Málfríður - 15.11.1993, Blaðsíða 23

yfir athafnir og störf, lítur hann
svona út:
Karlar:
þjónn, viðskiptavinur,
póstburðarmaður,
bréfaskrifari,
nemendur í málvísindum
og umhverfisfræði,
pípari, dansari,
læknir, sjúklingur,
sölumaður í skóbúð,
tollvörður,
huggandi vinur.
Konur:
viðskiptavinur, húsfrú,
dansandi kona og kona við
skókaup, flugfreyja og
ferðamaður.
Einungis er um framsetningu
á einu kvennastarfi að ræða -
flugfreyjustarfinu. Aðrar konur
eru í fylgd með karlmönnum, að
snæðingi á veitingastöðum, við
dans á danshúsum eða hlust-
andi með athygli á maka sína
eða aðra. I einu tilfelli eru þær
tvær saman í algjörum vand-
ræðum með farangur sinn og á
öðrum stað er gersamlega úr-
ræðalaus kona að velja sér skó í
skóbúð. A sama tíma eru karl-
arnir, 27 að tölu, virkir gerendur
og þátttakendur í þjóðfélaginu.
Framsetningin er mjög á einn
veg.
Ef skoðuð er stéttarstaða og
efnahagur á það sama við hér og
fram kom í kaflanum að framan,
auðlegð er óbeint gefin í skyn,
verið er að fjalla um miðstéttar-
fólk.
Af þessu má ráða að hug-
myndir um hlutverk kynjanna
eru mjög hefðbundnar, karlarnir
eru gerendur og gegna stöðum
og störfum, á meðan konurnar
eru í bakgrunni, þær eru þiggj-
endur, starfs- og stöðulausar og
miklu færri. Konurnar eru einnig
oftast í fylgd karla, en ekki
sýndar á eigin forsendum sem
einstaklingar eða saman í hóp.
Kynin í spænskuáfanga 302
Þegar hér er komið sögu í
spænskunámi í framhaldsskóla
er enn verið að nota kennsluefnið
„Espanol 2000“, kafla 17-23,
síðustu kafla bókarinnar. I þess-
um hluta námsins er því farið í 7
kafla og með þeim fylgja 9 kynn-
ingarmyndir. Kynjaslagsíðan
versnar til muna. A þeim 9 mynd-
um sem um ræðir er einungis að
finna 2 konur á móti 19 körlum.
Konurnar eru við það að
verða ósýnilegar!
í þessum áfanga ákváðum við
að taka allt myndefnið en um er
að ræða 105 smámyndir sem
sýna fólk. Niðurstöðurnar voru
alveg á sömu lund og fyrr.
Á 105 myndunum voru:
79 myndir af körlum, en
12 myndir af konum.
Á 14 myndum voru teikningar
af bæði konum og körlum. Karlar
voru 50 sinnum virkir (active), en
konur þrisvar. Karlar voru 29
sinnum óvirkir (passive), en
konur 9 sinnum. Á þeim myndum
sem karlar og konur koma bæði
fyrir var skiptingin sú að karlarn-
ir voru helmingi oftar virkir en
konurnar. í öllum tilfellum gegna
konur og karlar hefðbundnum
kvenna- og karlastörfum.
Niðurstöður greiningar
Allar myndirnar eru af fólki á
svipuðum aldri (18-30/35 ára).
Aðeins eitt barn er að finna í
bókinni og eini fulltrúi eldri kyn-
slóðarinnar er stór og feit
frænka. Minnihlutahópar, fólk af
ólíkum litarhætti eða fatlaðir,
eiga sér enga talsmenn í þessu
námsefni. I stuttu máli mætti
segja að námsefnið fjalli um
karla á svokölluðum „besta
aldri“ og fylgikonur þeirra sem
haldið er baksviðs.
Samkvæmt sex stiga flokk-
unarkerfi Schuster og Van Dyne
er þessi bók næst því að vera 3.
stigs bók. Bók þar sem konur eru
sýndar sem lægra settar (Women
as subordinate Group). Einnig
má sýna fram á að námsefni
síðasta áfangans, spænskuáfanga
302, sé nálægt því að vera 1. stigs
efni, efni þar sem konur eru
ósýnilegar (Invisible Women).
Þegar skoðaðar eru greining-
araðferðir Betty Schmitz (1984),
kemur í ljós að hún skipar náms-
efni í sex flokka. Myndir náms-
efnisins „Espanol 2000“ má
greina samkvæmt þrem þeirra
flokka. Hinir flokkarnir vísa til
innihalds texta og eiga því ekki
við. Fyrst er að nefna „vönt-
unarflokkinn11 - omission. Þar er
flokkað eftir því hverjir eru út-
undan, hverja ekki er fjallað um.
En eins og bent hefur verið á hér
að framan eru það allir nema
ungir karlar sem fylla þann
flokk. Næsta flokk skilgreinir
hún og nefnir „hefðbundna fram-
setningu" - stereotyping. Með
þeim flokki er vísað til þess
hverjir koma oftar fyrir, hverjir
eru gerendur, hverjir eru sýndir
sem „sterkari" og „sjálfstæðari“,
o.s.frv. Enn eru hér ungu
miðstéttarkarlarnir á ferðinni.
Myndefnið féll að einum
flokki til viðbótar, flokknum
„menningarleg ónákvæmni“ -
cultural inaccuracy. Með þeim
flokki er vísað til þeirrar óná-
kvæmni námsefnisins að sýna
svo til einungis unga karlmenn,
sem fulltrúa mannlífs í spænsku-
mælandi löndum.
Viðtöl og könnun meðal
nemenda
Til að skoða hvaða áhrif náms-
efni af þeirri tegund sem hér
hefur verið rakið, hefur á nem-
endur og viðhorf þeirra, lögðum
við fyrir könnun þar sem átti að
tengja spænsk mannanöfn, karl-
og kvenmannsnöfn, við ákveðin
starfsheiti. Könnunin var lögð
fyrir nemendur í áfanga 302 í
framhaldsskóla veturinn 1992,
alls 17 stelpur og 9 stráka. Úr-
lausnir þeirra voru í takt við þær
fyrirmyndir sem kennsluefnið gaf,
mjög hefðbundnar. Starfsval kyn-
janna var í mjög föstum skorðum.
Það var ekkert í úrlausnum nem-
enda sem kom verulega á óvart
og e.t.v. ekki nema von, ef ekkert
hefur verið unnið sérstaklega
með kynjaímyndir við yfirferð
námsefnisins.
Tekin voru viðtöl við 4 nem-
endur úr hópnum og lagðar fyrir
þá nokkrar almennar spurningar
tengdar kennsluefninu, stöðu
kynjanna og viðhorfum þeirra.
Við spurðum hvort þau teldu
bókina gefa rétta mynd af stöðu
kynjanna á Spáni. Svör þeirra
voru öll á þá lund að út frá
kennslunni sem þau hefðu fengið
væri ekki hægt að ætla annað en
að bókin gæfi rétta mynd af því
23