Morgunblaðið - 16.07.2020, Síða 58

58 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 16. JÚLÍ 2020
Einar Falur Ingólfsson
efi@mbl.is
„Okkur þótti þetta svo áhugaverð
verk að okkur dauðlangaði að sýna
þau. Við höfum verið að flytja mynd-
listarmenn hingað inn á Blönduós og
sýna verk þeirra hér í útihúsum en
Hjálmar var heimamaður og það er
frábært að geta sýnt verkin hans,“
segir Áslaug Thorlacius myndlistar-
kona og skólastjóri Myndlistaskól-
ans í Reykjavík. Þau Finnur Arnar,
myndlistarmaður og leikmynda-
hönnuður maður hennar, eru í fjós-
hlöðunni á Kleifum við Blönduós þar
sem þau hafa verið að þekja veggina
með málverkum eftir Hjálmar Stef-
ánsson frá Smyrlabergi. Litrík mál-
verkin hanga þétt saman á grófri
steypunni, litrík og hrá, en jafnframt
fáguð, lífleg og frumleg – heillandi
og einlægir myndheimar.
Sýninguna á verkum Hjálmars
kalla Áslaug og Finnur Nafla jarðar
– það er heiti óútgefins handrits með
hugleiðingum sem liggur eftir
Hjálmar. Á sýningunni eru 127 mál-
verk sem eru fengin að láni hjá ætt-
ingjum og vinum Hjálmars og hún
verður opnuð á morgun, föstudag,
klukkan 17 og verður opin frá kl. 10
til 22 alla næstu daga en henni lýkur
26. júlí næstkomandi.
Þetta er í þriðja sinn sem hjónin
standa fyrir myndlistarsýningum í
útihúsunum á Kleifum, sem er vest-
an Blöndu í útjaðri Blönduóss. Sum-
arið 2017 settu þau upp sýninguna
Ekkert jarm með verkum eftir
Ragnar Kjartansson, Doddu Maggý,
Olgu Bergmann og Önnu Hallin og
Egil Sæbjörnsson. Fyrir þá sýningu
hlutu þau Menningarverðlaun DV.
Árið 2018 settu þau upp sýninguna
Innljós á verkum Sigurðar Guðjóns-
sonar í samstarfi við Listasafn ASÍ.
Fyrir þá sýningu hlaut Sigurður Ís-
lensku myndlistarverðlaunin 2018.
Var fylgdarmaður Kjarvals
Á þessari sýningu kveður við allt
annan tón en á hinum fyrri á vegum
hjónanna Áslaugar og Finns Arnars
á Kleifum. Þau taka undir það og Ás-
laug segir frá listamanninum.
„Verkin eru eftir Hjálmar Stef-
ánsson frá Smyrlabergi, sem er hér
uppi á Ásunum, í Austur-Húna-
vatnssýslu. Hann var fæddur 1913
og var viðkvæmur maður sem sagt
er að hafi leikið sér við álfa sem
barn. Hann var frekar einrænn og
um miðjan aldur hafði hann misst
heilsuna, flutti hingað inn á Blöndu-
ós, og fór að mála.
Hann hafði verið fylgdarmaður
Jóhannesar Kjarval þegar hann var
hér á svæðinu, og það má sjá á verk-
unum að Hjálmar hefur lært heil-
mikið af Kjarval, en þar fyrir utan
held ég að hann hafi ekki formlega
lært myndlist.
Hjálmar lést árið 1989 og var orð-
ið mikið veikur þá. Við vitum ekki
hversu lengi hann var að mála, það
eru engin ártöl á myndunum að
styðjast við, en við ímyndum okkur
að sumar myndanna séu seinni tíma
verk og aðrar gerðar snemma, það
má sjá hvernig honum fer fram.“
Finnur bætir við að Hjálmar hafi
verið dæmigerður naívisti hvað það
varðar að mörg verkin eru mjög tví-
víð – en honum hafi farið fram og
smám saman náð tökum á einhvers
konar þrívídd. „Eljan sem birtist í
verkunum er svo áhugaverð. Hann
heldur alltaf áfram og langar greini-
lega svo mikið til að ná tökum á
þessu fyrirbæri, málverkinu,“ segir
Finnur.
Voru mjög ódýrar
Það var Níels Hafstein stjórnandi
Safnasafnsins í Eyjafirði sem benti
þeim á verk Hjálmars. Nokkur eftir
hann eru í Safnasafni, sem leggur
áherslu á að sýna og varðveita
myndsköpun alþýðulistamanna, en
eftir að sýningunni á Kleifum lýkur
færa ættingjar Hjálmars þorra
verkanna á sýningunni safninu til
varðveislu. En skyldi fólk hafa haft
áhuga á verkum Hjálmars á þeim
tíma þegar hann var að mála þau, og
hafa eignast myndir?
„Einhverjir vina hans og ættingja
eignuðust myndir. Heimili hans var
kallað Hjálmarskaffi og hann hélt
þar einhverjar sýningar,“ svarar
Áslaug. Og Finnur bætir við: „Hann
hélt já sýningar og það eru verð-
miðar aftan á sumum myndanna –
þær voru mjög ódýrar. En þessi
maður hefur átt erfiða ævi. Hann
var einn af tíu systkina hópi, faðir
hans lést og hann var sendur ungur
af heimilinu, móðirin gat ekki séð
fyrir þessum stóra hópi. Hjálmar fór
því snemma að vinna fyrir sér, 10-12
ára gamall. Með tímanum varð hann
einfari og var litinn pínulitlu horn-
auga eftir að hann flutti á Blönduós,
þótti undarlegur, var alltaf á reið-
hjóli og að mála myndir.“
Gaman að sýna svo mörg sam-
an
Áslaug segir að ein mynd eftir
Hjálmar gefi ekki góða mynd ef
þeim heimi sem hann hafi smám
saman skapað, þess vegna sé svo
gaman að geta sýnt mörg verk sam-
an. „Þetta er svo fallegt,“ segir hún
og lítur yfir veggina kringum okkur.
„Það má til dæmis vel sjá að Hjálm-
ar hefur haft afskaplega næmt auga
fyrir litum. Ótrúlegt litaskyn.“
Blaðamaður hefur orð á áhuga-
verðum þemum sem birtast mörg
hver í nokkrum verkanna, rjúpur
eru eitt, líka kýr og hestar, ár, foss-
ar og afar sérkennilegar plöntur.
„Mér finnst hann stundum vera
eins og grafískur hönnuður, í þess-
ari syrpu eru sérkennileg gróður-
mynstur sem hann þróar áfram,“
segir Áslaug og bendir á nokkur
verkanna.
„Fólk segir að þetta sé hvönn sem
hann er að mála en það er ekkert
beint hvannarlegt við formið; það
hefur hugsanlega byrjað sem hvönn
en öðlast svo sjálfstætt líf sem
skemmtilegt og áhugavert fyrir-
bæri, og þau eru mörg falleg hér,
eins og úr öðrum heimi.“
Morgunblaðið/Einar Falur
Ævintýri Hjónin Áslaug Thorlacius og Finnur Arnar í fjóshlöðunni á Kleifum, með ævintýraleg málverk Hjálmars
Stefánssonar (1913-1989) allt um kring. „Hjálmar hefur haft afskaplega næmt auga fyrir litum,“ segir Áslaug.
Málverk eins og úr öðrum heimi
 Á sýningunni Nafli jarðar sem sett hefur verið upp í fjóshlöðunni á Kleifum við Blönduós hafa ver-
ið sett upp 127 málverk eftir Hjálmar Stefánsson frá Smyrlabergi  „Ótrúlegt litaskyn“ í verkunum
Hljómsveitin Mókrókar heldur út-
gáfutónleika í Dómkirkjunni í
kvöld, fimmtudag, og hefjast þeir
klukkan 20. Tilefnið er útgáfa
fyrstu hljómplötu sveitarinnar,
Mók. Á Mók eru tónsmíðar eftir
meðlimi sveitarinnar. Platan var
hljóðrituð í maímánuði í fyrra en
kom út nú í byrjun mars. Í tilkynn-
ingu segir að tónlist Mókróka megi
lýsa sem tilraunakenndum nútíma-
djassi sem einkennist af frjálsum
spuna.
Hljómsveitin Mókrókar var stofn-
uð snemma árs 2018 af Benjamíni
Gísla Einarssyni, Þorkeli Ragnari
Grétarssyni og Þóri Hólm Jónssyni.
Þeir lentu í öðru sæti í Músíktil-
raunum árið 2018 og hafa síðan þá
komið víða fram, bæði á Íslandi og
erlendis. Í tilkynningunni segir að
þeir „hafi komið með nýjan og
ferskan blæ inn í íslensku tónlistar-
senuna“.
Útgáfutónleikar Mókróka í kvöld
Ljósmynd/Jenný Mikaelsdóttir
Mókrókar Hljómsveitin fagnar útgáfu
fyrstu plötunnar með tónleikum.
Myndlistarkonan
Claire Paugam
verður í dag kl.
17 með lista-
mannaspjall á
samsýningu
þeirra Valgerðar
Ýrar Magnús-
dóttur, „Shape-
less vibrations“, í
Midpunkt í
Hamraborg í Kópavogi. Claire er
núverandi handhafi Hvatningar-
verðlauna Myndlistarverðlaunanna
og er þetta fyrsta sýning hennar
eftir að hafa hlotið verðlaunin,
meðal annars fyrir „metnaðarfullt
og kröftugt framlag til myndlistar
á árinu“. Að mati dómnefndar hef-
ur Claire Paugam skýra og áhuga-
verða listræna sýn og er gjöfull og
kröftugur þátttakandi í listinni.
Claire lauk myndlistarnámi í
Frakklandi árið 2014. Hún fluttist
til Íslands 2015 og hóf meistaranám
við LHÍ. Þaðan útskrifaðist hún
með MFA-gráðu í myndlist árið
2016. Á þeim tíma sem Claire hefur
verið búsett á Íslandi hefur hún
verið afar virk á listasenunni.
Listamannaspjall í Midpunkt í dag
Claire Paugam