Fréttablaðið - 09.10.2020, Blaðsíða 11

Í DAG
Þórlindur
Kjartansson
Í Ostóber er tími til að njóta osta. Gæddu þér á þínum
uppáhaldsostum, smakkaðu nýja og prófaðu spennandi
uppskriftir á gottimatinn.is, þar sem íslenskir ostar
koma við sögu.
Íslenskir
ostadagar
í október
Þegar Franklin D. Roosevelt sór embættiseið sem forseti Bandaríkjanna í janúar
1933 mælti hann hin frægu orð
að það eina sem við hefðum að
óttast væri hræðslan sjálf. Ástand
heimsins var þá með þeim hætti
að það var sannarlega fjölmargt
sem full ástæða var til þess að hafa
áhyggjur af, jafnvel óttast. Það gæti
því hafa virkað fremur einfeldn-
ingslegt og jafnvel kæruleysislegt
að segja við bandarísku þjóðina,
sem var stödd mitt í djúpri kreppu,
að hið eina sem þyrfti að óttast
væri ekki „raunverulegar“ ógnir
heldur hugarástand.
En Roosevelt var ekki svo mikil
Pollýanna að halda að hann gæti
með orðkynngi töfrað á brott
aðsteðjandi hættu. Skilaboðin
voru miklu dýpri en það—og
snéru annars vegar að því að
óttinn eigi ekki erindi við stýrið
þegar vá ber að garði; en einnig
að ekki sé hægt að afskrifa óttann
sem eitthvað óáþreifanlegt til-
finningalegt vandamál. Þetta
sagði hann: „Leyfið mér fyrst af
öllu að halda fram þeirri bjarg-
föstu trú minni að hið eina sem
við höfum að óttast er...óttinn
sjálfur—óáþreifanlegur, órök-
réttur og óréttlætanlegur ótti sem
lamar alla viðleitni til þess að snúa
undanhaldi í framrás.“
Yfirvegun, hræðsla og reiði
Undanfarið hefur stemmningin
gagnvart sóttvarnaráðstöfunum
vegna COVID-19 byrjað að þróast
með varhugaverðum hætti hér á
landi. Þó er örugglega rétt að sam-
staðan sé það sem síst megi glatast
í því langhlaupi sem fram undan
er. Það er nefnilega örugglega betra
að nánast allir séu tilbúnir að hlíta
hóflegum aðgerðum til langframa
heldur en ef einungis hluti sam-
félagsins fer eftir mjög íþyngjandi
leiðbeiningum.
Flestir sýna yfirvegað æðruleysi,
hlusta með þolinmæði á leiðbein-
ingar og fyrirmæli. Eru ekki með
vesen. Kannski ekki endilega alltaf
sammála, en kunna ágætlega að
gagnrýna án þess að grafa undan
samstöðu.
En annar hópur er mjög
hræddur. Stöðugur (og oft óvand-
aður) veirufréttaflutningur hefur
ekki hjálpað þeim sem eru skelfdir
að finna sálarró. Því miður spila
fjölmiðlar víða um heim á þennan
vaxandi ótta, því smellum á vef-
síðurnar fjölgar eftir því sem fólki
líður verr. Taugaspenna um nýjar
tölur, nýjar fréttir, ný minnisblöð
og ný eftirköst duga langt til þess
að æra þá sem eru óstöðugir vegna
ástandsins. Þeir sem eru mjög
hræddir við glíma við erfiðar til-
finningar sem geta orðið skaðlegar
ef þær eru ríkjandi til langframa.
Það er vond tilfinning að vera
hræddur og vita ekki hvernig
maður geti brugðist við ógn sem
maður telur að steðji að sér. Fólk
sem glímir við mikinn ótta á því
mjög erfitt með að horfast í augu
við að við þurfum örugglega að
„lifa með veirunni“ í umtalsverðan
tíma.
Þriðji hópurinn eru einstakling-
ar sem finna til vaxandi reiði yfir
að gripið sé til mjög harkalegra
aðgerða til þess að stemma stigu
við smitsjúkdómi sem er ekki eins
hættulegur og óttast var í fyrstu.
Þeir sem eru mjög reiðir yfir sótt-
varnaráðstöfunum glíma líka við
vanlíðan og vonleysi; þótt það sé
Forðumst bæði ótta og reiði 
á öðrum forsendum. Þessi hópur
á erfitt með að horfast í augu
við að við þurfum að búa við að
veiruvarnir hafi einhver áhrif á líf
okkar um langa hríð.
Með hugrekki að vopni
Hræðsla og reiði eru gagnlegar
og skiljanlegar tilfinningar við
ákveðnar aðstæður. En þær eru
líka þrúgandi og skaðlegar til
langs tíma. Móteitrið gegn báðum
þessum tilfinningum er vel
þekkt—og það er það sem Roose-
velt ýjaði að í ræðunni frægu.
Mótefnið heitir hugrekki, og það
hjálpar mönnum að horfast af
vaxandi yfirvegun í augu við erfið
verkefni og koma í veg fyrir að þau
heltaki tilveruna.
Fyrir íslenskt samfélag væri
mikil blessun ef yfirvegað hug-
rekki, en ekki ótti eða reiði, ræður
för næstu misseri þegar taka
þarf vandasamar ákvarðanir um
jafnvægi frelsis og öryggis. Með
hugrekki horfumst við í augu við
aðsteðjandi hættu, f lýjum ekki
af hólmi, förum ekki á taugum en
gerumst ekki heldur sek um kæru-
leysi eða fíf ldirfsku. Með hugrekki
getum við talað við þá sem sjá
hlutina í öðru ljósi, nálgast hvert
annað af nærgætni og virðingu—
og með hugrekki getum við skipst
á skoðunum án þess að gera
hvert öðru upp heimsku eða illar
hvatir. Það þarf hugrekki til þess
að standa á sínum skoðunum og
til þess að skipta um skoðun. Og
hugrekki hjálpar okkur bæði að
lifa lífinu og mæta dauðanum; og
hvorugt verður algjörlega umflúið,
lífið eða dauðinn.
Þegar öllu er á botninn hvolft
þá er eitt sem er algjörlega öruggt
í þessari baráttu milli mannsins
og veirunnar: Veiran er dæmd til
bíða ósigur. Sameiginlegt verkefni
okkar er að tryggja þann sigur
með sem minnstum tilkostnaði.
Til þess þarf hugrekki.
S K O Ð U N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð 11F Ö S T U D A G U R 9 . O K T Ó B E R 2 0 2 0