Sjómannadagsblaðið - 02.06.2019, Blaðsíða 4

4 s j ó m a n n a d a g s b l a ð i ð j ú n í 2 0 1 9
Í ár er haldið upp á sjómannadaginn
óslitið í 82. skipti. Líklega er þetta eini
félagsskapur á landinu sem státað
getur af óslitnum útihátíðahöldum
frá upphafi. Sjómönnum sjálfum
blöskraði aðstöðuleysi og aðbúnaður
sjómanna þegar þeir áttu frítíma í landi
eða milli ferða. Margir voru aldraðir
og slitnir eftir langan tíma og vosbúð
á sjó og áttu ekki vísan samastað að
lokinni erfiðri sjóveru. Eins var um sjó-
mannskonur og börn þeirra sem misst
höfðu feður og fyrirvinnu langt um
tíma fram. Hugmyndin að byggingu
dvalarheimilis fyrir aldraða sjómenn
og sjómannskonur er sprottin úr þess-
um jarðvegi. Þegar hugsað er til baka
verður ekki hjá því komist að hugsa til
þeirra manna sem létu sér detta í hug
að byggja heimili fyrir aldraða og hvað
þá að verða í fararbroddi þeirra sem
standa að rekstri hjúkrunar- og hvíldar-
heimila í dag.
Nýlega fjölgaði Hrafnistuheimilun-
um um eitt þegar Sjómannadagsráð
tók við rekstri Skógarbæjar í Reykjavík
og eru heimilin því orðin sjö talsins. Í
Skógarbæ er 81 heimilismaður.
Þá er nýlokið samningum við
bæjarstjórn Garðabæjar um rekstur
tuttugu dagdvalarrýma fyrir eldra fólk
í Garðabæ.
Nú í maí er lokið við nýja dagdeild á
Hrafnistu í Reykjavík fyrir heilabilaða
einstaklinga. Mikil þörf hefur verið fyr-
ir aðstöðu fyrir aldraða með heilabilun-
areinkenni.
Þá styttist í hið nýja heimili Hrafn-
istu við Sléttuveg í Reykjavík, en vonir
standa til að það verði tekið í notkun
fljótlega eftir næstu áramót þótt
framkvæmdum hafi seinkað. Sam-
byggður því verður þjónustukjarni í
eigu Sjómannadagsráðs sem
mun sinna þjónustu fyrir
hjúkrunarheimilið, íbúa í
nærliggjandi hverfi og íbúa í
leiguíbúðum Sjómannadags-
ráðs sem líka tengjast þjón-
ustumiðstöðinni og hjúkr-
unarheimilinu. Innangengt
verður í þessar byggingar. Í
þjónustumiðstöðinni, sem
verður hin glæsilegasta, verður fallegur
matstaður með aðgengi út í sólríkan
garð. Matstaðurinn og öll aðstaða
er fyrir íbúa hverfisins og alla þá er
vilja njóta góðs umhverfis. Reykja-
víkurborg er ásamt ríkinu eigandi að
hjúkrunarheimilinu og hefur verið gerð-
ur langtímasamningur við Hrafnistu
um rekstur þess. Vegna þessara fram-
kvæmda er vert að taka fram að afar
ánægjuleg samvinna hefur verið bæði
við Reykjavíkurborg og Heilbrigðisráðu-
neytið vegna byggingarframkvæmda.
Okkur er ljóst að mikil ábyrgð hvílir á
herðum okkar varðandi giftusamlegan
rekstur og munum við öll leggja okkur
fram svo sem frekast er unnt.
Vegna fjölgunar á íbúum Hrafnistu-
heimilanna varð að fara í umfangs-
miklar breytingar á eldhúsi Hrafnistu.
Margir kostir voru skoðaðir í því efni
og leitað að möguleikum á sem hag-
kvæmustum rekstri. Niðurstaðan var
þó sú að hagkvæmast yrði fyrir þennan
rekstur Sjómannadagsráðs að stækka
eldhús Hrafnistu í Reykjavík, en þar
hefur eldhús starfseminnar verið rekið
frá árinu 1957 þegar Hrafnista tók til
starfa. Í upphafi voru íbúar aðeins
15. Daggjöld voru þá ákveðin 55 kr. á
mann í hjónaherbergi, 75 kr. á mann í
einstaklingsherbergi og 50 kr. á mann
í fleirbýli. Í daggjöldum var innifalið
fæði, rafmagn og hiti, þjón-
usta og almenn hjúkrun. Það
hefur ríkt merkileg framsýni
á þeim tíma um að eldhús
skyldi vera af fullkomnustu
gerð og endast í áratugi. Sú
hefur þó kannski ekki verið
raunin því alltaf hefur þurft
að endurnýja búnað og öll
áhöld. Gaman væri ef ein-
hver reikningsglögg kona eða maður
framreiknuðu þessi umtöluðu gjöld
til núvirðis. Í þessu sambandi verður
líka að geta þess að fólk reiddi þessar
upphæðir fram úr eigin vasa. Stækkun
eldhússins nú vegna fjölgunar
heimilisfólks er úr 850 matarskömmt-
um í um það bil 1.800. Matur verður
áfram framleiddur á Hrafnistu Nesvöll-
um, en þar búa 60 manns og á Hrafn-
istu Hlévangi 30 manns.
Vegna upptalningar hér að framan
er ástæða til að vekja athygli á því
að fyrir nokkrum árum var að kröfu
almennings og stjórnvalda ráðist í að
fækka fjölbýlum á hjúkrunarheimilum.
Sjómannadagsráð fór að þessum kröf-
um og breytti Hrafnistuheimilunum í
heimili með eingöngu einmenningsher-
bergjum fyrir aldraða íbúa. Breytingar
á heimilunum kostuðu milljarða, sem
Sjómannadagsráð reiddi af hendi úr
eigin sjóðum og með lánum. Auk þess
voru framkvæmdir styrktar verulega
af framkvæmdasjóði aldraðra, svo
sem reglur segja til um. Umfangsmik-
ið rask var á heimilunum, sérstaklega
Hrafnistu í Laugarási, og tekjur minnk-
uðu verulega. Allt þetta hafðist, nú búa
allir íbúar í sérherbergjum með baðher-
bergi út af fyrir sig. Þannig hefur stefna
Sjómannadagsráðs verið undanfarin ár
og verður ekki frá henni vikið.
Þegar ég byrjaði til sjós hjá Eimskipa-
félagi Íslands á ms. Tungufossi árið 1959,
þá 15 ára gamall, sigldu öll íslensk skip
undir íslenskum þjóðfána. Ég minnist
sérstaklega dvalar við bryggju í London
við Tower-kastala að verkamenn voru að
spyrja um fánann. Það var upplitsdjarf-
ur ungur maður sem skýrði frá því að
þetta væri fáni Íslands, lands sem þá
átti í harðvítugri baráttu við konungs-
ríkið England sem beitti fullkomnum
vopnum gegn lítilli vopnlausri þjóð. Í þá
daga var það regla að heilsa herskipum
vinveittra þjóða með fánanum og draga
hann niður. Þetta sama ár vorum við
að sigla inn Limafjörð í Danmörku og á
móti okkur kom bresk freigáta. Einhver
hásetinn gerði sig kláran til að fara að
fánanum og heilsa eins og vani var. Þá
var hrópað úr brúnni að ekki ætti að
heilsa og enginn ætti að standa hjá
fánastönginni. Þessari stund gleymi ég
aldrei og skipstjórinn, sem var Eyjólfur
Þorvaldsson, varð mér alla tíð ógleym-
anlegur.
Nú er hún Snorrabúð stekkur. Engin
íslensk skip bera hróður lands síns út í
hinn stóra heim. Hvað hefur orðið um
þorið og þrekið? Hafa peningarnir tekið
öll völd?
Við getum glaðst í dag yfir því að
enginn sjómaður hefur týnt lífi í hinni
votu gröf. Það hefur heldur ekki gerst
síðastliðin þrjú ár.
Um leið og ég þakka heimilisfólki
samstarfið og starfsfólki Sjómanna-
dagsráðs, Hrafnistuheimilanna og
Happdrættis DAS óeigingjörn og vel
unnin störf sendi ég þakkir til íslenskrar
sjómannastéttar fyrir allan árangur á
liðnu ári.
Gleðilegan sjómannadag!
Hálfdan Henrysson,
stjórnarformaður.
Saga yfirráða okkar yfir auðlindum
hafsins er um leið saga fámennrar
þjóðar til bjargálna. Það var vissan um
þetta sem fékk sýslumann Ísfirðinga,
Hannes Hafstein, til að fara á lítilli
fleytu út að breskum togara á Dýrafirði
haustið 1899. Sú för endaði voveiflega,
báti Íslendinganna hvolfdi og mannslíf
töpuðust, en Hannesi, sem var syndur,
var naumlega bjargað.
Ég vil í þessari grein á sjómanna-
daginn fjalla sérstaklega um mikilvægi
hafrannsókna. Í Lilju Eysteins Ás-
grímssonar munks er kveðið: „Varðar
mest til allra orða, undirstaðan sé rétt-
lig fundin“. Það varðar okkur sem þjóð
miklu að undirstaða sjávarútvegsins,
vistkerfi hafsins, sé vettvangur vand-
aðra og metnaðarfullra rannsókna. Að
við eigum vísindamenn í fremstu röð
sem finna kröftum sínum
viðnám í skjóli öflugra stofn-
ana. Sem jafnframt njóta
stuðnings og aðhalds í störf-
um sínum, meðal annars og
ekki síst í samtölum og sam-
skiptum við sjómenn. Þekk-
ingu sjómanna á hafinu og
lífríkinu má enda nýta enn
betur í þessum tilgangi en nú er gert.
Alþingi ályktaði á síðasta ári, í
tilefni af aldarafmæli sjálfstæðis
og fullveldis Íslands, að hafin yrði
smíði nýs hafrannsóknaskips. Þessi
ákvörðun markar tímamót í hafrann-
sóknum Íslendinga og hefur ráðuneyti
mitt þegar hafið undirbúning að smíði
skipsins. Hið nýja skip mun gera Ís-
lendingum kleift að auka þekkingu
sína á hafinu umhverfis Ísland og þeim
breytingum sem þar eru að
verða, m.a. með hlýnandi
loftslagi og breytingum á vist-
kerfi hafsins. Smíði skipsins
mun styrkja stöðu Íslands
sem fiskveiðiþjóðar enda
eru öflugar hafrannsóknir
nauðsynleg undirstaða verð-
mætasköpunar í sjávarútvegi.
Hafrannsóknir byggja hverju sinni
á bestu fáanlegu tækni og verða ný og
betrumbætt tæki í nýju rannsókna-
skipi afar mikilvæg fyrir starfsemi
Hafrannsóknastofnunar. Við þekkjum
að tækninni fleygir fram og myndi
margan reyndar undra hversu full-
komnum tækjum bestu veiðiskip okkar
Íslendinga eru búin. Við höfum lengi
þekkt mikilvægi þess að sjómenn, út-
vegsmenn og stofnanir ríkisins vinni
af samhentum hug að rannsóknum á
helstu nytjastofnum. Forsenda þess
góða samstarfs er meðal annars sú
tækni og þekking sem er um borð í
veiðiskipum.
Oft er mikið og lengi rætt um
breytingar sem tæknin muni hafa í för
með sér. Að við stöndum á þrepskildi
fjórðu iðnbyltingarinnar, sem muni
meðal annars leiða til fækkunar starfa
og breytts atvinnulífs. Ýmislegt er til
í þessu en seint verður málum svo
hagað að sjómenn missi gildi sitt fyrir
þjóðina. Ætti því að taka þessum spá-
dómum með hæfilegum fyrirvara. Svo
slegið sé á léttari strengi, þá myndi ég
halda að við stjórnmálamenn gengjum
alltént öllu fyrr úr skaftinu. Í mínu
ungdæmi var vinsælt dægurlag, þar
sem þess var óskað að komið væri
árið 2012 – „þá vélar unnu störfin og
enginn gerði neitt“. Sem kann að vera
draumur einhverra, en þó líklega ekki
ýkja margra. Muni ég rétt var forsætis-
ráðherrann orðinn „gamall IBM“, en
textahöfundana lengdi þó eftir því
liðna enda hljómaði viðlagið: „gömlu
dagana gef þú mér.“
Þegar ég læt hugann reika aftur til
gömlu daganna hugsa ég einna helst til
sjómannadagsins og þeirra hátíðar-
halda sem þessum þýðingarmikla degi
hafa ávallt fylgt. Sjómannadagurinn
er í senn táknrænn fyrir þann hlýhug
og þá virðingu sem íslenska þjóðin ber
til íslenskra sjómanna en einnig mikil-
vægur minnisvarði um þýðingarmikið
og öflugt framlag sjómanna í áranna rás.
Ég óska sjómönnum, fjölskyldum
þeirra og landsmönnum öllum gleði-
legs sjómannadags.
Með virðingu og þakklæti.
Kristján Þór Júlíusson,
sjávarútvegs- og
landbúnaðarráðherra.
Gömlu dagana gef þú mér
Óslitin útihátíðahöld frá upphafi
Aðildarfélög
Sjómannadagsráðs
Að Sjómannadagsráði höfuðborgar-
svæðisins standa eftirtalin
stéttarfélög sjómanna:
» Félag skipstjórnarmanna, Félag
vélstjóra og málmtæknimanna, Sjó-
mannafélag Íslands, Félag íslenskra
loftskeytamanna, Sjómannafélag
Hafnarfjarðar og Félag bryta.
Tilgangur og markmið
Sjómannadagsráðs eru m.a.:
» Að efla samhug meðal sjómanna og
hinna ýmsu starfsgreina sjómanna-
stéttarinnar og vinna að nánu
samstarfi þeirra.
» Að heiðra minningu látinna sjómanna
og sérstaklega þeirra sem látið hafa
líf sitt vegna slysfara í starfi.
» Að kynna þjóðinni áhættusöm störf
sjómannsins og hin mikilvægu
störf sjómannastéttarinnar í þágu
þjóðfélagsins.
» Að beita sér fyrir menningarmálum er
sjómannastéttina varða og vinna að
velferðar- og öryggismálum hennar.
» Að afla fjár til þess að reisa og reka
dvalarheimili, hjúkrunarheimili,
vistunar- og endurhæfingaraðstöðu,
íbúðir og leiguíbúðir, einkum fyrir
aldraða sjómenn og sjómannsekkjur.
» Að stuðla að byggingu og rekstri
orlofshúsa, sumardvalarheimila og
alhliða orlofsstarfsemi fyrir sjómenn,
fjölskyldur þeirra og starfsmenn
samtaka þeirra.
» Að beita áhrifum sínum á stjórnvöld
til setningar löggjafar til styrktar fram-
gangi markmiða Sjómannadagsráðs.
» Sjómannadagsráð rekur sjö Hrafn-
istuheimili í fimm sveitarfélögum sem
veita um 700 Íslendingum öldrunar-
þjónustu. Áttunda Hrafnistuheimilið
tekur svo til starfa í byrjun árs 2020
við Sléttuveg í Fossvogi í Reykjavík.
Auk þess rekur félagið leiguíbúðir
Naustavarar ehf. í þremur sveitar-
félögum, sem veita meira en 300
öldruðum búsetu á eigin vegum, sem
studd er með samstarfi við Hrafnistu.
Þá rekur félagið einnig Happdrætti
DAS sem styður við uppbyggingu
öldrunarþjónustunnar, ásamt
Laugarásbíói og sumarhúsasvæði í
Hraunborgum Grímsnesi.

Stjórn Sjómannadagsráðs
höfuðborgarsvæðisins skipa:
» Hálfdan Henrysson formaður,
Félagi skipstjórnarmanna.
» Guðjón Ármann Einarsson
varaformaður, Félagi
skipstjórnarmanna.
» Jónas Garðarsson gjaldkeri,
Sjómannafélagi Íslands.
» Oddur Magnússon varagjaldkeri,
Sjómannafélagi Íslands.
Forsíðumynd: Concept Events/Pétur Pétursson
útgefandi: Sjómannadagsráð,
Hrafnistu, Laugarási, 104 Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Sjómannadagsráðs:
Sigurður Garðarsson.
ritnefnd: † Harald S. Holsvik, Hjálmar Baldursson
og Sigurður Steinar Ketilsson.
umsjón: KOM ehf., kynning og markaður.
ritstjóri: Óli Kristján Ármannsson
Höfundar efnis: Bolli Valgarðsson,
Gísli Freyr Valdórsson, og Óli Kristján Ármannsson
Ljósmyndir: Hreinn Magnússon o.fl.
Sala auglýsinga: Birna Sigurðardóttir, bsig@bsig.is.
Prentvinnsla: Ísafoldarprentsmiðja
upplag: 68.000 eintök.
6
SJÓMANNADAGS BLAÐIÐ
SJÓMANNADAGURINN
2019
SUNDKUNNÁTTAN LYKILATRIÐI
NÁKVÆMNI SEM DUGAR TIL FISKVEIÐA
n Sæmundur E. Þorsteinsson, rafmagnsverk-
fræðingur og lektor við HÍ, hefur fylgst með
þróun GPS-staðsetningartækninnar frá upphafi.
Ísland gæti styrkt stöðu sína með aðild að Geim-
ferðastofnun Evrópu. > 26
HAPPDRÆTTI DAS 65 ÁRA Happdrætti DAS hefur frá stofnun skilað milljörðum til byggingar hjúkrunarheimila Sjómannadagsráðs. > 4
S J Ó M A N N A D A G U R I N N 2 . J Ú N Í 2 0 1 9 8 2 . Á R G A N G U R
n Ásta Þorleifsdóttir, varaformaður Sigl-
ingaráðs, hefur lengi verið heilluð af sögu
sundkunnáttu á Íslandi og segir merkilegt sé
hvernig sundkunnáttan hafi glatast eftir þjóð-
veldisöld. Hér var fólk meira og minna ósynt
fram á nítjándu öld. > 16
Eldur er versti
óvinur sjómanna
n Kallað er eftir ramma um viðbúnað vegna eldsvoða
á sjó þar sem slökkviliðsmenn og aðrir viðbragðsaðilar
læri og starfi með erlendum sveitum af sama toga. > 50
82ára