Morgunblaðið - 01.10.2020, Blaðsíða 38

38 MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 1. OKTÓBER 2020
✝ Bryndís fædd-ist 22. septem-
ber 1928 á Vatt-
arnesi í Fáskrúðs-
firði en flutti sex
ára með fjölskyld-
unni til Reykjavík-
ur, d. 21. okt. 2020.
Hún var yngst átta
systkina. Foreldrar
hennar voru Guð-
laug Sigmunds-
dóttir fram-
kvæmdastjóri, f. 19. apríl 1895 í
Gunnhildargerði, Hróarstungu,
N.-Múl., d. 26. okt. 1988, og Pét-
ur Sigurðsson bóndi og vitavörð-
ur, f. 8. janúar 1888 að Hjart-
arstöðum, Eiðaþinghá, S.-Múl.,
d. 24. febr. 1955.
Systkini Bryndísar (öll látin)
voru Sigríður, Sigrún, Inga Mar-
grét,Ragnhildur, Einar, Rós og
Bergur Eysteinn.
Bryndís gekk í V.Í. en fór 16
ára í Leiklistarskóla Lárusar
Pálssonar og útskrifaðist þaðan
og steig fyrst á svið undir leik-
stjórn Lárusar sem Cecilía í
Jónsmessudraumi á fátækra-
heimilinu 18. nóvember 1946.
Með námi starfaði Bryndís á
rannsóknarstofu HÍ við Baróns-
stíg. Helstu áhugamál Bryndísar
voru leiklist og ljóðalestur. Hún
sté fyrst leikara á svið í vígslu-
sýningu Þjóðleikhússins sem
Guðrún í Nýársnóttinni. Upp frá
Bryndís lék í kvikmyndum,
sjónvarpi og útvarpi og fór m.a.
með aðalhlutverk í fyrstu ís-
lensku kvikmyndunum Milli
fjalls og fjöru og Niðursetning-
unum.
Eiginmaður Bryndísar var
Örn Eiríksson, f. 28.1. 1926, d.
15.6. 1996, loftsiglingafræð-
ingur. Foreldrar hans voru Ei-
ríkur Kristjánsson, f. 25.8. 1893,
d. 4.4. 1965, kaupmaður á Ak-
ureyri, og k.h., María Þorvarð-
ardóttir, f. 17.5. 1893, d. 21.6.
1967.
Synir Bryndísar og Arnar eru:
1) Eiríkur Örn Arnarson, f. 19.7.
1949, prófessor emeritus í sál-
fræði við HÍ, og k.h. Þórdís
Kristmundsdóttir, prófessor em-
eritus í lyfjafræði við HÍ. Dætur
þeirra eru Hildur, f. 1978, og
Kristín Björk, f. 1984; 2) Pétur
Arnarson, f. 16.5. 1956, flugstjóri
hjá Icelandair og k.h. Magnea
Lilja Haraldsdóttir skrif-
stofumaður. Börn þeirra eru
Haraldur Fannar, f. 1983, Bryn-
dís, f. 1989, og Leó Snær, f. 1992,
og 3) Sigurður Arnarson. f. 29.6.
1967, sóknarprestur í Kópavogs-
kirkju, og k.h. Inga Rut Karls-
dóttir, verkefnastjóri hjá
Icelandair. Börn þeirra eru
Kristinn Örn, f. 1999, Birna
Magnea, f. 2002, Karólína María,
f. 2006, og Gunnar Karl, f. 2009.
Útför Bryndísar fer fram frá
Fossvogskirkju í dag, 1. október
2020, klukkan 13 að viðstöddum
nánustu fjölskyldu og vinum.
Streymt verður frá athöfninni á
slóðinni: sonik.is/bryndis. Virkan
hlekk á slóð má nálgast á
www.mbl.is/andlat.
því varð ekki aftur
snúið og hún gaf sig
leiklistargyðjunni á
vald og hafði leiklist
að lífsstarfi.
Í Þjóðleikhúsinu
lék Bryndís uns hún
lét af störfum fyrir
aldurs sakir ef frá
eru talin nokkur
leikrit hjá LR auk
þess að taka þátt í
leikriti hjá LA. Hún
hlaut viðurkenningu fyrir störf
sín á 50 ára afmæli Þjóðleikhúss-
ins. Á yngri árum fór hún á
sumrum í margar leikferðir um
landið. Bryndís var fjallkona
1959.
Meðal minnisstæðra hlutverka
Bryndísar við Þjóðleikhúsið eru
Rósalind í Sem yður þóknast,
Helga í Gullna hliðinu (’52 og
’55), Sybil í Einkalífi, Sigríður í
Pilti og stúlku, Leónóra í Æði-
kollinum, Ismena í Antígónu
Anouhils, Essí í Er á meðan er,
Sigrún í Manni og konu, Doris í
Brosinu dularfulla, María mey í
Gullna hliðinu, Júlía í Romanoff
og Júlíu, Helena Charles í
Horfðu reiður um öxl, Louise í
Eftir syndafallið, Vala í Lausn-
argjaldi, Enuice í Sporvagninum
Girnd og Munda í Stalín er ekki
hér. Síðast lék hún Helgu í Kaffi
eftir Bjarna Jónsson, á Litla sviði
Þjóðleikhússins árið 1998.
„Komi þeir, sem koma vilja.
Fari þeir sem fara vilja. Mér og
mínum að meinalausu.“ Þetta er
fyrsta setningin, sem flutt var í
fyrstu frumsýningu Þjóðleikhúss-
ins á „Nýársnóttinni“ árið 1950.
Setninguna sagði mamma mín,
Bryndís Pétursdóttir, þá rúmlega
21 árs að aldri. Og ég veit að hún
tók þá, sem og alltaf, vel utan um
orðin eins og hún hafði lært í Leik-
listarskóla Lárusar Pálssonar á
sínum tíma. Setningunni úr Ný-
ársnóttinni gleymdi hún aldrei og
fór síðast með í þarsíðustu viku.
Og það var gert skýrt og vel.
Mamma þoldi ekki muldur og ef
hún heyrði slíkt þá fengu viðkom-
andi skýr skilaboð um að það
gengi ekki og þess háttar fyrir-
lestra sat ég oft hjá henni. Þá
sagði hún Sigurður en ekki Siggi.
Loftur Guðmundsson
kvikmyndaleikstjóri fór einu sinni
á fund Arnar Johnson, forstjóra
Flugfélags Íslands, og sagðist
vera að leita að fallegri flugfreyju
til að leika aðalhlutverk í fyrstu ís-
lensku talsettu kvikmyndinni og
Örn kynnti hann fyrir mömmu.
Leiklistin var henni mikið en ekki
síður fólkið hennar. Pabbi, bræður
mínir, ég og fólkið okkar og aðrir
ættingjar og vinir. Hún vildi allt
og gerði allt sem hún gat fyrir
okkur í orði og verki með skilyrð-
islausri ást. Fór mörg aukaskref
ef henni sýndist svo. Skólaljóðin
las hún með mér sem barni og
sum þeirra kann ég orðrétt enn þá
og svo las hún með og fyrir mann á
hverju kvöldi og sögurnar urðu
einhvern veginn ljóslifandi í henn-
ar túlkun. Hún sá um að ég lærði
og ef vantaði betri stuðning t.d. í
stafsetningu eða stærðfræði leit-
aði hún lausna og fann þær. Ég á
henni svo ótalmargt að þakka.
Mamma var ákveðin og stefnu-
föst. Einu sinni ók hún bifreið á
Hringbrautinni og fór yfir á rauðu
ljósi.
Ég blánaði efalaust í framan og
stundi upp: „Mamma, þú keyrðir
yfir á rauðu ljósi.“ Þá svaraði hún
strax: „Sigurður, það er aldrei
rautt ljós hér.“ Hún fór á móti
straumnum ef hún taldi þörf á en
gerði hlutina með hjartanu, húm-
or og á sinn hátt. Síðasta hláturs-
kastið áttum við saman í þarsíð-
ustu viku og hjúkrunarfræðingur
á kvöldvaktinni í Sóltúni þurfti að
koma inn í herbergið hennar til að
biðja okkur að hafa lægra. Þá
brostum við breitt. Á dánardegi
mömmu í síðustu viku, í hádeginu,
flaug Boeing 747, ein af uppá-
haldsflugvélunum hans pabba,
lágflug yfir Reykavíkurflugvöll
með drunum og það er sjaldgjæf
sjón. Þegar ég sá þetta og heyrði
brosti ég út að eyrum og hugsaði
glaður með mér: Nú er pabbi að
ná í mömmu.
Sigurður (Siggi).
Elsku amma Dísa, alltaf tókst
þú á móti okkur með hlýju og
brosi á vör. Að koma í heimsókn til
þín og afa Bassa var ævintýri lík-
ast, maður gat auðveldlega villst
innan sem utandyra á Sæbraut-
inni. Sama hvaða tíma dags vorum
við alltaf velkomin í sælgæti, síg-
arettur og vindla. Þegar við mætt-
um varst þú auðvitað búin að setja
rúllur í hárið, henda í einn appels-
ínu kjúkling og rölta út í Hagkaup
og kaupa bakkelsi „hjá strákun-
um“ eins og þú sagðir alltaf.
Þegar jólin nálguðust stjórnað-
ir þú laufabrauðs gerðinni í Hjall-
anum og auðvitað átti pabbi alltaf
fallegustu skreytinguna ár eftir
ár. Alltaf varst þú til í að grípa í
spilin með okkur þegar við kom-
um í heimsókn. Sama hvað gekk á
passaðir þú uppá að við fengum
engar skammir þegar þú heyrðir
til og gerðir þig stóra til að passa
uppá okkur ef þess þurfti.
Þú varst alltaf til staðar og
lagðir það ekki fyrir þig að skutl-
ast með okkur hvert sem er ef
þess var óskað. Þessir bíltúrar
tóku sinn tíma en eru okkur svo
dýrmætir í minningunni.
Í seinni tíð fengum við ófá sím-
töl sem enduðu í bíltúr út á Nes til
að hjálpa þér með sjónvarpið og
fjarstýringuna, sem átti það til að
flækjast fyrir þér, því ekki máttir
þú missa af dagskrá kvöldsins.
Alltaf varst þú svo glæsileg,
fórst aldrei út úr húsi nema vel til
höfð og þín einstaka orka heillaði
alla sem á vegi þínum varð. Þú
sast aldrei á þínum skoðunum,
hreinskilin og sagðir alltaf ná-
kvæmlega það sem þú varst að
hugsa. Stundum var það óheppi-
legt en oft gátum við hlegið mikið
af því.
Okkur þykir ótrúlega vænt um
að þú hafir kynnt okkur fyrir leik-
húsinu og töfrum þess, tókst okk-
ur baksviðs og lést eins og þú ætt-
ir staðinn meðan þú kynntir okkur
sérstaklega fyrir öllum sem við
hittum í Þjóðleikhúsinu. Þér var
annt um að við töluðum skýrt og
lagðir áherslu á það við okkur.
Sögurnar og minningarnar sem
rifjast upp eru endalausar. Þín
verður sárt saknað elsku besta
amma Dísa og munum við alltaf
hugsa til þín með hlýjunni og bros-
inu sem þú tókst á móti okkur
með.
Þú, Guð, sem stýrir stjarnaher
og stjórnar veröldinni,
í straumi lífsins stýr þú mér
með sterkri hendi þinni.
Stýr mínu fari heilu heim
í höfn á friðarlandi,
þar mig í þinni gæslu geym,
ó, Guð minn allsvaldandi.
(Valdimar Briem)
Haraldur Fannar,
Bryndís og Leó Snær.
Amma mín er án efa ein magn-
aðasta manneskja sem ég hef
kynnst. Hún kenndi mér margt.
Þegar ég var í menntaskóla sat ég
einu sinni í sögutíma. Í tímanum
var verið að fara yfir seinni heims-
styrjöldina. Kennarinn spurði
okkur nemendurna hvort eitt-
hvert okkar kynni þýsku? Ég
svaraði fljótt: „Já, ég er svona
mellufær í þýsku.“ Kennarinn
fékk hláturskast og spurði hver
hefði kennt mér þetta orðalag. Ég
svaraði: „Jú amma mín kenndi
mér þetta.“ En orðið er ekki það
eina sem amma kenndi mér. Frá
ungum aldri þurfti maður alltaf að
mæta á réttum tíma annars kom
þessi setning hjá henni: „Því ég
hefði verið rekin úr leikhúsinu
hefði ég ekki mætt tímanlega.“
Svo kenndi hún mér líka að standa
á mínu. Þótt hún hafi kannski ver-
ið fullþrjósk. Violet Crawley, sem
Maggie Smith lék í sjónvarps-
þáttaröðinni Downtown Abbey,
sagði eitt sinn: „Ég rökræði ekki,
ég útskýri.“ Þetta er dæmigert
fyrir það sem hún amma mín hefði
sagt. En svo var hún líka alltaf góð
við mig, skutlaði mér út um allan
bæ, var alltaf með jólaköku til-
búna handa mér og sýndi mér
aldrei neitt nema kærleika. Síð-
ustu ár hennar fór hún að gleyma,
en þótt hún vissi ekkert hver ég
væri var hún alltaf góð við mig,
sama hvað. Hún var eitt stykki
magnað eintak og engum lík. Ég
er búinn að ganga svo langt að fá
mér húðflúr með orðinu amma.
Því ömmur eru nefnilega lang-
bestar.
Kristinn Örn Sigurðsson.
Eftir að ég áttaði mig á því að
lífið væri ekki án enda hef ég kvið-
ið því að amma myndi halda í
Draumalandið. Hún átti inni-
haldsríkt, gjöfult, langt og dásam-
legt líf en var tilbúin að halda á
stefnumót við afa Bassa á nýjum
stað. Hún grínaðist með það að
hún færi að fara og ég bað hana þá
í guðanna bænum að vera ekki að
taka upp á því og svo hlógum við.
Góð kona benti á fyrir stuttu að
við fólkið hennar yrðum að sleppa
svo hún gæti farið en held að við
höfum öll ríghaldið. Þótt söknuð-
urinn leyni sér ekki þá er þakk-
lætið alltumlykjandi.
Forréttindi að fá að kalla þessa
stórglæsilegu konu ömmu og betri
fyrirmynd er ekki hægt að hugsa
sér, hún hefur verið stoð mín og
stytta alla tíð, en alltaf tilbúin að
gleðjast. Amma kenndi margt
gott og fallegt og fór fram með
góðu fordæmi. Mátti ekkert aumt
sjá, öfund var ekki til í hennar
orðabók, gerði aldrei mannamun
og að það dýrmætasta væri fólkið
okkar.
Í gegnum ömmu fékk ég að
kynnast leikhúsinu og tækifæri til
að fylgjast með æfingaferlinu og
sjá leikhústöfrana verða til, fylgj-
ast með alls staðar að úr leikhús-
inu og síðast en ekki síst standa
með henni á sviði í Fjalla-Eyvindi
sem var líka fyrsta verkið sem
amma sá í leikhúsi. Við lásum
saman línur og hún veitti mér inn-
sýn í vinnu leikarans en til að
koma hlutverki til skila þarf að
gjörþekkja sjálfan sig. Amma lýsti
því að tilfinningin við að standa á
sviði og ná tengingu við áhorfand-
ann væri ólýsanleg en kæmist
næst gæsahúð af hrifningu.
Amma varaði mig við leikhúsinu
sem ævistarfi þar sem samkeppn-
in og harkan getur verið mikil, ég
sé það nú að hún vildi vernda mig
fyrir atriðum sem eru erfið í lífinu
sjálfu en við förum ekki á mis við
þótt starfssviðið sé annað.
Ég skil vel að hún hafi viljað
vernda mig því ég vil mínum börn-
um það sama. Það er ekki tilviljun
að elsti drengurinn minn heitir í
höfuðið á þeim afa Bassa og eins
litla Dísin mín. Við ferðuðumst oft
saman og þá var mikið um að vera
og lítill svefn en pössuðum að
njóta stundarinnar eins og þegar
við hlýddum á söngvara syngja á
torgi „those were the days my
friend, I thought they’d never
end“ og óskaði þess svo heitt að
þessir dagar okkar myndu ekki
taka enda.
Nú er mitt verkefni að vera öðr-
um það sem elsku amma var mér;
uppalandi, leiðbeinandi, sálusorg-
ari, hvatning og dýrmæt vinkona.
Það er okkar allra að varðveita
minningu hennar með góðum gild-
um, sögum og skemmtilegum til-
svörum eins og henni var tamt. En
hlutverkið er líka að segja frá
dýpstu hjartarótum „takk fyrir að
vera til“ við fólkið sem við elskum
eins og hún. Elsku amma mín, það
er með yfirmáta þakklæti sem ég
kveð eina af mínum bestu vinkon-
um með kvæði sem þú fluttir fyrir
mig á einum af okkar síðustu
fundum þegar við önduðum að
okkur ferska loftinu, fengum rign-
inguna í andlitið og ofurlitla skeið
af sjeik.
Blessuð sólin elskar allt,
allt með kossi vekur,
haginn grænn og hjarnið kalt
hennar ástum tekur.
Geislar hennar út um allt
eitt og sama skrifa
á hagann grænan, hjarnið kalt.
Himneskt er að lifa!
(Hannes Hafstein)
Þín
Hildur.
„Dísa systir“ – þessi tvö orð
ómuðu öll mín uppvaxtar- og full-
orðinsár þar til fyrir skömmu og
hljómur þeirra bar vitni um mikla
elsku Ragnhildar móður minnar í
garð litlu systur sinnar. Duglegu
litlu systur sem hafði brotist úr
viðjum og gert garðinn frægan. Á
þeirra tíma vísu þótti hæfilegt að
synirnir og elsta dóttirin gengju
menntaveginn, ekki voru efni til
annars. Miðjudótturinni móður
minni þótti áberandi vænt um að
Dísa hafði fylgt hjartanu og valið
sér vettvang á sviði leiklistarinnar
sem mátti í þá daga segja að væri
jafnvel nokkuð utan alfaraleiðar
fyrir unga stúlku úr sveit.
Allt frá því að Dísa valhoppaði
lítil hnáta um grundir á Vattarnesi
við Fáskrúðsfjörð í stórbrotinni
austfirskri náttúru og horfði til
hafs á Skrúðinn var þessi knáa
manneskja að sækja á og feta nýj-
ar slóðir. Hún umbreytti sér úr
sveitabarni í siglda og þenkjandi
borgardömu. Yfir henni var tígu-
leg ára heimskonunnar, hún var
Grace Kelly litlu Reykjavíkur;
sveiflaði ljósgullnum makkanum
svo sígarettureykurinn þyrlaðist í
allar áttir og lagaði faldinn á
glæsilegum tískukjólnum, alltaf
elegant og vakti athygli hvar sem
hún fór. Hún vann hug og hjarta
leikhúsgesta sem leikkona sem
sópaði að frá fyrstu senu og vann
einnig um hríð sem flugfreyja í ár-
daga millilandaflugs landsmanna.
Hún var fyrsta íslenska kvenfilm-
stjarnan og lék í alls kyns leiksýn-
ingum, kvikmyndum, sjónvarpi og
útvarpsleikritum fram á efri ár.
Þau Bassi heitinn, Örn Eiríks-
son, áttu glæsilegt heimili þar sem
andríki, samræða og menning
skipuðu öndvegi. Í minningunni
var þar aldrei lognmolla og synir
Dísu og Bassa, þeir Eiríkur, Pétur
og Sigurður, hafa borið andríkið
áfram í sínu lífi, hver á sinn hátt.
Dísa þekkti alla sem skiptu
máli, þá sem voru á stóra sviðinu
og fyrst og fremst skapandi fólk
með hugsjónir og eldmóð sem
lagði meginlínurnar í menningar-
lífi og arfleifð okkar þjóðar. Hún
tók drjúgan þátt í þeirri uppbygg-
ingu og var skapandi og starfandi
alla tíð.
Ég var satt að segja dauð-
hrædd við Dísu frænku þegar ég
var barn. Mér fannst hún svo
glæsileg og ósnertanleg, jafnvel af
öðrum heimi. Henni fylgdi lang-
oftast klingjandi hlátur og léttur
þytur, ilmvatnsangan, flýtir. Hún
var ákveðin í tali, dvaldi ekki við
það sem henni þótti ómerkilegt og
lokaði málefnum með konkret yf-
irlýsingum. Ég hafði ekki roð í að
tala við hana. Ekki fyrr en ég var
komin til vits og ára og áttaði mig
á að hún vildi viðnám og þá fund-
um við snertiflöt sem varð grunn-
ur að áralangri hlýju á milli okkar.
Mamma mín sagði mér margt
um líf þeirra systkina fyrir austan
til ársins 1933 og við Dísa dvöldum
þar gjarnan í samræðum síðustu
árin og skemmtum okkur hið
besta. Hún elskaði Fljótsdalshér-
að með Gunnhildargerði í Hróars-
tungu og austfirsku firðina fögru,
upprunastaðurinn var einstakur
og bjartur í hennar huga.
Þessi fastastjarna á himni mín-
um er nú hnigin til viðar, síðust af
systkinunum, daginn fyrir nítug-
asta og annað afmæli sitt. Heiðruð
og blessuð sé minning hennar. Ég
votta kærum frændum mínum og
fjölskyldum mína dýpstu samúð.
Steinunn Ásmundsdóttir.
Ég minnist Bryndísar frænku
minnar fyrst þegar Þjóðleikhúsið
fór í leikferð um landið, kannski
fyrir svona 60 árum. Þá kom hún
við á æskuheimili mínu með allan
leikhópinn í rútu. Veggspjald með
auglýsingunni um leikritið var
sett á fjárhúsið. Man eftir hvað ég,
stelpukrakkinn, var stolt af að
eiga svona glæsilega frænku.
Síðar kynntist ég henni betur
þegar við bjuggum nálægt hvor
annarri á Seltjarnarnesinu. Fór
þá stundum í kaffi til hennar. Hún
var með eindæmum frændrækin.
Þessar stundir voru mjög gefandi
og engin lognmolla. Ekkert var
henni óviðkomandi. Leikhúsið lif-
andi fyrir henni. Hún dáðist að
mörgum yngri leikurunum en
bætti við: „Þetta unga fólk kann
ekkert í framsögn, það bara
muldrar.“
Hvöss og gagnrýnin og með
kímnigáfu. Ég man söguna af
frændanum úr Vesturheimi sem
heimsótti Ísland. Bryndís vildi
keyra með hann á Gullfoss en
frændinn sagði: „I have seen Ni-
agara falls.“ Sá sem þekkti
frænku mína getur ímyndað sér
hvort þetta hafi fallið í kramið.
Við hjónin urðum líka þeirrar
gleði aðnjótandi að hún varð okk-
ur samferða til Lúxemborgar en
þar átti Hildur, sonardóttir henn-
ar, heima um árabil. Samband
þeirra var fallegt og sterkt.
Bryndís frænka mín var glæsi-
leg kona, henni verður best lýst
með slettunni „elegant“. Á öðrum
tímum en hún lifði á ferli sínum
hefði henni örugglega hlotnast
meiri frami. Stundum upplifði ég
að hún hefði gjarnan viljað hafa
hlutina öðruvísi en hún var fljót að
beina samræðunni inn á jákvæð-
ari brautir.
Blessuð sé minning hennar.
Ættingjum votta ég innilega
samúð.
G. Bergþóra Karlsdóttir.
Á enga hygg ég sé hallað þótt
ég segi að svipmeiri og glæsilegri
konu efri ára hefi ég ekki augum
litið heldur en Guðlaugu frænku
mína Sigmundsdóttur frá Gunn-
hildargerði. Það sópaði að henni
er hún bar íslenska þjóðbúninginn
svo sem vera ber, með reisn og af
virðuleika. Aldrei varð ég þeirra
forréttinda aðnjótandi að sjá
Bryndísi dóttur hennar á íslensk-
um búningi en ljósmynd hefur
borið mér fyrir augu sem staðfest-
ir að ofangreindir eiginleikar móð-
urinnar erfðust með sóma. Og
annað sem ekki var síðra: Lífsfjör
og drifkraftur sem af bar. Góður
maður sagði eitt sinn að ávallt
skyldum við minnast fólks eins og
það var þegar það skartaði sínu
besta. Þeim orðum trúr get ég
sagt að fáar manneskjur hefi ég
hitt um dagana sem bjuggu að
slíkri lífsorku og fjöri sem Bryndís
Bryndís
Pétursdóttir
Vesturhlíð 2 | Fossvogi | s. 551 1266 | utfor@utfor.is | utfor.is
VIÐ ÞJÓNUM ALLAN SÓLARHRINGINN
Útfararþjónusta
í yfir 70 ár