Morgunblaðið - 01.05.2020, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 1. MAÍ 2020
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Borgarstjóriákvað aðleita til
sóttvarnalæknis
eftir stuðningi við
áform um enn
frekari lokanir
gatna í miðborginni. Þetta var
óvenjulegt útspil, jafnvel á
kórónuveirutímum þegar flest
er öfugsnúið, en sem betur fer
lét sóttvarnalæknir ekki mis-
nota embætti sitt í pólitískri
baráttu borgarstjórnarmeiri-
hlutans gegn þeim sem þurfa
eða vilja ferðast um á eigin bíl-
um. Borgarfulltrúar minni-
hlutaflokkanna Sjálfstæðis-
flokks, Miðflokks og Flokks
fólksins hafa stigið fram í
þessari umræðu og mótmælt
undarlegu útspili borgar-
stjóra.
Kolbrún Baldursdóttir,
borgarfulltrúi Flokks fólksins,
sagði í samtali við Morgun-
blaðið: „Að mínu mati er bara
verið að nýta sér ástandið og
nota það sem yfirskin. Það að
hafa spurt sóttvarnalækni
sýnir að verið sé að reyna að
finna fólk sem almenningur
treystir til að koma með svör
um götulokanir eða ekki.“
Þetta er auðvitað hárrétt
ábending um hina óviðeigandi
fyrirspurn borgarstjóra.
Það eru ekki aðeins borgar-
fulltrúar minnihlutans sem
hafa mótmælt lokunum og öðr-
um atlögum meirihlutans að
miðborginni. Í gær rituðu
tveir sem þekkja vel til í versl-
un og þjónustu í miðborginni
greinar í Morgunblaðið um
þessi mál. Lárus Guðmunds-
son, veitingamaður á Rosso-
pomodoro við Laugaveg, seg-
ist finna hvernig þrengir að
rekstrinum um þessar mundir
vegna kórónuveirufaraldurs-
ins, en segir jafnframt að þeir
sem reki starfsemi
í miðbænum hafi
þó „þurft að eiga
við annars konar
faraldur undan-
farin átta ár, far-
aldur sem birtist í
lokunum gatna og sífellt meiri
höftum á aðgengi í miðbænum.
Þetta hefur gert það að verk-
um að Íslendingar sækja
miklu minna í bæinn en áður“.
Matthildur Skúladóttir,
íbúðaeigandi og fyrrverandi
rekstraraðili verslunar og
gistiheimilis við Skólavörðu-
stíg, skrifar um yfirgang borg-
aryfirvalda, samráðsleysi og
tillitsleysi gagnvart versl-
unarrekendum við Laugaveg-
inn. „Áður fyrr voru samskipti
kaupmanna og borgaryfir-
valda um aðgerðir á Lauga-
veginum mjög góð. Það sam-
starf skilaði sér í glæsilegri
endurnýjum götunnar. Í dag
er samráð borgaryfirvalda við
hagsmunasamtök Laugavegar
í algjöru frostmarki,“ segir
hún.
Hvað gengur borgaryfir-
völdum til? Hvers vegna halda
þau stefnu sinni til streitu þó
að ljóst sé að hún hafi beðið
skipbrot og allir hljóti að
minnsta kosti að geta verið
sammála um að á meðan er-
lendra gesta nýtur ekki við
séu þessar miklu götulokanir
aðeins til ills, að ekki sé talað
um hina stórundarlegu
ákvörðun að snúa aksturs-
stefnu hluta Laugavegarins
við.
Borgarstjóri og borgarfull-
trúar meirihlutans berja höfð-
inu við steininn og neita að
viðurkenna staðreyndir. Von-
andi sjá þau að sér því að öðr-
um kosti er hætt við að þau
valdi miðborginni óbætan-
legum skaða.
Borgarstjóri hljóp
á sig í ofsafenginni
baráttunni fyrir lok-
un gatna í Reykjavík}
Óviðeigandi fyrirspurn
Þau mánaðamótsem nú eru að
baki eru einhver
þau svörtustu, ef
ekki þau svört-
ustu, sem íslensk-
ur vinnumarkaður hefur feng-
ið að kynnast. Vonandi verða
þau aldrei endurtekin. Gríð-
arleg hrina uppsagna var í
fjölda fyrirtækja þar sem þús-
undir misstu vinnuna. Í gær
var sagt frá því á mbl.is að
fjöldi á atvinnuleysisskrá
nálgaðist sextíu þúsund, sem
er áður óþekkt tala á hinum
litla íslenska vinnumarkaði.
Við þessar aðstæður er sér-
kennilegt að kjarasamningar
sem byggjast á sömu for-
sendum og þeir samningar
sem þegar hafa
verið gerðir, og þá
við miklu betri að-
stæður, skuli vera
felldir og að boðað
skuli hafa verið til
verkfalla. Allir hljóta að sjá að
nú er ekki tími fyrir vinnu-
deilur eða baráttu fyrir ýtr-
ustu kröfum. Það sem launa-
menn þurfa í dag er að berjast
fyrir hagstæðari skilyrðum
fyrir atvinnulífið og fjölgun
starfa.
Að því kemur, vonandi fyrr
en síðar, að efnahagurinn
hristir af sér kreppuna og rís
á ný. Til að flýta því verða að-
ilar á vinnumarkaði að vera
raunsæir og leggja deilur til
hliðar.
Nú þurfa allir að
standa saman um að
verja og búa til störf}
Atvinnuleysi í nýjum hæðum É
g heyrði um daginn í forstjóra
eins stærsta fyrirtækis landsins.
Þar var tækifærið núna nýtt til
skynsamlegra breytinga á vinnu-
lagi, breytinga sem vonlítið væri
að gera í venjulegu árferði, nema á mörgum ár-
um. Hann bætti við: „Svo er það spurning hvað
heldur þegar neyðarástandinu lýkur.“
Klisjan segir: Í sérhverri ógn felast tækifæri.
En það er ekkert gagn að tækifæri sem ekki er
nýtt til almannaheilla. Það verður fljótt eins og
frískandi kaffibolli sem stendur á borði. Kólnar
og enginn hefur lengur áhuga eða lyst á því.
Hugsum okkur að ný þjóð væri að koma til
Íslands í fyrsta sinn vorið 2020, fólk sem byggi
yfir allri þekkingu og tækni nútímans. Landið
væri mannlaust, en húsin stæðu þar sem þau
eru, bílarnir, skipin og flugvélarnar, allt til
reiðu, en í híbýlunum byggi enginn, hvorki fólk né fyrir-
tæki. Eftir nokkra mánuði kæmu til landsins um 360 þús-
und manns. Fólk á sama aldri, með sömu hæfileika og
þekkingu og þeir sem búa á Íslandi núna, en þekkti ekki
söguna, vissi ekkert um hefðirnar, stjórnmálaflokkana,
verkalýðsbaráttuna eða atvinnuvegina. Markmiðið væri
það eitt að nýta landið, með öllum sínum kostum og kynj-
um, sem best og sanngjarnast fyrir heildina. Leikregl-
urnar væru lýðræði, mannréttindi, skoðanafrelsi, jafn-
rétti, sjálfbærni.
Hvernig skyldi nýja þjóðin hegða sér? Er líklegt að hún
myndi dreifa sér vítt og breitt um landið og ákveða að
sumir hefðu meiri réttindi en aðrir? Að litlum
hópi yrði leyft að nýta fiskimiðin gegn mála-
myndagjaldi en hirða afraksturinn? Að sumir
fengju meiri atkvæðisrétt en aðrir? Að ákveðið
yrði að flytja búpening til landsins og dreifa
honum um fjöll og firnindi? Borgað yrði sér-
staklega fyrir þessa iðju til þess að hindra það
að landsmenn keyptu mat frá útlöndum, mat
sem allir vissu að væri ódýrari, fjölbreyttari og
jafngóður eða betri? Væri arðbært að stofna
Seðlabanka og eigin gjaldmiðil?
Í upphafi væru allir jafnir og enga sérhags-
muni þyrfti að verja. Myndi hópurinn þá skipta
sér upp í tíu stjórnmálaflokka? Væri hann lík-
legur til þess að ákveða að á landinu yrðu 100
verkalýðsfélög, að stofna svo fyrirtæki sem
þyrftu jafnvel að semja við flestöll þessi félög?
Væru 70 sveitarfélög snjallasta fyrirkomulag-
ið? Stofnar þessi nýja þjóð fjóra gamaldags banka fyrir
tæknivætt þjóðfélag? Er snjallt að setja 200 nýjar ríkis-
stofnanir á fót? Eða stofna sameiginlegt félag til þess að
selja áfengi í sérstökum búðum (nema á Keflavíkur-
flugvelli, þar mætti selja þennan hættulega vökva innan
um aðrar vörur)?
Ef svarið við einhverjum af þessum spurningum er nei,
hvers vegna gerum við þetta þannig núna? Eigum við ekki
að nýta tækifærið, endurræsa kerfið og hætta að horfa á
frosinn skjáinn? Við getum gert svo miklu, miklu betur.
Benedikt
Jóhannesson
Pistill
Ctrl Alt Delete eða frosið samfélag?
Höfundur er stærðfræðingur og stofnandi Viðreisnar.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
FRÉTTASKÝRING
Gunnlaugur Snær Ólafsson
gso@mbl.is
Áhugi Bandaríkjanna áGrænlandi hefur ekkiminnkað frá því að hug-myndum Donalds
Trumps, forseta Bandaríkjanna, um
að kaupa landið af Danmörku var
hafnað. Bandarísk stjórnvöld hafa
nýverið undirritað samkomulag við
grænlensk stjórnvöld um fjárhags-
aðstoð sem nemur 12 milljónum
bandaríkjadala, jafnvirði 1,7 millj-
arða íslenskra
króna, auk þess
sem Bandaríkja-
stjórn hyggst
opna ræðis-
mannsskrifstofu í
Nuuk.
Carla Sands,
sendiherra
Bandaríkjanna í
Kaupmannahöfn,
tilkynnti áform
Bandaríkja-
stjórnar í aðsendri grein í Politiken
20. apríl og sagði jafnframt að „Vest-
urlönd verða að vakna og koma í veg
fyrir ágengni Rússlands og tilraunir
Kína til að tryggja gráðuga hags-
muni sína á norðurslóðum“. Skilboð
bandarískra stjórnvalda virðast því
nokkuð skýr og leið ekki á löngu þar
til sendiherra Rússlands svaraði
þessum áformum og sakaði Banda-
ríkin um að ýta undir óstöðugleika á
norðurslóðum. Kínversk stjórnvöld
hafa ekki, svo vitað sé, svarað grein
Sands.
Skýr skilaboð
„Ég efast um að þetta hafi kom-
ið kínverskum embættismönnum á
óvart. Bæði vegna ræðu Pompeo á
ráðaherrafundi Norðurskautsráðs-
ins í Rovaniemi [í Finnlandi] í maí
þar sem hugmyndum Kína um að
vera skilgreint „nær norðurskauts-
ríki“ var hafnað og vegna umræð-
unnar um að Bandaríkin myndu
kaupa Grænland. Þetta voru merki
til Kínverja um að þeir myndu mæta
mun meiri andstöðu frá Bandaríkj-
unum við áformum þeirra um að
þróa silkiveg um Norðurskauts-
hafið,“ segir Marc Lanteigne, lektor
við Háskólann í Tromsö. Hann segir
fátt benda til þess að kínversk
stjórnvöld muni gefa eftir og draga
úr áformum um að fjárfesta á Græn-
landi.
Þrátt fyrir fyrir að sjálfstjórn-
arlögin frá 2009 færðu flest málefni
undir stjórnvöld í Nuuk heyra utan-
ríkis- og varnarmál enn undir Dani.
Það mátti því gera ráð fyrir því að
danskir stjórnmálamenn myndu
mótmæla afskiptum Bandaríkjanna
af Grænlandi án þess að bera það
fyrst undir dönsk yfirvöld. Hafa
ýmsir danskir þingmenn sakað
Bandaríkin um að beita aðferðum
sem til þess fallin eru að rjúfa sam-
stöðu innan danska konungdæm-
isins.
„Danir óttast að verði Græn-
landi leyft að þróa eigin samskipti
við erlend ríki, meðal annars með
opnun skrifstofu sendifulltrúa í Kína
á þessu ári, muni það draga úr hlut-
verki Danmerkur og stuðningur við
sjálfstæði Grænlands vaxa,“ út-
skýrir Lanteigne.
Hvað með Grænlendingana?
Á undanförnum árum hefur
stigmagnast spenna milli græn-
lenskra og danskra yfirvalda þar
sem Grænlendingar telja Dani í
auknum mæli hafa afskipti af mál-
efnum sem eru á forræði græn-
lenskra yfirvalda með því að gera
þjóðaröryggismál úr úthlutun rétt-
inda til námustarfsemi á Grænlandi
og útboði á uppbyggingu græn-
lenskra flugvalla, að sögn Lant-
eigne. „Þetta eru dæmi um hvernig
Danmörk hefur öryggisvætt efna-
hagsmál og telja sumir grænlenskir
stjórnmálamenn að verið sé að grípa
fram fyrir hendur stjórnvalda í Nu-
uk.“
Alþjóðlegur áhugi á Grænlandi
vegna efnahagslegra tækifæra hefur
vaxið mikið á undanförnum árum og
er ljóst að umsvif hagkerfisins munu
stækka á komandi árum. Þá hefur
verið sérstakt markmið græn-
lenskra yfirvalda að auka fjölbreytni
í viðskiptasamböndum sínum og
opna á bætt viðskipti við Evrópu,
Bandaríkin og Kína, þessi áform
hafa mætt andstöðu í Kaupmanna-
höfn, að sögn lektorsins sem segir að
með fjárhagsaðstoðinni séu banda-
rísk yfirvöld að gefa Grænlend-
ingum merki um að Bandaríkin séu
ákjósanlegasti viðskiptakosturinn.
Grænland virðist vera orðið
einn helsti vettvangur valda-
samkeppni stórveldanna, bæði
vegna þeirra gífurlegra auðlinda
sem landið býr yfir og vegna hnatt-
stöðu Grænlands í ljósi hernaðar- og
efnahagslegs mikilvægis siglinga-
leiða, segir Lanteigne.
Aukinn áhugi á landinu getur
verið til þess fallinn að ýta undir öra
efnahagsþróun í landinu, eins og
gerðist á síðustu öld hér á landi. Það
er hins vegar ekki ljóst í hversu
miklum mæli Grænlendingar sjálfir
fá að stjórna þeirri þróun.
Grænland í eldlínu
átaka stórveldanna
Morgunblaðið/Skapti Hallgrímsson
Deila Kína, Rússland og Bandaríkin vilja öll hafa áhrif á Grænlandi. Nuuk
gæti nýtt sér stöðuna til þess að auka efnahagslegt sjálfstæði landsins.
Marc Lanteigne