Morgunblaðið - 30.03.2020, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 30. MARS 2020
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Bandarískadóms-málaráðu-
neytið steig í liðinni
viku það óvenjulega
skref að gefa út
ákæru á hendur
Nicolas Maduro,
sem nú situr ólöglega á forseta-
stól í Venesúela, fyrir þátttöku
hans til nærri tveggja áratuga í
fíkniefnaframleiðslu og sölu
þeirra til Bandaríkjanna, sem og
fyrir mikinn fjárhagslegan stuðn-
ing við hryðjuverkasamtökin
FARC í Kólombíu, sem fjár-
magnaður var að mestu leyti með
sölu fíkniefnanna. Auk Maduros
var hátt á annan tug manna
ákærður, en saman voru hinir
ákærðu sagðir hafa myndað fíkni-
efnahring, sem skipaður væri
þeim sem öllu réðu í Venesúela.
Þó að ákærurnar séu óvenju-
legar þurfa þær ekki að koma á
óvart. Lengi hefur leikið grunur á
að efsta lag stjórnvalda í Vene-
súela hafi verið viðloðandi þessa
starfsemi. Þannig stundaði fyrr-
verandi varaforseti Maduros, Ta-
reck El Aissami, sem gegndi
embættinu á árunum 2017-2018,
peningaþvætti og fíkniefnasmygl
bæði fyrir og eftir að hann var
skipaður í embættið, og tengdist
að auki ólöglegri útgáfu venesú-
elskra vegabréfa til hryðjuverka-
manna í Mið-Austurlöndum.
Aissami var einnig talinn höf-
uðpaur á bak við áætlun sem end-
aði ekki betur en svo að tveir
frændur Maduros voru gripnir
árið 2015 með um 800 kíló af kók-
aíni, sem ætlað var til sölu í
Bandaríkjunum, og dæmdir til 18
ára fangelsisvistar. Þess má geta
að frændurnir nýttu til þess þann
hluta alþjóðaflugvallarins í höf-
uðborginni Caracas, sem jafnan
er ætlaður forsetanum einum.
Það segir sitt um alvarleika
málsins að verði Maduro fundinn
sekur fyrir þau brot sem hann er
nú ákærður fyrir bíður hans lífs-
tíðarfangelsi. Þá hafa bandarísk
stjórnvöld heitið
hverjum þeim sem
getur veitt upplýs-
ingar er stuðla að
handtöku hans 15
milljón bandaríkja-
dölum, rúmum 2
milljörðum króna.
Vonast Bandaríkjamenn eflaust
til þess að sú háa fjárhæð geti
orðið til þess að einhver af hin-
um spilltu samverkamönnum
forsetans svíki hann í tryggðum.
Að minnsta kosti einn hinna
ákærðu hefur þegar gefið sig
fram við bandarísk yfirvöld, en
sá er fyrrverandi herforingi í
Venesúela, Cliver Alcala, sem
átti í náinni samvinnu við for-
vera Maduro, Hugo Chavez, en
lenti upp á kant við Maduro og
hefur haldið sig í Kólumbíu.
Maduro hefur áður sýnt að
hann svífst einskis, til að halda
sínum illa fengnu völdum.
Stjórnarstefna hans hefur keyrt
Venesúela í þrot og örygg-
issveitir landsins beita pynt-
ingum og ofbeldi til þess að
halda almúganum niðri. Hann
hefur notið stuðnings Rússlands,
Kína og Kúbu og hefur það ef-
laust átt ríkan þátt í að honum
hefur tekist að halda völdum.
Um helgina gerðist það að rúss-
neska risaolíufélagið Rosneft,
sem er í eigu ríkisins, tilkynnti
að það mundi selja allar eigur
sínar sem tengjast Venesúela.
Þetta gerist ekki aðeins eftir
ákæruna á hendur Maduro held-
ur líka tæpum þremur vikum eft-
ir að bandarísk stjórnvöld settu
fyrirtækið á svartan lista fyrir
viðskipti við Venesúela og þar
með brot á viðskiptabanni
Bandaríkjanna.
Ekkert er hægt að fullyrða
um hvort þessar aðgerðir duga
til að koma Maduro frá völdum,
en honum hlýtur þó að vera orðið
mjög órótt, einkum ef ákvörðun
Rosneft reynist aðeins upphafið
á því að Rússar hverfi alfarið frá
stuðningi við hann.
Ákærur Bandaríkj-
anna og ákvörðun
Rússa þrengja mjög
að Maduro}
Óvenjulegt skref
Um miðjan febr-úar kom út
skýrsla á vegum
stofnunarinnar
ECLJ, eða Evr-
ópsku réttar-
farsmiðstöðv-
arinnar, þar sem
farið var yfir meint tengsl ýmissa
hagsmunasamtaka og dómara við
Mannréttindadómstól Evrópu.
Niðurstöður skýrslunnar voru
að mörgu leyti sláandi, þar sem
fram kom að fjöldi dómara hefði
átt í hagsmunatengslum við hags-
munasamtök og stofnanir, sem
jafnframt hefðu verið aðilar að
málum sem dómstóllinn hefði
fengið til meðferðar. Samtals taldi
ECLJ sig hafa fundið 88 mál sem
dómstóllinn dæmdi í á bilinu 2009-
2019, þar sem hægt væri að draga
hlutlægni dómaranna í efa. Í ein-
ungis tólf þeirra hefðu dómarar
vikið sæti vegna tengsla sinna.
Í úttekt Morg-
unblaðsins um
skýrsluna fyrr í
mánuðinum var haft
eftir skýrsluhöf-
undum að þetta væri
alvarlegt ástand,
sem gæfi „tilefni til
að draga sjálfstæði dómstólsins
og hlutlægni dómaranna í efa.
Hér þarf að gera bragarbót taf-
arlaust.“ Skýrsluhöfundar bentu
á að Mannréttindadómstóllinn
þyrfti sjálfur að virða þær reglur
sem hann krefðist af dómstólum í
ríkjum Evrópu.
Viðbrögð Mannréttinda-
dómstólsins við skýrslunni hafa
verið þau að svara hvorki henni
né fyrirspurnum ECLJ um hvort
að til standi að ræða efni hennar.
Slík þögn eftir jafn alvarlegar og
rökstuddar ásakanir er í meira
lagi undarleg og veku verulegar
efasemdir um dómstólinn.
Mannréttindadóm-
stóllinn svarar ekki
alvarlegri og rök-
studdri gagnrýni}
Á dómstóllinn engin svör?
R
íkisstjórnin kynnti fyrir skömmu
svokallaðan fjárfestingapakka til
að blása lífi í efnahags- og atvinnu-
lífið. Forystumenn atvinnulífsins
gerðust fjölmiðlafulltrúar og fögn-
uðu þessu mjög. Hvort það er vegna andrúms-
loftsins í samfélaginu þar sem allir verða að vera
sammála, ganga og dilla sér í takt eins og kónga-
lest í góðri veislu, veit ég ekki. Hitt er annað mál
að margt í þessum tillögum er sérstakt svo ekki
sé meira sagt.
Það sem vekur vitanlega athygli er að ekki
hefur verið lagt nokkurt mat á það hvort þessi
pakki fjölgi störfum. Ekki hefur verið skoðað
hvar þessi störf verða til. Ekki hefur því verið
svarað hvort störfin verða til í einkageiranum
eða hjá ríkinu eða hvoru tveggja. Í raun hafa
stjórnvöld ekki hugmynd um hverju þetta skilar.
Í texta með þingsályktuninni sem um þetta fjallar segir
m.a.: „Mikilvægt er að verkefnin skapi eftirspurn eftir ólík-
um tegundum starfa og að þau dreifist um landið.“ Ekki er
neitt að finna um hvernig það eigi að ná þessu markmiði.
Annað sem vekur athygli er að sumt sem þarna er talið
upp mun alls ekki búa til nein störf. Fjárfesta á í búnaði,
setja í gang vinnu við eitt og annað sem skilar kannski ein-
hverju seinna o.s.frv.
Ýmislegt er svo talið upp í sk. nánari lýsingu á fjárfest-
ingarverkefnum. Ríkiseignir fá 730 milljónir í ýmis verk-
efni, eitt þeirra er: „Endurskipulagning á vinnurýmum
Stjórnarráðsins.“ Annað verkefni kallast „Hönnun og end-
urbætur á þingsal.“ Líklega er átt við þingsal
Alþingis en í þetta og viðhald á húsnæði á að
setja 62 milljónir. Á einum stað stendur „Þing-
mannagátt er hluti af þróun rafrænnar þjón-
ustu fyrir kjörna fulltrúa þjóðarinnar.“ Ég er
hlynntur þessu en er þetta málið núna? Vega-
gerðin á að fá sitt en um þau verkefni segir
m.a.: „Í kjölfar óveðurs í vetur er þörf á end-
urnýjun ýmissa kerfa og mæla, upplýsingagátt
vega, upplýsingakerfi um veður og sjólag, end-
urnýjun öldudufla, færanleg lokunarhlið, sjáv-
arhæðarmælingar og frumrannsóknir hafna og
stranda.“ Mér þætti gaman að vita hvernig end-
urnýjun öldudufla og færanleg lokunarhlið geta
verið bráðaaðgerð vegna efnahagsáfalls?
Menntamálaráðherra fær sitt: „Efla Rannsókn-
arsjóð og Innviðasjóð með það að markmiði að
tryggja alþjóðlegt samkeppnishæfi á vísinda-
samstarfi og rannsóknarumhverfi með bættri fjármögnun.“
Eflaust eru þessi atriði sem hér eru talin upp ágæt og
mikilvæg á einhverjum tímapunkti. Mörg þeirra eru aug-
ljóslega innan ríkisapparatsins og munu því ekki skapa nein
störf utan kerfisins líkt og endurnýjun öldudufla. Fjármála-
og efnahagsráðherra er vorkunn því svo virðist sem allir við
borðið hafi orðið að fá eitthvað af kökunni og fyrir vikið
sleikja nú ráðherrarnir út um, saddir og sælir að safna í
sarpinn fyrir komandi kosningar. gunnarbragi@althingi.is
Gunnar Bragi
Sveinsson
Pistill
Hvað verða mörg störf
til við endurnýjun öldudufla?
Höfundur er þingmaður Suðvesturkjördæmis
og varaformaður Miðflokksins.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
stjórnvalda og 51% treystu hefð-
bundnum fjölmiðlum
Í ljós kom að um 70% þátttakenda
í könnun Edelman fylgist daglega
með fréttum af veirufaraldrinum. Á
Ítalíu var hlutfallið hæst, sögðust
93% fylgjast með.
En þó að hefðbundnir fjölmiðlar
njóti ekki sama trausts og vinnuveit-
endur og stjórnvöld sýnir könnunin
engu að síður að þangað leitar al-
mennningur í leit að upplýsingum
um kórónuveiruna. Reynust 64%
þátttakenda fá flestar fréttir um far-
aldurinn þaðan.
Bandaríski fréttavefurinn Axios
kannaði 13. til 16. mars hvaðan fólk
þar í landi teldi sig fá áreiðanlegustu
upplýsingarnar um kórónuveiruna.
Nefndu 85% sóttvarnayfirvöld, 77%
Alþjóðaheilbrigðisstofnunina
(WHO), 70% stjórnvöld í heimaríki
sínu, 53% nefndu alríkisstjórnina í
Washington, 51% dagblöðin og 50%
kapalstöðvarnar, 47% fréttavefi á
netinu og 25% nefndu samfélags-
miðla.
Áhyggjur af samfélagsmiðlum
Lítið álit fólks á áreiðanleika sam-
félagsmiðla vekur athygli. Þessir
miðlar, svo ágætir sem þeir eru ann-
ars, hafa því miður verið gróðrarstía
sögusagna og villandi staðhæfinga
um árabil. Hafa margir haft áhyggj-
ur af því að skilaboð heilbrigðis-
yfirvalda yrðu skrumskæld á þess-
um vettvangi og þannig grafið
undan viðleitni þeirra til að ná tök-
um á veirufaraldrinum. Og ekki hef-
ur svo sem vantað að á samfélags-
miðlunum væri dreift staðlausum
sögum um uppruna og útbreiðslu
kórónuveirunnar, hvers kyns
gervivísindafréttum og pólitískum
samsæriskenningum. En kann-
anirnar benda til þess að þetta efni
eigi ekki jafn greiðan aðgang að fólki
nú og margir hafa óttast.
Treysta íslenskum fjölmiðlum
Í gær birti Gallup svo könnun á
viðhorfum almennings hér á landi til
ýmissa þátta er tengjast kór-
ónuveirufaraldrinum. Kom í ljós að
95% þátttakenda treystu almanna-
vörnum og stjórnvöldum til að tak-
ast á við faraldurinn. Sérstaklega
var spurt um fjölmiðla en ekki var
greint á milli einstakra miðla eða
spurt sérstaklega um samfélags-
miðla. Kváðust 75% treysta fjöl-
miðlum vel, en aðeins 8% sögðust
treysta þeim illa. En þegar rýnt er
frekar í svörin kemur á daginn að
7% þátttakenda sögðust treysta fjöl-
miðlum „fullkomlega“, 29% „mjög
vel“ og 39% „frekar vel.“ Af þeim
sem vantreystu íslenskum fjöl-
miðlum voru aðeins 2% sem sögðust
treysta þeim „mjög illa“. Hljóta fjöl-
miðlarnir að mega vel við þetta una.
Fjölmiðlar á tíma
kórónuveirunnar
AFP
Fjölmiðlar Á umbrota- og hættutímum eins og nú gegna hefðbundnir fjöl-
miðlar mikilvægu hlutverki við miðlun frétta og skoðana.
SVIÐSLJÓS
Guðmundur Magnússon
gudmundur@mbl.is
Greint var frá því í dag-blaðinu Politiken í vikunnisem leið að traust almenn-ings á hefðbundnum fjöl-
miðlum hefði aukist í Danmörku í
kjölfar útbreiðslu kórónuveirunnar
þar í landi. Samkvæmt nýrri könnun
fá danskir fjölmiðlar einkunnina 8,27
á kvarðanum einn til tíu yfir trúverð-
ugleika á sama tíma og þátttakendur
gáfu samfélagsmiðlum einkunnina
5,48. Þegar þátttakendur voru
spurðir hvar þeir hefðu leitað upp-
lýsinga síðustu daga sögðust 54%
svarenda hafa leitað í danska fjöl-
miðla, 45% í vefi hins opinbera og
22% í samfélagsmiðla. Spurðir hvað-
an mikilvægast væri að fá upplýs-
ingar nefndu 59% svarenda danska
fjölmiðla, 54% upplýsingavefi hins
opinbera og aðeins 5% samfélags-
miðla á borð við Facebook og Twit-
ter.
„Könnunin leiðir í ljós að á krísu-
tímum reiðir fólk sig aðallega á upp-
lýsingar frá klassískum fjölmiðlum,“
var haft eftir Søren Schultz Jørgen-
sen, prófessor við Álaborgarháskóla.
Benti hann á að það kæmi óneit-
anlega á óvart að samfélagsmiðlar
nytu jafnlítils traust og raun bæri
vitni í ljósi þess hversu mikið þeir
eru notaðir.
„Almenningur er óttasleginn og
áhyggjufullur vegna faraldursins
sem hefur áhrif á okkur öll. Á slíkum
tímum viljum við fá réttar upplýs-
ingar. Ástæða þess að fólk sækir í
hefðbundna fjölmiðla er að þar er
fljótt hægt að fá trúverðugar upplýs-
ingar sem sífellt eru uppfærðar. Auk
þess sem þar er rýnt í allar upplýs-
ingar með gagnrýnum augum,“
sagpi Jørgensen.
Treysta vinnuveitendum sínum
Fleiri áþekkar kannanir hafa ver-
ið gerðar að undanförnu. Könnun
fyrirtækisins Edelman á trausti í
löndum víða um heim, framkvæmd
dagana 6. til 10. mars, leiddi í ljós að
flestir hafa mesta trú á að vinnuveit-
endur þeirra hafi áreiðanlegustu
upplýsingarnar um kórónuveiruna.
Sögðust 63% treysta upplýsingum
frá vinnuveitanda sínum, 58% kváð-
ust treysta upplýsingum á vefsíðum