Morgunblaðið - 01.10.2020, Síða 52

52 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 1. OKTÓBER 2020
Kristín Heiða Kristinsdóttir
khk@mbl.is
„Þessi líkfundur er saga úr raun-
heimum sem gerðist rétt hjá þar sem
ég bý í Bergen. Ég var að reyna að
finna mér einhverja tengingu við
nýja umhverfið mitt og þessi nánd
við söguslóðir málsins kveikti áhuga
minn. Konan liggur í ómerktri gröf í
kirkjugarði nálægt þar sem ég bý og
ég fór að leita að henni, sem var ekki
auðvelt. Einnig gekk mér erfiðlega
að finna staðinn þar sem líkið fannst
í Ísdalnum, en það er mjög fallegur
dalur rétt við heimili mitt þar sem ég
fer oft út að hlaupa,“ segir Friðgeir
Einarsson sviðslistamaður þegar
hann er spurður að því hvers vegna
hann hafi valið fimmtíu ára gamalt
óleyst mál um líkfund í Noregi til að
vinna með í leiksýningu sinni sem
ber heitið Útlendingurinn – morð-
gáta. Verkið verður frumsýnt í Borg-
arleikhúsinu á morgun, föstudag.
„Í Ísdalnum fannst brunnið lík af
konu árið 1970 og það gekk mjög illa
að upplýsa hver þetta hefði verið og
hvað hefði átt sér stað. Ýmsar
flökkusögur hafa myndast í kringum
þetta mál, en allt sem tengist því er
sveipað dularfullum ljóma. Konan
hafði villt á sér heimildir, haft fjöl-
mörg dulnefni og verið í dular-
gervum. Miðar höfðu verið klipptir
af öllum fötum í farangri hennar, hún
hafði markvisst verið að hylja slóð
sína. Hún var óþekkjanleg vegna
þess að líkið var brunnið og í blóði
hennar fannst töluvert magn af
sljóvgandi lyfjum, þótt bruninn hafi
verið dánarorsök. Allt varð þetta til
þess að stutt var í samsæriskenn-
ingar. Sumir töldu að hún væri
mögulega sovéskur njósnari, aðrir
að hún hefði verið njósnari fyrir ísra-
elsku leyniþjónustuna. Fólki fannst
einnig grunsamlegt hversu fljótt
málinu var lokað.“
Þegar Friðgeir er spurður að því
hvort það sé ekki skrýtið að svo
óhugnanlegur atburður hafi átt sér
stað nálægt þar sem hann býr, segir
hann svo vera.
„Jú, en samt er einhver spenna í
því, ég verð að játa það, því Bergen
er ákaflega friðsamur staður og
svona hræðilegt ofbeldi er fjarri mín-
um hversdagsveruleika þar. Samt
gerðist þetta í dalnum fagra sem ég
horfi inn í þegar ég lít út um svefn-
herbergisgluggann minn.“
Fjallar líka um mína aðlögun
Útlendingurinn, morðgáta, er
annað verkið í einleiks-trílógíu Frið-
geirs, en fyrsta verkið var Club
Romantica, þar sem efniviður Frið-
geirs var leit hans að konu sem hann
sá á myndum í albúmi sem hann
keypti á flóamarkaði í Belgíu. Frið-
geir lagðist í mikla leit að henni sem
vakti hann líka til umhugsunar.
Hann notar sömu aðferð í nálguninni
í Útlendingnum, morðgátu, hann er
bæði höfundur og leikari og rann-
sókn hans er verkið sjálft.
„Þetta verk fjallar jöfnum höndum
um málið og mig sem rannsakanda
og þær áskoranir sem ég stend
frammi fyrir í nýju umhverfi í Berg-
en. Þetta er líka um líf mitt og aðlög-
un þegar ég flyt á ókunnar slóðir.
Inn í þetta fléttast saga Alberts
Camus um útlendinginn, aðal-
persónan er að vinna leikgerð eftir
sögunni og veltir vöngum yfir til-
gangi tilveru sinnar og stöðu sinni í
veröldinni, um leið og hún heillast af
þessu glæpamáli og veltir fyrir sér
hvernig hún geti leyst það.“
Hví heillumst við af hryllingi?
Hvernig er fyrir þig að bregða þér
í hlutverk spæjara, reynir þú að
koma að málinu með öðrum hætti en
hin hefðbundna leynilögregla?
„Já, ég held að það sé óumflýjan-
legt, því ég hef ekki dregist mikið að
glæpasögum hingað til, ég er ekki
mikill krimmakarl. Ég kem ókunnur
að krimmaforminu og þá verður mín
nálgun meira inn á við, leikritið er
líka um glæpasöguformið og hvað
það er í mannlegu eðli sem dregur
okkur að glæpaþáttum og glæpasög-
um. Hvers vegna við heillumst af
hryllingi og heimi glæpanna.“
Fannst þú fyrir því í þér sjálfum
við það að kafa í þetta morðmál?
„Já, maður fer að finna einhverja
spennu og fer að ímynda sér að mað-
ur geti tekið þátt. Ég er langt frá því
sá eini sem hefur kynnt sér sögu
þessa máls um líkfundinn í Ísdaln-
um, á netinu eru mjög virk samfélög
þar sem einvörðungu er verið að
rýna í þetta mál. Þar er fólk miklu
hæfara og áhugasamara en ég um
þetta tiltekna mál, og ekki aðeins
Norðmenn heldur fólk um allan
heim. Sumir eru helteknir og verja
töluverðum tíma í þetta, þótt með
hverju árinu sem líður sé ólíklegra
að málið verði upplýst.“
Vandasamt að finna jafnvægið
Friðgeir tekur fram að hann geri
sér grein fyrir að alvörumanneskja
liggi til grundvallar umfjöllun hans í
verkinu, rétt eins og í Club Roman-
tica. „Hættan er að konan verði ein-
hvers konar viðfang í spennuþætti,
verði hlutgerð. Fólki hættir til að
gleyma að þetta var lifandi mann-
eskja og ég er ekki alveg saklaus af
því. Það er vandasamt að nota raun-
verulega manneskju til að búa til
leiksýningu og sýna um leið virðingu.
Hvaða leyfi hefur maður til að gera
þetta, að taka líf manneskju eða
dauða hennar sem efnivið? Auðvitað
reyni ég að nálgast það af virðingu,
en það er vandasamt því hluti af
þessari sýningu eins og þeirri síð-
ustu er húmorísk, en hún gengur út á
að sýna húmorískar hliðar á mínu
lífi. Ég þarf að finna jafnvægið hvar
ég get leyft mér að vera með gaman-
mál og hvar ekki.“
Kynnir sér önnur morðmál
Var margt sem kom þér á óvart
við að grennslast fyrir um þennan
líkfund?
„Já, þar sem ég hef aldrei heillast
af glæpasögum þá kom mér á óvart
að ég gat líka heillast af þessum
heimi. Ég gat orðið heltekinn af
þessu máli. Áhuginn er jafnvel að
þróast yfir í að ég er byrjaður að
kynna mér önnur morðmál. Einnig
kom mér á óvart hversu langt fólk
fer inn í þetta mál, fólk sem hefur
aldrei komið til Noregs og þekkir
engan þar en er samt að birta skjöl í
lokuðum hóp sem tekur greinilega
margar vinnuvikur að útbúa, mjög
ítarlegar rannsóknir. Þetta fólk
myndar sér einhvers konar samfélag
á netinu og óafvitandi er þessi kona í
dauða sínum farin að veita fólki ein-
hvers konar tilgang og sameina fólk
frá ólíkum þjóðlöndum. Mér fannst
það áhugaverð uppgötvun,“ segir
Friðgeir sem er með sama fólkið
með sér í sýningunni og hann var
með í Club Romantica. Snorri
Helgason sér um tónlistina, Pétur
Ármannsson leikstýrir, Brynja
Björnsdóttir er leikmyndahönnuður
og sér um búninga og Pálmi Jónsson
er ljósahönnuður. „Við ætlum líka að
vera saman í þriðju ráðgátunni, en
það er ekki nægilega þróuð hug-
mynd til að hægt sé að segja frá
henni strax.“
Löngu látin kona samein-
ar fólk um víða veröld
 Í nýju verki kafar Friðgeir Einarsson ofan í hálfrar aldar óleyst líkfundarmál
Ljósmynd/Grímur Bjarnason
Útlendingurinn – morðgáta Snorri Helgason og Friðgeir Einarsson á æfingu í Borgarleikhúsinu fyrr í vikunni.
Tónlistarmað-
urinn Birkir
Blær sendi í lok
ágúst frá sér
sína fyrstu
plötu, Patient,
sem inniheldur
tíu frumsamin
lög og naut
hann liðsinnis
bróður síns
Hreins Orra við hljóðblöndun og
útsetningu. Textarnir á plötunni
fjalla um uppgjör Birkis við eigin
tilfinningar og þyngri hliðar til-
verunnar, segir í tilkynningu, en
platan hjálpaði honum að vinna
úr erfiðum tíma.
Birkir mun halda útgáfu-
tónleika í kvöld kl. 21 á Græna
hattinum á Akureyri og segir í
tilkynningu að hann muni tjalda
öllu til. Miðasala fyrir tónleikana
fer fram á tix.is.
Birkir Blær heldur
útgáfutónleika
Birkir Blær
Tónlistarmaðurinn Jónsi, jafnan
kenndur við hljómsveit sína Sigur
Rós, hefur sent frá sér lagið „Salt
Licorice“ sem finna má á breiðskífu
hans Shiver sem kemur út á morg-
un, 2. október. Sænska poppstjarnan
Robyn syngur með Jónsa í laginu og
segir í tilkynningu að saman ferðist
þau um hrjóstrugt tónlistarlandslag
undir styrkri upptökustjórn A.G.
Cook, stofnanda PC Music, og list-
ræns tónlistarstjóra, Charli XCX.
„Í þessum óði til skandinavíska
sársaukans hughreysta Jónsi og Ro-
byn hvort annað í gegnum fortíðar-
þrá, kulnunina sem fylgir því að eld-
ast og þunglyndi, en áhyggjurnar
verða léttbærari þegar þeim er deilt
með vini,“ segir í tilkynningu og haft
er eftir Robyn að lagið sé sætt og
fullkomið popplag. „Það fær mig til
að dansa á ofsafenginn hátt og vilja
fara í sleik á sama tíma. Ég þurfti
ekki að hugsa mig tvisvar um þegar
ég var beðin að syngja lagið með
Jónsa og allir fallegu tölvupóstarnir
með þúsund emoji-táknum sem ég
fékk frá honum kórónuðu bara sam-
starfið!“ segir poppstjarnan sænska.
Samstarf Robyn og Jónsi.
Robyn syng-
ur með Jónsa
Ástralska söng-
konan Helen
Reddy lést í
fyrradag, 29.
september, 78
ára að aldri.
Reddy öðlaðist
frægð árið 1972
með lagi sínu „I
Am Woman“ sem
varð að baráttu-
söng feminista víða um lönd. Reddy
varð í kjölfarið afar vinsæl en
hljómplötuútgáfufyrirtæki höfðu
litla trú á því þegar ferill hennar
hófst. Náði hún mörgum lögum á
vinsældalista, m.a. Billboard í
Bandaríkjunum, og hlaut Grammy-
verðlaun sem besta poppsöngkonan
árið 1972 fyrir „I Am Woman“ og
varð fyrst ástralskra kvenna til að
hljóta slík verðlaun. Árin 1973 og
1974 var hún sú söngkona heims
sem seldi flestar plötur. Undir lok
ferils síns hafði hún selt 25 milljónir
platna í Bandaríkjunum, að því er
fram kemur í frétt á vef enska dag-
blaðsins The Guardian.
Helen Reddy látin
Helen Reddy
LAUGAVEGI 24 - REYKJAVÍK - S. 552 0800
SKIPAGÖTU 7 - AKUREYRI - S. 462 4646
Vetrarsól er umboðsaðili
Sláttuvélar
& sláttuorf
Snjóblásarar
Askalind 4 | Kópavogi | Sími 564 1864 | vetrarsol.is
Gulltryggð gæði
40 ár
á Íslandi
Sláttutraktorar