Morgunblaðið - 01.05.2020, Blaðsíða 29

MENNING 29
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 1. MAÍ 2020
Samruni frumstæðs ástar-ævintýris mörgæsar og of-hugsaðrar ástarflækju rit-höfundar verður að
súrrealískri frásögn sem setur sér
engin takmörk og birtist í skáld-
sögu Stefáns Mána, Mörgæs með
brostið hjarta.
Þar segir frá óframfærnum rit-
höfundi sem berst við handritið að
sinni fyrstu skáldsögu, hugljúfri en
ljúfsárri sögu af tveimur ómann-
legum elskendum.
Skilin á milli veruleika mörgæs-
arinnar og rithöfundarins verða
óljósari með hverri síðu en fleiri
skil eru ógreinileg í Mörgæs með
brostið hjarta, þar á meðal skilin á
milli skáldsögu og ljóðs. Hvert ein-
asta orð í skáldsögunni virðist vera
handvalið sérstaklega af höfundi
bókarinnar sem hefur nostrað við
orðin sín og ofið úr þeim þráð sem
erfitt er að slíta sig frá. Ljóðræn
einkenni eru alltumlykjandi í text-
anum og það er hrein unun að
leyfa honum að heltaka sig.
Stefán Máni á auðvelt með að
kalla fram bæði spennu og róman-
tík í textanum en athyglisvert er
að sjá hvernig hann nýtir sér hrað-
an og hægan stíl til þess. Hann
leiðbeinir lesandanum með orða-
vali, setningaskipan og lengd setn-
inga. Stefán fær lesandann til að
lesa hratt og lesa hægt til skiptis
og lifa sig þannig inn í söguþráð-
inn, inn í hrynjandi takt bók-
arinnar.
Hann hugsar, hikar og hugsar
meira.
Ofhugsar.
Við það að ofanda.
Það eina sem
hann þarf að
gera er að rjúfa
þögnina. Brjóta
ísinn. Eitt högg,
einn hvellur – að
koma einum
svörtum bókstaf
á hvíta auðnina.
Einn, tveir
og …
Pamm!
Einn bókstafur, svo annar –
heilt orð. Hugsanirnar krauma,
setningarnar flæða, blóðið rennur
og blekið storknar á pappírnum.
Hamfarahlýnun er eitt af við-
fangsefnum bókarinnar. Stefán
matar það sannarlega ekki ofan í
lesandann heldur vefur stöku
þræði hamfarahlýnunar inn í áð-
urnefndan úthugsaðan orðavef
bókarinnar; þráðum sem verða fyr-
irferðarmeiri eftir því sem líður á
söguna og að lokum nánast allsráð-
andi.
Í bókinni birtist nokkuð dystóp-
ísk sýn á framtíð jarðarinnar þar
sem lítið er eftir af mannkyni og
jöklum en óljóst er hvort einungis
sé um að ræða ímyndun aðalper-
sónunnar eða raunverulegan heim
sem hefur að einhverju leyti tor-
tímst. Það endurspeglar sýn sam-
tímans á loftslagsmál, sumir telja
heiminn vera að farast en aðrir
telja að um hreina ímyndun sé að
ræða. Ekki er hægt að slá því
föstu hvor hópurinn hefur rétt fyr-
ir sér fyrr en að leikslokum og þá
er líklega of seint að spyrja.
Þessi stutta bók er full af erf-
iðum álitaefnum, úthugsuðum stíl
og bæði spennandi og áhugaverð-
um söguþræði. Hún snertir við les-
andanum og hvetur hann til um-
hugsunar á sama tíma og hún
færir honum vef ljúffengra orða.
Morgunblaðið/Ófeigur
Álitaefni „Þessi stutta bók er full af erfiðum álitaefnum, úthugsuðum stíl og
bæði spennandi og áhugaverðum söguþræði,“ segir um bók Stefáns Mána.
Ljóðrænt ævintýri
manns og mörgæsar
Skáldsaga
Mörgæs með brostið hjarta
bbbbn
Eftir Stefán Mána.
Sögur, 2020. Kilja, 128 bls.
RAGNHILDUR
ÞRASTARDÓTTIR
BÆKUR
Hjörtur Jóhann Jónsson, leikari
og dagskrárstjóri streymis
Borgarleikhússins, var beðinn að
mæla með listaverkum sem hægt
er að njóta innan veggja heimilis-
ins í samkomubanni.
„Ég mæli eindregið með bókum
Kurts Vonneguts. Hann skrifar
inn í eins konar hliðarveruleika
við okkar eigin,
og verður að
ákveðnum vís-
indaskáldskap.
Hans frægasta
bók er án efa
Slaughterhouse
Five, sem er
mögnuð rann-
sókn á stríði og
skilningi okkar
á tímanum. En
ég mæli líka
með Cat’s Cradle. Hún er uppfull
af kolsvörtum húmor og hugleið-
ingum um heimsendi og fárán-
leika pólitískra átaka.
Ef fólk hefur ekki séð Don’t
f**k with Cats á Netflix þá skuluð
þið drífa í því hið fyrsta. Þetta er
þriggja þátta „true crime“-heim-
ildasería og fjallar um furðulega
afkima netsins, þar sem allt önnur
lögmál gilda. Best er að segja sem
minnst um þessa en ég LOFA að
þið sjáið ekki eftir að horfa. Ekki
fyrir viðkvæma.
Unbelievable er leikin þátta-
sería, einnig á Netflix, sem mér
finnst að allir ættu að skoða. Hún
fjallar í stuttu máli um unga
stelpu sem verður fyrir grófu
kynferðisofbeldi en er ekki trúað.
Þetta er svakalega grípandi saga
um málefni sem skipta gríðarlegu
máli.
Svo er alltaf að koma góð list
frá Norðurlöndunum og þá er í
miklu uppáhaldi hjá mér danski
leikstjórinn Thomas Vinterberg.
Myndirnar hans eru yfirleitt áleit-
in djúpköfun í einangrun mann-
eskjunnar í nútímasamfélagi. Ég
mæli sérstaklega með Submarino
frá 2010. Þetta er ekkert léttmeti
en virkilega vönduð mynd.
Aki Kaurismäki er annar stór-
kostlegur listamaður frá Norður-
löndum en myndirnar hans eru
algerlega drepfyndnar á sinn ein-
staka hátt. Hann nær að búa til
einstaklega hlægileg augnablik úr
fullkomlega venjulegum að-
stæðum. Finnska trílógían hans er
nokkuð sem ekki á að láta
framhjá sér fara: Drifting Clouds,
The Man Without a Past og Le
Havre.
Svo má ég nú til með að minn-
ast á streymi Borgarleikhússins.
Þar er verið að streyma alls kon-
ar skemmtiefni sem hægt er að
skoða til að stytta sér stundir.
Viðtöl við áhugaverða listamenn,
leiklestrar, barnabækur, heilu
leiksýningarnar, bak við tjöldin,
tónlist og alls konar spennandi
efni má bæði sjá og heyra frá
leikhúsinu. Myndefnið má finna
t.a.m. á youtube.com/borgarleik-
hus og hlaðvarpið eða podcastið
má nálgast á Spotify og slá inn
„Borgarleikhúsið“.“
Mælt með í samkomubanni
Minnislaus Kati Outinen og Markku Peltola í kvikmyndinni Maður án
fortíðar í leikstjórn hins þekkta, finnska leikstjóra Akis Kaurismäkis.
„Djúpköfun í
einangrun
manneskjunnar“
Hjörtur Jóhann
Jónsson
Vönduð Submarino eftir danska
leikstjórann Thomas Vinterberg er
virkilega vönduð kvikmynd.
Unbelievable Leikin þáttasería,
einnig á Netflix, sem Hirti Jóhanni
finnst að allir ættu að skoða.
Morgunblaðið/KGA
Hliðarveruleiki Rithöfundurinn
Kurt Vonnegut skrifar inn í eins
konar hliðarveruleika við okkar
eigin, segir Hjörtur Jóhann.