Morgunblaðið - 25.03.2020, Blaðsíða 18

18 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 25. MARS 2020
Suðurlandsbraut 26 Sími: 587 2700
Opið 11-18 virka daga, 11-16 laugardaga www.alno.is
Það getur margt
reynt á þolrif þeirra
sem starfa í íslenskum
sjávarútvegi í dag.
Ekki einungis þurfa
menn að fást við
vandasaman rekstur,
óblíð náttúruöfl og
ótrygga markaði held-
ur ekki síður and-
snúna og villandi um-
ræðu hér heima við.
Þannig virðast margir finna útgerð-
inni það helst til foráttu að hún er
þrátt fyrir allt rekin með hagnaði.
Eins ótrúlegt og það er virðist það
helsta vandamál sjávarútvegsins í
huga sumra. Umræðan virðist
þannig lituð af fordómum og öfund
og er það með ólíkindum þegar
horft er til þess hve farsællega hef-
ur gengið að breyta sjávarútvegin-
um í vel rekinn atvinnuveg sem
beitir nýjustu tækni við að nýta við-
kvæma náttúruauðlind án þess að
ógna eða raska henni. Þannig höf-
um við reynst öðrum þjóðum góð
fyrirmynd.
Auðlindastýring
og endurgjald
Flestum má vera ljóst að samfé-
lagsleg ábyrgð sjávarútvegsfyrir-
tækja er að mörgu leyti meiri en
gengur og gerist í atvinnulífinu en
margar byggðir reiða sig á veiðar
og vinnslu. Þá er framleiðni vinnu-
afls og laun betri en víðast annars
staðar. Þrátt fyrir það greiðir sjáv-
arútvegurinn auðlindagjald, ein
starfsgreina á Íslandi. Á meðan eru
margar aðrar starfsgreinar að nýta
sameiginlegar náttúruauðlindir án
þess að greiða fyrir. Þar er forvitni-
legt að horfa til ríkisfyrirtækja sem
mörg hver virðast rekin án afskipta
ríkisins og skammta sér og sínum
laun. Um leið ráða þau sjálf verð-
lagningunni á þjónustunni og borga
ekkert fyrir aðganginn. Er ég þar
að tala um Landsvirkjun og Orku-
veitu Reykjavíkur.
Það sem er sameiginlegt með
sjávarútvegi og orkufyrirtækjum er
að þau nýta auðlindir landsins.
Orkufyrirtækin nota vatnið sem
fellur á landið en útgerðin það sem
syndir í sjónum. Hvorutveggja er
takmörkuð auðlind sem er nýtt með
miklum og dýrum aflvélum á sjó
eða grafin í fjöll. Nýtingin er há-
mörkuð á hverjum tíma með reik-
nilíkönum sem taka tillit til notk-
unar yfir árið og í samræmi við
markaðsástand hverju sinni. Fjár-
festing í búnaði er gríðarleg og af-
skrifast á löngum tíma
og því þarf lang-
tímaáætlanagerð og
-nýtingu um þann bún-
að. Skyndilegar breyt-
ingar á rekstrarum-
hverfi eru hættulegar,
bæði fyrirtækjum og
samfélögum sem þau
starfa í.
Ýmsir óábyrgir að-
ilar hafa blygðunar-
laust kallað eftir breyt-
ingum á fiskveiðistjórn-
unarkerfinu og vilja
umbylta því. Breytingar á umhverfi
þessara fyrirtækja gerast á löngum
tíma og snöggar breytingar á
rekstrarumhverfi eru kostnaðar-
samar og til tjóns fyrir atvinnu-
greinar, svo og fólkið sem þar vinn-
ur.
Það væri óskandi að við Íslend-
ingar gætum tekið höndum saman
um að horfa á jákvæðu hliðar þess
sem við höfum náð að gera í okkar
gjöfula en erfiða landi og þá sér-
staklega í orkuvinnslu og innan
sjávarútvegs. Staðreyndin er sú að
það eru fáar ef nokkrar þjóðir með
eins þróaðan sjávarútveg og við hér
á landi. Tæknifyrirtæki, sem selja
búnað sem hannaður hefur verið
fyrir íslenska fiskvinnslu, selja
þennan búnað í matvælavinnslu úti
um allan heim. Íslenskir sjómenn
eru eftirsóttir og veiðarfæratækni
okkar er notuð meðal flestra þjóða
sem stunda veiðar með afkastamikl-
um skipum.
Bláa hagkerfið
Staðreyndin er sú að tugir þjóða,
sem hafa aðgang að fiskimiðum, eru
ýmist ekki að nýta sínar auðlindir
eða arðræna þær með ofnýtingu.
Heildarveiði þjóða heims er um 80
milljónir tonna á ári og hefur svo
verið síðastliðin 30 ár. 70% veiða
eru stjórnlausar. Þróunarþjóðir
veiða um 75% af heimsaflanum
(2015). Við teljumst eðlilega vera
þróuð þjóð og getum miðlað okkar
þekkingu til þjóða sem skemmra
eru á vegi staddar á sviði sjávar-
útvegs, svo og annar staðar þar sem
við höfum náð góðum árangri, eins
og í orkuvinnslu. Hér á landi höfum
við búið til forskrift að kerfi sem
ætti að geta nýst öðrum þjóðum. Al-
þjóðasamfélagið er í auknum mæli
farið að beina sjónum að hafinu og
vistkerfi þess og þar stöndum við
öðrum þjóðum framar. Eigum við
ekki að beina kröftum okkar að því
að vekja áhuga alþjóðastofnana og
annarra ríkja á því sem við höfum
gert hér með fiskveiðistjórnunar-
kerfi okkar þar sem áhersla hefur
aukist á bláa hagkerfið og heims-
markmið #14.
Í stað þess að reyna að breyta því
sem ekki þarf að breyta gætum við
einbeitt okkur að því að veita þjóð-
um aðstoð á þeim sviðum sem við
höfum náð árangri á en það er auð-
lindastýring. Þar er ég kominn að
kjarna málsins. Í stað þessa að eyði-
leggja það sem er í lagi hér á landi
eigum við að hætta að hlusta á úr-
töluraddir þeirra sem þjást af hug-
sjónaörbyrgð og þess í stað sækja á
ný mið. Þannig getum við unnið að
því að styðja við þau heimsmarkmið
sem við höfum skrifað undir og eig-
um að efla.
Þannig byggjum við betri jörð.
Verjum bláa
hagkerfið
Eftir Svan
Guðmundsson
Svanur Guðmundsson
» Alþjóðasamfélagið er
í auknum mæli farið
að beina sjónum að haf-
inu og vistkerfi þess og
þar stöndum við öðrum
þjóðum framar.
Höfundur er sjávarútvegsfræðingur
og forsvarsmaður
Bláa hagkerfisins.
svanur@arcticeconomy.com
Bænin má aldrei bresta þig,
búin er freisting ýmislig.
Þá líf og sál er lúð og þjáð,
lykill er hún að Drottins náð
Þannig skrifar HallgrímurPétursson í fjórða Pass-íusálmi. Þetta er eitt afsíðustu versum sálmsins
og hefur lifað með Íslendingum í
gegnum aldirnar. Sálmurinn fjallar
um samtal Krists við lærisveinana,
áður en þeir halda í Getsemane-
garðinn þar sem Jesús var tekinn
höndum. Lokaversin eru túlkun
Hallgríms á samtalinu, áminning
um það sem máli
skiptir, bænin má
aldrei bresta þig.
Það eru undarlegir
og fordæmalausir
tímar sem við upp-
lifum um þessar
mundir. Skólahald,
íþróttastarf, kirkju-
starf, vinnustaðir og
heimili hafa orðið fyr-
ir miklu raski. Ég
upplifi það sem
áskorun að halda
börnum mínum við
námið heima við á
sama tíma og ég reyni að sinna
vinnu, kirkjunum sem nú eru tómar
en halda þó áfram þjónustu sem er
svo nauðsynleg, að boða þá von
Krists. Það verður sérstaklega mik-
ilvægt nú er við upplifum ógn og
hræðslu af völdum
veiru sem fólk um
allan heim er að
takast á við. Ógnin
er ósýnileg og þess
vegna er líka erfitt
að takast á við
hana. Við þessar að-
stæður getur verið
erfitt að finna orð
sem koma að gagni og vert er að
spyrja hvað er það sem skiptir
máli? Staðreyndin er líka sú að við
þurfum sífellt hvert á öðru að halda.
Það er sérkennilegt að taka ekki í
hendur á fólki eða faðma þau sem
standa manni nærri. Við finnum
okkur mismunandi leiðir til að tak-
ast á við aðstæður og maður sér
ótrúlega hugmyndaauðgi á sam-
félagsmiðlum. Einn kunningi minn
les til að mynda daglega nokkra
fimmaurabranda, sem í raun eru
ekkert fyndnir en samt svo
skemmtilegir. Þannig leitum við
leiða til að gleðjast er að okkur sæk-
ir kvíði eða erfiðleikar. Sjálfum varð
mér hugsað til þessa vers sr. Hall-
gríms, áminningar hans um það
sem skiptir máli, áminningar um
bænina. Á sama tíma
getur verið erfitt að
nálgast Guð, að nálgast
hann í bæn, það á alla
vega við um sjálfan mig
að efinn getur orðið
nagandi.
Efinn er svo sannar-
lega mannleg tilfinn-
ingin, það er eðlilegt að
efast og öll höfum við
vafalaust fundið til efa.
Að efast um tilveruna,
sjálfan sig, fólkið í
kringum sig og að sjálf-
sögðu Guð. Á þessum
tímum, er við vitum ekki hvað tekur
við, er við höldum fjarlægð hvert
frá öðru, er það einmitt efi og kvíði
sem upp koma. Efinn er þó ekki nýr
af nálinni og margir búa við kvíða
alla daga. Hlutskipti margra er því
erfitt er við tökumst á
við þær aðstæður sem
nú eru uppi í samfélag-
inu.
Er ég velti fyrir mér
biblíulegum tengingum
leiði ég hugann að Tóm-
asi, lærisveini Krists,
sem efaðist um uppris-
una. Ef til vill var hún of
stór biti fyrir hann að kyngja, og
hvern skal undra?
Tómas vildi raunverulegar sann-
anir, eitthvað sem hönd var á fest-
andi. Er það ekki einmitt það sem
við óskum mörg eftir: er Guð hér, er
hann með, mitt í þessu öllu?
Jesús mætti spurningum Tóm-
asar með kærleika, kom hingað með
fingur þinn sagði hann. Hann svar-
aði þörf Tómasar fyrir áþreifanlegar
sannanir en benti um leið á að slíkt
yrði ekki alltaf hægt.
Það er oft erfitt að trúa, mér
finnst að mörgu leyti Tómas hug-
rakkur, því hann þorði að spyrja
þeirra spurninga og gera þær at-
hugasemdir sem við mörg höfum
hugsað. Og það er gott að sjá hvern-
ig Jesús mætir slíkum spurningum,
með kærleika og umhyggju. Það er
leyfilegt að efast og bera fram stórar
spurningar.
Já, það er mannlegt að efast,
Kristur sjálfur notar efann er hann
hrópar bæn sína á krossinum, bæn
úr sálmi 22.
Guð minn, Guð minn! Hví hefur
þú yfirgefið mig?
Ég hrópa en hjálp mín er fjarlæg.
Það er eins og að hrópa út í óviss-
una, þótt það að ákalla Guð sé um
leið vitnisburður um það að svars sé
vænst.
Áminning Hallgríms í fjórða
Passíusálmi er áminning um það
sem skiptir máli, að leita Drottins,
þótt það sé stundum gert í óvissu.
Bænin er leiðin að hjarta Guðs sem
og hjarta okkar sjálfra, virkjum þá
leið á óvissutímum, minnug þess að
það vorar á nýjan leik, að lokum
mun snjónum létta, sem og þeirri
ógn sem stafar af veirunni.
Að lokum getum við beðið með
orðum Caroline Krook er hún leiðir
hugann að upprisumorgninum.
Í fyrstu morgunskímunni átti enginn
von.
Þar var hvorki von, né eftirvænting.
Eina sem var eftir
var vonbrigði og örvilnan.
Samt gerðist kraftaverkið!
Trú manna getur áorkað
miklu, en ekki þessu.
Vantrú manna getur hindrað
margt, en ekki þetta.
Þakka þér, Guð, fyrir að
raunveruleg von hér í heimi
er ekki háð því sem ég fæ áorkað,
vonað eða séð fyrir.
Mátturinn er þinn, ekki manna.
Amen.
Kirkjan til fólksins
Morgunblaðið/Sigurður Ægisson
Hallgrímskirkja í Saurbæ á Hvalfjarðarströnd.
Að trúa og vona
Hugvekja
Eftir Þráin
Haraldsson
Höfundur er sóknarprestur í
Garða- og Saurbæjarprestakalli.
Þráinn Haraldsson
Guðs orð boðar:
trú, von og kær-
leika. Boðskapur
Guðs er ekki
bara til sýnis og
aðdáunar.