Lögmannablaðið - 2020, Blaðsíða 21

LÖGMANNABLAÐIÐ TBL 01/20 21
ýmsar undirritanir. Það þýddi víst ekkert fyrir mig að vera
að synja lögum um staðfestingu því meirihlutinn ræður í
þessum efnum og því var ekkert hægt að sprella. Helsta
sem maður fann fyrir þessu voru Keflavíkurferðir til þess
að kveðja og taka á móti forsetanum. Það var alltaf sami
bílstjórinn á vegum forsætisráðuneytisins sem keyrði mig
og hann var orðinn mikill vinur minn. Svo lenti maður
í því þegar forsetinn var einn á ferð að þá bauð hann
manni að sitja í bílnum með sér frá Keflavík. En af því
að forsetinn fór út á Bessastaði en ekki inn í Reykjavík þá
setti hann mig út úr bílnum við Fjarðarkaup í Hafnarfirði.
Forsetabíllinn stoppaði þá á bílastæðinu, um miðja nótt
jafnvel, og svartur Benz kom í humátt á eftir sem var þá
leigubíll forsætisráðuneytisins. Ég skaust úr fremri bílnum
í þann aftari og svo blússuðu bílarnir hvor í sína átt. Þetta
hefur eflaust verið einkennileg sjón.“
Um gagnrýni á Hæstarétt
Markús segir að gagnrýni á dómstóla og umfjöllun
um dóma sé alls ekki ný af nálinni. „Hæstiréttur hefur
allt frá fæðingarári sínu fengið yfir sig allra handa
umfjöllun, jákvæða og neikvæða. Það má nú reyndar sjá
af blaðaumfjöllun um réttinn á fyrstu árunum að það var
ekki beint fágað orðbragð sem menn notuðu. Hvað sem
annað má segja um umfjöllunina í dag þá má örugglega
segja að orðbragðið er vægara en það var fyrir 80 eða 90
árum. Það má segja að þetta sé öðruvísi umhverfi í dag en
hér áður fyrr þegar dómasafn Hæstaréttar fyrir tiltekin ár
kom ekki út fyrr en um einu og hálfu ári eftir uppkvaðningu
dóma. Ekki voru hefðbundnar dómsuppsögur í heyranda
hljóði, dómar voru kveðnir upp á skrifstofum dómara
og svo bara hringt í lögmenn. Fjölmiðar á þessum tíma
vissu fyrir vikið ekki af þeim dómum sem kveðnir voru
upp nema í sárafáum tilvikum. Umfjöllun er allt önnur
núorðið enda allt birt á netinu. Óneitanlega hefur þó
standardinn á umfjölluninni dvínað eitthvað. Ef maður
veltir fyrir sér hvað orðið gagnrýni þýðir þá er það að rýna
eitthvað til gagns, það nær ekki yfir fúkyrði. Umfjöllunin
getur tekið á sig mynd sem líkist einna helst fyrirfram
skipulögðum aðgerðum til þess að bregða upp neikvæðri
mynd af dómstólnum. Stundum hafa sumir fjölmiðlar á
einhverjum tíma haft neikvætt viðhorf til Hæstaréttar, ekki
út af einhverri einni ástæðu heldur miklu frekar eins og það
séu gripin ýmis tækifæri til þess að fjalla með neikvæðum
hætti um réttinn. Umfjöllun í fjölmiðlum líður kannski
eitthvað fyrir að þetta er almennt ekki lögfræðimenntað
fólk sem er að fjalla um dómsmál og því oft ekki með réttan
fókus. Hve oft gerist það að dómur gengur í máli sem
hefur vakið athygli og fjölmiðlar tala við þann aðila sem
tapaði málinu eða lögmanninn hans. Það virðist alltaf talað
við þann sem er í fýlu eða jafnvel reiður eftir niðurstöðu
dómsins. Maður hefur heyrt alls konar viðbrögð aðila við
nýuppkveðnum dómum og það er ekkert verið að vanda
kveðjurnar.“
Markús segir áreiti eða hótanir almennt ekki hafa fylgt
starfinu og aðeins einu sinni hafi hann lent í slíku. „Það
hringdi í mig gagnmerkur samtíðarmaður að næturlagi,
nokkuð við skál, og kynnti sig eins og mönnum ber að gera.
Hann var ekkert feiminn við að bera upp sitt erindi og tjáði
mér af mikilli siðfágun að hann gæti alveg hugsað sér að
hjálpa mér yfir ætternisstapa. Ég þakkaði manninum bara
mjög pent fyrir enda væri gott að vita af þessu ef ég þyrfti
einhvern tíma slíka aðstoð. Ég hefði þó ekki hugsað mér
að gera þetta alveg í bráð en ég myndi hafa hann í huga.“
Dómarar mæta kyrfilega lesnir í málflutning
„Ég held það sé mikilvægast fyrir málflytjendur í Hæstarétti
að hafa í huga að þeir eru ekki að tala yfir hausamótunum
á ólesnum mönnum. Dómarar í Hæstarétti mæta kyrfilega
lesnir og ekki teljandi munur á þeim sem er frummælandi
og öðrum. Ég held að þetta sé hlutur sem lögmaður á að
gefa sér og verja ekki tímanum í að segja eitthvað sem
sérhver maður sem hefur kynnt sér málið veit. Það þarf ekki
nema í örfáum tilvikum að rekja málsatvik í miklum mæli,
það má leyfa sér þann munað að hella sér nánast beint út
í röksemdir af fullum þunga. Leggja helst áherslu á það
sem lögmaðurinn telur skipta máli og sleppa því að fjalla
um annað því það þarf ekki að tæma hverja málsástæðu
í málflutningi. Það þarf ekki einu sinni að nefna þær
allar heldur afgreiða lögmenn þetta oft með því að ljúka
málflutningi á sjálfsögðum orðum um að allt það standi
sem fram hafi komið í greinargerð.“
Fyrir nokkrum árum vakti nokkra athygli þegar haft var
eftir Markúsi að málflutningur skipti engu máli, en þau orð
áttu að hafa komið fram í spjalli hans við hóp lögfræðinga
sem heimsótti Hæstarétt. „Málflutningur skiptir gríðarlega
miklu máli, ekki síst sem öryggisatriði, þá gefst dómurum
tækifæri til þess að fá fullvissu um að þeir skilji hver afstaða
aðila er og spyrja lögmenn ef nauðsynlegt er. Svar mitt
fyrir nokkrum árum var slitið úr samhengi en þá hafði
sú spurning verið borin upp í hvaða mæli málflutningur
hafi breytt niðurstöðu í máli. Ég get alveg endurtekið
þann kjarna að baki svari mínu að sá sem ætlast til þess
að dómari hafi ekki minnstu hugmynd um það hvernig
mál kunni að fara þegar hann stígur inn í dómsal, hann
býr í Undralandi. Það hefur enginn svo abstrakt hug að