að langmestu leyti á Flateyri núna. Sá
sem horfir til fyrrnefnda hryllingsins fyrir vestan
telur sér óhætt, án þess að út úr yrði snúið, að segja
að leiðigarðarnir hafi gert sitt að mestu leyti núna.
Það sé fagnaðarefni, vilji menn ekki tala um sigur.
Og þá er ekki horft fram hjá óhugnaðinum sem unga
hetjan Alma Sóley Ericsdóttir Wolf fékk að reyna og
koðnaði ekki niður og sýndi aðdáunarverða stillingu.
Auðvelt er að setja sig í spor móður hennar sem
„rétt áður hafði kysst dóttur sína góða nótt, þegar
snjóflóðið frussaðist yfir varnargarðinn“. Þær 40
mínútur sem það tók bjargvætti að finna stúlkuna
hljóta að hafa komist næst því að vera eilífðartími
fyrir hana og móðurina og reyndar alla þá sem voru
meðvitaðir um hvað hafði gerst. Og gleðin yfir góðu
fréttunum átti sér einnig fá mörk.
Það varð vissulega verulegt eignatjón sem óþarft
er að gera lítið úr. Stærstan hluta þess verður hægt
að bæta.
Gefa þeir sjálfum sér einkunnina?
Iðulega er stjórnmálamönnum lýst sem ómerkingum
og er það alþjóðleg mynd sem þá er upp dregin.
Viðurkenna verði, segja menn, að þeir geti auðvitað
ekki svikið meira en þeir hafi lofað, en þar með séu
allir fyrirvarar upp dregnir. Og margvíslegar kann-
anir sýna að fáir efast um að í slíkri einkunnagjöf um
þessa „stétt“ sé allrar sanngirni gætt og ekki nokkur
þörf á fyrirvörum varðandi þá niðurstöðu. Það er að
vísu á mörkunum að hægt sé að tala um stjórnmála-
menn sem stétt, að minnsta kosti er stéttarvitundin
þar veik. Hver fylking á stjórnmálavellinum telur
iðulega velgengni sína á kjósendamarkaði undir því
komna að vel takist að koma því „yfir“ að allar hinar
séu einstaklega ómerkilegar og óprúttnar, og þó sé
sýnu verst að ekki sé aukatekið orð að marka neitt af
því sem þær segja.
Og útkoman úr þessu endurtekna leikriti áratug-
um saman getur ekki orðið önnur en sú að það eitt sé
óumdeilt að allir okkar kjörnu fulltrúar séu ómerki-
legt skítapakk. Sem menn sjá þó innst inni að fær
ekki staðist. En samt gerist það kraftaverk reglulega
að drjúgur hluti landsmanna á kosningaaldri telur
engu að síður rétt að draga þetta sama fólk í dilka,
þótt það hafi allt verið eyrnamerkt með sama hætti:
ómerkilegt aftan vinstra og lygið hægra.
Ekki bara hér
Í þingkosningum í Bretlandi í jólamánuðinum, sem
var fyrsta eldraun Borisar Johnsons sem leiðtoga í
landsmálum, var byggt á því hernaðarlega mati and-
stæðinganna, að veikja yrði tiltrú á persónu Borisar,
því að hún væri helsta aðdráttarafl flokksins í kosn-
ingunum, ólíkt því sem var í tíð Theresu May. Gang-
sett var vel útfærð áróðursherferð og tryggt að hver
frambjóðandi annarra flokka en Íhaldsflokksins
hefði sem fastan punkt í sínum ræðum og samtölum,
hve stórbrotnar áhyggjur hann hefði vegna skorts á
trúverðugleika forsætisráðherrans. Dæmin sem áttu
að réttlæta óttann voru aðallega sótt í átta ára
borgarstjóratíð Johnsons í Lundúnum. Þau áttu að
sýna og sanna að Johnson væri alls ekki treystandi
og óábyrgt væri að færa slíkum manni æðstu völd.
Það var að vísu athyglisvert að þessar áherslur
væru valdar þegar meginspurning kosninganna
snerist um það, hverjir vildu standa við niðurstöðu
úrslita um brexit og hverjir vildu svíkja sín fyrirheit í
þeim efnum. Herbragðið hitti því andstæðinga Bor-
isar sjálfa fyrir og hann vann stærri sigur en stuðn-
ingsmenn hans höfðu þorað að láta sig dreyma um.
Mikil loforð, sver og dýr
Eftir snjóflóðin á Flateyri og Súðavík lofaði þáver-
andi ríkisstjórn að hefja stórfelldar varnaraðgerðir
gegn snjóflóðum nærri byggð. Við þau loforð var
staðið og góð samstaða allra um það. Gerðar voru
áætlanir um þau áform og lög sett um varnir gegn
snjóflóðum árið 1997. Miklum fjármunum hefur
Varnarsigur
’Iðulega er stjórnmálamönnum lýst sem ómerkingum og er það alþjóðlegmynd sem þá er upp dregin. Viðurkennaverði, segja menn, að þeir geti auðvitað
ekki svikið meira en þeir hafi lofað, en þar
með séu allir fyrirvarar upp dregnir.
Reykjavíkurbréf17.01.20