Fréttablaðið - 28.01.2021, Síða 12

Tómas
Guðbjartsson
hjartaskurð-
læknir og
náttúruunnandi
og Ólafur Már
Björnsson
augnlæknir og
ljósmyndari
Stafafellsfjöll kallast fjallgarðar og dalir upp af Lóni við austanverðan Vatna­jökul, á svæði sem á síðari árum er oftast kallað Lónsöræfi. Þetta er eitt stærsta friðland á Íslandi, alls 320 km² að flatar­máli, og ótvírætt náttúruperla á heims­
mælikvarða. Stafafellsfjöll eru nefnd eftir jörðinni
Stafafelli, sem er frá fornu fari sú stærsta í Lóni
með fjölda hjáleiga og kirkju. Heiti þessara litríku
fjalla minnir á orðtakið „að falla í stafi“, því að
allir sem koma í Stafafellsfjöll hrífast af fegurð­
inni. Litadýrð Stafafellsfjalla tengist líparíti, súru
gosbergi, sem einnig hefur verið kallað ljósgrýti
og er að finna í miklum mæli í fjöllum á Víkna­
slóðum og Torfajökulssvæðinu. Auk þess skarta
Stafafellsfjöll holufyllingum eins og kvarsi og
geislasteinum, sem auka á mikilfengleika þeirra.
Hreindýrum bregður fyrir en oftar sauðfé, sem
kann vel við sig í birkiskógi sem víða teygir sig
inn í gil og grasbala eins og við Smiðjunes. Þar er
snoturt og vel falið tjaldstæði, en einnig má gista
á Stafafelli.
Frá Smiðjunesi býðst fjöldi skemmtilegra
gönguleiða, til dæmis að Austurskógi. Þaðan má
halda áfram göngunni að Illakambi og Múla­
skála sem liggur í hjarta Lónsöræfa. Styttri ganga
liggur inn í Hvannagil sem er eitt litríkasta gil á
Íslandi. Gengið er frá Smiðjunesi að mynni gilsins
við Hvannagilshnútu, en einnig má aka þangað.
Síðan tekur við þægileg ganga inn gilið sem smám
saman þrengist. Á leiðinni blasa við litríkar berg­
myndanir en stiklað er á steinum yfir á sem liggur
eftir gilsbotninum. Loks virðist sem Hvannagil
taki skyndilega enda, en þá birtist á vinstri hönd
eins konar afdalur undir hlíðum sérlega litríks
Melrakkafells. Til að ná sem bestu útsýni er haldið
upp brekkur hægra megin árinnar og sést þá í
tröllvaxinn bergstand innar í afdalnum. Um er
að ræða leifar berggangs, en þeir liggja þarna víða
þvert á árfarvegi og torvelda göngu eftir þeim.
Þarna eru tilkomumikil gljúfur en með því að
ganga upp með ánni má komast yfir hana. Síðan
má ganga með fram ánni hinum megin aftur
niður í Hvannagil. Þessi krókur er erfiðisins
virði því þarna birtist fjöldi fossa sem ann­
ars eru í feluleik og minnir litadýrðin
á björtum degi helst á olíumálverk.
Þarna geta skriður verið lausar undir
fæti og því sjálfsagt að notast við
göngustafi svo ekki verði slys þegar
fallið er í stafi.
Fallið í stafi
í litagili
Horft inn litríkt
Hvannagil sem
einnig skartar
birki og tærri
bergvatnsá.
MYND/ÓMB
Melrakkafell í Hvannagili minnir einna helst á olíumálverk. MYND/ÓMB
Innst í Hvannagili er fallegur svartur bergstandur umkringdur litríkum líparítskriðum. MYND/TG
2 8 . J A N Ú A R 2 0 2 1 F I M M T U D A G U R12 F R É T T I R ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð