Morgunblaðið - 01.05.2020, Blaðsíða 19

UMRÆÐAN 19
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 1. MAÍ 2020
Nú finnur þú það
sem þú leitar að
á FINNA.is
Í dag er baráttu-
dagur launafólks, 1.
maí, haldinn í skugga
óvanalegs og erfiðs
vetrar. Covid-farald-
urinn hefur skilið eftir
djúp spor hvarvetna
um allt samfélagið.
Fólk um allan heim á
um sárt að binda. 1. maí
skulum við ekki gleyma
þeim sem eru í miklu
verri stöðu en við Íslendingar. Um
alla veröld standa heilbrigðisstarfs-
menn í sömu baráttu og við á Íslandi,
en við miklu verri aðstæður. Við
stöndum líka með þeim. Baráttan
gegn Covid-19 er alþjóðleg barátta.
Ómissandi hlekkur
Heilbrigðiskerfið stóðst álagið. Þeg-
ar á reyndi virkaði kerfið þar sem allir
lögðu sig fram. Íslendingar geta verið
stoltir af því öfluga og fórnfúsa starfs-
liði sem mannar heilbrigðiskerfið. Ný-
liðinn vetur sýndi að þegar reynir á
þanþol kerfisins gegnir það hlutverki
sínu. Sjúkraliðar sýndu að þeir eru
ómissandi hlekkur í keðju heilbrigðis-
þjónustunnar. Um allt land hafa þeir
staðið í framlínu klæddir í grænt með
grímu fyrir andlitum. Álagið var
gríðarlegt, bæði á sjúkraliðum og öðr-
um starfsmönnum heilbrigðisþjónust-
unnar. Gleymum ekki heldur fjöl-
skyldum þeirra sem voru í framlínu.
Þær færðu líka fórnir.
Þegar kallað var eftir fagfólki í
bakvarðasveit heilbrigðisþjónust-
unnar létu sjúkraliðar
ekki sitt eftir liggja. Um
230 sjúkraliðar skráðu
sig sem bakverði. Fjöl-
margir þeirra hafa verið
kallaðir til starfa og eru
að störfum í dag. Bak-
verðirnir og öll sjúkra-
liðastéttin eru til taks
fari svo að óvættur
Covid-19 spretti aftur
upp.
Erfiðar samninga-
viðræður
Nýliðinn vetur var sjúkraliðum líka
erfiður vegna þungra kjaraviðræðna.
Þær drógust á langinn og um tíma
leit út fyrir að ekki ætti að ganga að
ófrávíkjanlegum kröfum sjúkraliða
um styttingu á vinnutíma fyrir
vaktavinnufólk. Aðildarfélög BSRB
stóðu saman að baráttufundi þar sem
menn sögðu: Hingað og ekki lengra!
Við mjög erfiðar aðstæður með verk-
fallsvopnið á lofti náðum við sjúkra-
liðar hins vegar tímamótasamningum
sem vert er að gleðjast yfir á baráttu-
degi launafólks. Ýmis langþráð bar-
áttumál náðust í höfn.
Mikilvægir áfangar
Í fyrsta lagi náðist samkomulag
um styttingu vinnuvikunnar, og enn
frekari styttingu á vinnutíma fyrir
vaktavinnufók. Um 90% sjúkraliða
eru í vaktavinnu og í þeim hópi stytt-
ist vinnutíminn að lágmarki í 36
klukkustundir og í allt að 32 stundir á
viku.
Í öðru lagi hækka mánaðarlaun um
17 til 23% eða að meðaltali um 90 til
100 þúsund á samningstímanum.
Í þriðja lagi náðum við heimildar-
ákvæðum um önnur laun og viðbót-
arlaun sem tryggja fólki í framlínu
álagsgreiðslur, sem til dæmis taka
mið af álagi á tímum Covid.
Í fjórða lagi gerðum við samkomu-
lag um viðbótarmenntun á faghá-
skólastigi fyrir sjúkraliða. Í því felst
framgangur sjúkraliðamenntunar
sem skiptir miklu máli fyrir okkur og
samfélagið til framtíðar.
Samstaða launafólks
Við vitum öll að framundan er erf-
itt skeið. Við erfiðar kringumstæður í
samfélaginu þurfa sjúkraliðar að
þétta raðirnar. Við vinnum erfitt
starf sem oft er ekki metið að verð-
leikum. Við höfum metnað fyrir okk-
ar starfi, viljum eiga kost á meiri fag-
menntun, meiri ábyrgð og fá laun í
samræmi við vinnuframlag. Samn-
ingarnir skiluðu okkur drjúgum ár-
angri, en baráttunni er ekki lokið.
Samstaða er afl sem ekkert fær stað-
ist!
Til hamingju með baráttudag
launafólks – til hamingju með 1. maí!
Eftir Söndru B.
Franks
Sandra B. Franks
» Samningarnir skil-
uðu okkur drjúgum
árangri, en baráttunni
er ekki lokið. Samstaða
er afl sem ekkert fær
staðist!
Höfundur er formaður
Sjúkraliðafélags Íslands.
sandra@slfi.is
Sjúkraliðar standa vaktina
Árið 2020 steðjar
tvenns konar vá að okk-
ur, hinum vitibornu
mönnum. Annars vegar
leifturárás covid-19-
veirunnar. Hins vegar
útblástur CO2 og hæg-
fara hlýnun jarðar. Við
sjálf erum tengingin, of
gráðug, mengandi,
sjálfhverf og eigin-
gjörn. En e.t.v. líka
nokkuð úrræðagóð.
Vonandi tekst okkur því að stöðva
CO2 og finna vörn gegn veirum en
sennilega verða fórnirnar því miður
miklar áður en lausir finnast. Heim-
urinn, menningin og mannkynið
verða líklega aldrei söm.
En hvað mun breytast hér á landi
og í höfuðborginni? Fáum við t.d.
nýju stjórnarskrána? Verða allir loks
jafnir gagnvart valdinu? Losnum við
borgarbúar við lífseigan pólitískan
misvægisvírus og meðvirka borgar-
stjórn, sem leggst flöt fyrir lands-
byggðarsjónarmiðum?
Ríkið og sveitarstjórnir í Krag-
anum (Mosfellsbæ, Kópavogi, Garða-
bæ og Hafnarfirði) krefjast borgar-
línu (BL), en kjörnir fulltrúar
Reykvíkinga klemma aftur augun,
kyngja og gegna án þess að gæta að
skipulagshagsmunum og valkostum
sem gagnast borgarbúum og fórna
um leið verðmætasta byggingarlandi
Íslands undir flugvöll.
Vatnsmýri er eini staðurinn fyrir
nýja miðborg og eini hugsanlegi vett-
vangurinn fyrir nýja stoð undir ís-
lenskan efnahag, fjórðu iðnbylting-
una, nýsköpun og samlegðaráhrif,
m.a. á sviði heilbrigðis, lýðheilsu og
annarra vísinda í beinum tengslum
við Landspítala, HÍ, HR, ÍE o.fl.
Áform um BL munu breyta land-
notkun og byggðarmynstri í Reykja-
vík og á höfuðborgarsvæðinu (HBS)
verulega og auka m.a. útþenslu
byggðar. Þétting byggðar á strjál-
byggðum svæðunum meðfram BL
mun hafa mjög neikvæð áhrif á borg-
arsamfélagið og hagkerfi borgar-
innar. Hefðbundin aðferð í borgar-
skipulagi er að sjálfsögðu að þétta
byggð mest þar sem
byggð er þétt fyrir.
Frá og með tilkomu
Vatnsmýrarflugvallar
1946 tók gamla mið-
bænum að hnigna og í
áratugi hefur ekki verið
raunveruleg miðborg á
Íslandi. Í gamla mið-
bænum er lítið sem
ekkert að sækja fyrir
borgarbúa nema um
20.000 skólapláss og
30.000 umframstörf.
Þar er engin eðlileg
miðborgarstarfsemi, aðeins flug-
völlur og hverfi fyrir gleðskap og er-
lenda ferðamenn, sem nú eru horfnir,
a.m.k. í bili. Þangað eiga samt þrjár
leiðir BL að liggja.
Borgarbúar geta ekki sinnt fjöl-
breyttum daglegum erindum með
strætó. Róttæk þétting byggðar í
nýrri miðborg í Vatnsmýri er eina
færa leiðin til mannvæns samfélags.
Þannig dregur úr akstri og losun
CO2, hagur borgarbúa vænkast mjög,
allir þættir mannlífs eflast og skilyrði
fyrir strætó batna til muna.
Þétt byggð meðfram strætóleiðum
í ystu úthverfi splundrar hefðbund-
inni miðborgarstarfsemi enn frekar
en þegar er. Íbúarnir eru áfram utan
göngufjarlægðar og ná ekki að sinna
daglegum og margþættum erindum
heimila nema í bíl. Strætó kemst ekki
þangað sem þeir þurfa að fara.
Mestallt skipulagsvald Reykvík-
inga sem máli skiptir færðist til ríkis-
ins 1946 með flugvellinum í Vatns-
mýri. Þá spratt upp nýtt þéttbýli í
Kraganum, sem á tilurð sína, vöxt og
viðgang að mestu eða öllu leyti hon-
um að þakka. HBS varð til.
Áform um BL árið 2020 endur-
spegla samstöðu Kragans og ríkisins,
sem telja sig hagnast á áframhald-
andi flugrekstri í Vatnsmýri á kostn-
að Reykvíkinga, sem einir þurfa að
fórna og tapa svo öllu. Óbreytt BL er
andstæð almannahagsmunum og
þjóðarhag og skerðir m.a. lífsgæði og
tækifæri íbúa á HBS.
Hinn 1. maí 2020 eru 974 dagar
þangað til flugvöllur í Vatnsmýri skal
lagður niður í síðasta lagi. Með
endurheimt Vatnsmýrar fellur margt
af sjálfu sér í réttar skorður í borgar-
samfélaginu. Annað verður ekki aftur
tekið. Mikill fjöldi landsbyggðarbúa
settist t.d. að í glænýju þéttbýli á
jörðinni Kópavogi, í Garðahreppi, í
Mosfellssveit og síðar í Hafnarfirði
(Kraginn) eftir seinna stríð. HBS
varð til.
Með stjórnlausri útþenslu byggðar
í Kraganum varð a.m.k. fjórföldun á
víðáttu HBS miðað við það sem ella
hefði orðið. Þar með tvöfaldaðist að
meðaltali ferðatími borgarbúa og
lengd allra erinda, gatna, stíga, veitna
og lagna. Sóun ósnortins lands, tíma
borgarbúa og tækifæra borgarsam-
félagsins er gríðarleg.
Borgarhagkerfið er óskilvirkt og
kostnaður allra mikill. Bílaeign er hér
meiri 2020 en víðast hvar á jörðinni.
Losun CO2 er mjög mikil og grunnur
almannasamgangna og nærþjónustu
löngu brostinn.
A.m.k. 40.000 nýir íbúar og 20.000
íbúar í gamla miðbænum munu njóta
fjölbreyttrar þjónustu án einkabíls í
mannvænni nýrri miðborg. Þeir
munu taka yfir umframstörf sem nú
orsaka pendlun (daglegan akstur inn
og út). Þannig dregur verulega úr
akstursþörf og losun CO2.
A.m.k. 40.000 aðrir íbúar á nesinu
austan Kringlumýrarbrautar og vest-
an Elliðaáa fá tækifæri til að njóta
víðtækrar miðborgarþjónustu í nýrri
miðborg og mikillar nándar við öfl-
ugt, nýtt og sjálfbært kerfi strætó.
Afnám takmarkana á hæð bygginga á
nesinu við brotthvarf Vatnsmýrar-
flugvallar gjörbreytir forsendum
skipulags og samfélags í Reykjavík.
Akstur, útblástur og mengun dragast
saman og rými fyrir strætó vex.
Eftir Örn
Sigurðsson » Borgarlína mun
breyta landnotkun í
Reykjavík verulega og
auka útþenslu byggðar.
Að sjálfsögðu skal þétta
byggð mest þar sem
byggð er þétt fyrir.
Örn Sigurðsson
Höfundur er arkitekt, í fram-
kvæmdastjórn Samtaka um
betri byggð (BB).
arkorn@simnet.is
Ný miðborg eða borgarlína
VINNINGASKRÁ
129 10223 17564 29094 38446 48427 58385 70378
135 10657 17724 30056 38818 48556 58430 70464
260 10755 18185 30702 38908 48663 58603 70668
341 11198 18538 31014 39455 48952 59098 71105
877 11302 18584 31097 39602 49104 59169 71460
1075 11727 18979 31233 39717 49277 59722 71833
1413 11985 19460 31557 40357 49518 60521 71856
1468 12039 19742 32041 40565 49619 60536 71898
2314 12138 20032 32182 40642 49858 61189 72335
2636 12216 20426 32285 41142 49927 61518 72665
2643 12340 22115 32939 41687 50851 62217 73100
2748 12352 22230 33173 42007 51336 62326 73207
3493 12546 22323 33774 42041 51598 62484 73592
3698 12726 22409 33795 42193 51772 62646 73698
3807 12727 22623 33926 42896 51819 62761 73815
4419 12825 22642 34295 43211 52005 62767 75045
4721 12940 23076 34351 43266 52660 62852 75833
4971 13729 23180 34848 43561 52704 62873 76415
5277 13894 23311 35096 43714 53440 63458 76448
5460 14186 23433 35403 43825 53512 63831 76734
5513 14630 23725 35519 44508 53552 63892 76933
6028 14804 23926 35644 44529 54078 63920 77052
6324 15060 24226 35768 44556 54533 64000 77058
6427 15068 24650 35785 44764 54688 65005 77397
6604 15207 24753 36228 44904 55019 65314 77899
7198 15706 24913 36327 45166 55141 66344 78085
7520 15914 24956 36658 46122 55349 67000 78379
8110 15930 25779 36702 46271 55432 67485 78967
8409 16271 25780 36793 46857 55449 67985 79055
8493 16292 25944 36988 46908 55559 67996 79135
8734 16558 26452 37184 47133 55751 68089 79962
9178 16608 26639 37340 47368 56562 68300
9327 16920 26952 37420 47519 56625 68406
9389 17257 27408 37442 47789 56711 69131
9719 17266 27917 38005 47899 57201 69211
9750 17481 27979 38190 47926 57614 69348
10141 17559 28912 38310 48424 57737 69482
527 11097 24939 35860 43464 48489 59959 68990
1120 12147 25774 36361 44014 48592 61727 71530
1288 13031 25826 36397 44284 51770 63116 71835
2237 14616 27871 36741 44566 51777 63438 73621
3395 14864 28040 37615 44832 52554 63644 73653
3981 14879 28269 38812 45650 52719 64064 74026
6026 15496 28672 38923 45894 52996 64119 77672
8978 16081 29557 39335 46214 53644 64157 78448
10077 17132 33223 39474 46646 57066 64262 79343
10236 18356 34556 39574 46654 57829 67291
10275 22625 35374 40738 46803 58699 67656
10552 24108 35400 40870 46900 59603 67778
10652 24761 35718 40891 47278 59788 67819
Næstu útdrættir fara fram 12., 14., 20. & 28. maí 2020
Heimasíða: www.das.is
Vinningur
Kr. 12.000 Kr. 24.000 (tvöfaldur)
Vinningur
Kr. 25.000 Kr. 50.000 (tvöfaldur)
Vinningur
Kr. 150.000 Kr. 300.000 (tvöfaldur)
10136 11193 14567 24660 72208
Vinningur
Kr. 50.000 Kr. 100.000 (tvöfaldur)
184 16092 28315 42077 52352 75057
3335 18247 30520 44518 52575 75349
6547 22337 41356 44740 57745 76529
12408 24966 41773 50122 64079 78059
Aðalv inningur
Kr. 15.000.000 Kr. 30.000.000 (tvöfaldur)
3 6 8 7 7
52. útdráttur 30. apríl 2020