Lögmannablaðið - 2020, Blaðsíða 26

26 LÖGMANNABLAÐIÐ TBL 01/20
VIÐBÓTAR GREINAR GERÐIR
- Á ÍSLANDI OG
Í DANMÖRKU
GUÐRÚN OLSEN LÖGMAÐUR OG BERGÞÓR BERGSSON LÖGFRÆÐINGUR SKRIFA
Í DANMÖRKU ÞURFA AÐILAR MÁLS EKKI AÐ
KREFJAST MÁLSKOSTNAÐAR ÚR HENDI
GAGNAÐILA. DÓMSTÓLUM BER AÐ
MEGINREGLU SKYLDA AÐ SKERA ÚR UM HVER
EIGI AÐ STANDA UNDIR MÁLSKOSTNAÐI, SBR.
1. MGR. 122. GR. DÖNSKU
RÉTTARFARSLAGANNA.
Finnst greinarhöfundum þetta áhugaverður munur í
réttarkerfum nágrannalandanna, og þar sem ekki hefur
mikið verið skrifað um viðbótargreinargerðir í íslenskum
rétti, munu í grein þessari reyna að svara eftirfarandi
þremur spurningum: Hvers vegna fór Ísland þá leið að
takmarka fjölda viðbótargreinargerða, hvernig er þessu
háttað í öðrum Norðurlöndum, og hvaða áhrif hefur
framlagning slíkra greinargerða á málsmeðferð?1
Stutt ágrip af sögu réttarfars á Íslandi
Líkt og flestir lesendur blaðsins vita er framlagning
viðbótargreinargerða óheimil. Hæstiréttur gerir t.a.m.
almennt athugasemdir við það þegar aðilar leggja fram
viðbótargreinargerðir í málum. Er þar t.d. hægt að
nefna Hrd. nr. 92/1994, þar sem Hæstiréttur skrifaði í
dómsorðum að það væri aðfinnsluvert að héraðsdómari í
málinu veitti viðtöku viðbótargreinargerðar, enda væri ekki
heimild fyrir slíku í gildandi lögum um meðferð einkamála,
sem og að um væri að ræða brot á meginreglunni um
munnlega málsmeðferð. Hæstiréttur hefur jafnframt gert
slíkar athugasemdir í mörgum áfrýjunarmálum, þar sem
aðilar hafa lagt fram viðbótargreinargerðir, sbr. t.d. Hrd.
nr. 207/2012 og Hrd. 511/2016.
Það var þó ekki alltaf svo að óheimilt væri að skila inn
viðbótargreinagerðum í dómsmálum á Íslandi. Réttarfar á
Íslandi var fært í nýjan búning með lögum nr. 85/1936 um
réttarfar í héraði, en fyrr hafði tilskipun frá 15. ágúst 1832
gilt um réttarfar, og sótti sú tilskipun stoð sína í Norsku lög
Kristjáns V frá árinu 1687. Fyrir gildistöku laga nr. 85/1936
hafði réttarfar á Íslandi verið næstum eingöngu skriflegt.2
Samkvæmt tilskipuninni máttu aðilar skrifast á um
deiluefni málsins í formi svokallaðra framhaldssókna og
framhaldsvarna, áður en dómur var kveðinn upp í málinu.
Umrætt fyrirkomulag, þar sem aðilar skrifast á gildir í
hinum Norðurlöndunum, þó áður en málið er tekið til
munnlegrar aðalmeðferð (d. skriveksling). Sú heimild
Hæstiréttur hefur staðfest í dóma-
framkvæmd sinni að framlagning
viðbótargreinargerða í einkamálum sé
brot á meginreglunni um munnlega
málsmeðferð. Í framlagningu slíkra
skjala felist í reynd skriflegur
málflutningur. Þetta er öðruvísi í
réttarfari Danmerkur og annarra
Norðurlanda, þar sem framlagning
slíkra greinargerða er stór hluti af
rekstri einkamáls.
1 Sjá: Baldvin Björn Haraldsson: „Stuðla íslenskar réttarfarsreglur að réttaröryggi? Eru réttarfarsreglur, s.s. reglan um munnlega
málsmeðferð, til hagsbóta fyrir málsaðila? Dæmi úr frönsku einkamálaréttarfari.“ Afmælisrit. Jón Steinar Gunnlaugsson – sjötugur.
Ritstj. Guðrún Gauksdóttir o.fl. Reykjavík 2017 bls. 75-87.
2 Lög um meðferð einkamála í héraði. Reykjavík 1947 bls. 76-81.