Fréttablaðið - 28.01.2021, Blaðsíða 18

Síðastliðinn áratug hafa Íslands-banki og Landsbankinn greitt eiganda sínum (íslenska rík-
inu) háar fjárhæðir í arð. Hvers
vegna ætti að selja minnihluta í
Íslandsbanka og gera bankann að
almenningshlutafélagi, eins og til
stendur að gera, þegar ríkissjóður
getur haldið hlutnum og fengið
þessar arðgreiðslur áfram? Fjári
góð spurning, sem kemur beint að
kjarna málsins í verðmati hluta-
bréfa. Ef þið hafið verið að velta
þessu fyrir ykkur, velkomin á hluta-
bréfamarkaðinn.
Hlutabréf geta verið verðmæt
vegna þess að þeim fylgir mögu-
leiki á arðgreiðslum í framtíðinni,
ef vel gengur í rekstrinum. Ef illa
gengur geta þau aftur á móti orðið
verðlaus. Hluthafar reyna að geta
sér til um hverjar arðgreiðslurnar
gætu orðið og selja ekki hlut sinn
nema fyrir greiðslu sem þeir telja
jafngilda þessum vænta arði. Mögu-
legir kaupendur framkvæma sams
konar mat.
Í þessari leikfimi þarf einnig að
huga að því að króna í dag er ekki
það sama og króna á morgun. Þegar
við berum saman þessar tvær leiðir,
það er að eiga hlutinn áfram og eiga
möguleika á arðgreiðslum í fram-
tíðinni við þann kost að fá fasta
greiðslu í dag, þurfum við því að
taka tillit til þessa. Aðlaga fjár-
hæðirnar sem við gætum fengið í
framtíðinni að einhverju sem okkur
þætti jafngilt að fá í dag.
Þetta heitir að núvirða. Þeim mun
lengra þar til við fáum greiðsluna
þeim mun lægri er jafngild fjár-
hæð í dag. Hversu miklu munar fer
einnig eftir því hvað við gætum gert
annað við þetta fjármagn í dag, sem
endurspeglast gjarnan í vaxtastig-
inu. Þeim mun hærri vextir, þeim
mun meira þarf til að bæta okkur
upp biðina eftir mögulegum arð-
greiðslum.
Til að f lækja málin enn frekar
þá er þetta einnig spurning um að
fá fasta fjárhæð fyrir allan hlutinn
í dag eða fá óvissar arðgreiðslur í
framtíðinni. Mögulega hærri arð-
greiðslur, mögulega lægri og mögu-
lega engar. Seljendur fá að jafnaði
minna fyrir sinn snúð ef óvissan er
mikil, í skiptum fyrir örugga fjár-
hæð í dag. Hálfgerða tryggingu, í
formi afsláttar.
Þegar kemur að því að meta
hversu háar arðgreiðslur eigendur
fyrirtækis gætu átt von á í framtíð-
inni er varasamt að byggja einungis
á fortíðinni. Í tilfelli bankanna
hefur verið bent á að arðgreiðslur
síðastliðinn áratug hafi að ein-
hverju leyti litast af uppgjöri vegna
hrunsins og endurspegli því ekki
endilega getu þeirra til að greiða arð
síðar meir. Enginn veit þó fyrir víst
hvað framtíðin ber í skauti sér. Loks
gætu einhverjir haft væntingar um
að nýjum eigendahópi fylgdi þekk-
ing og aðhald, sem myndi jafnvel
skila sér í bættum rekstri og hærri
arðgreiðslum í framtíðinni.
Tveir íslenskir bankar eru nú
þegar skráðir á hlutabréfamarkað,
það eru Arion banki og Kvika banki.
Eigendur þeirra, fjárfestar, greining-
araðilar og aðrir sem eru áhugasamir
um hlutabréfaviðskipti eru því stöð-
ugt að framkvæma mat í samræmi
við ofangreint, mat sem breytist
einnig í takti við nýjar upplýsingar
og aðstæður. Úr verður lifandi sam-
spil framboðs og eftirspurnar, sem
myndar svokallað markaðsverð. Það
verð gefur ákveðnar vísbendingar
um hvaða væntingar fjárfestar gera
til mögulegra arðgreiðslna íslenskra
banka í framtíðinni.
Að selja minnihluta í Íslands-
banka með almennu útboði og
skráningu á skipulegan verðbréfa-
markað, með tilheyrandi kröfum
um gagnsæi, felur í sér að ríkis-
sjóður fær fyrir sinn snúð fjárhæð
sem fjárfestar telja jafngilda þeim
mögulegu arðgreiðslum sem hann
gefur eftir með sölunni. Ef ríkið er
ósammála því mati og hefur vænt-
ingar um að fullnægjandi verð fáist
ekki fyrir hlutinn fellur málið vænt-
anlega um sjálft sig, eins og gerðist
í reynd í mars á síðasta ári þegar
Bankasýsla ríkisins afturkallaði
tillögu um að hefja söluferli á hlut
í Íslandsbanka.
Verð og verðmæti er vissulega
bara einn hluti jöfnunnar í ákvörð-
un um sölu á hlut ríkisins í Íslands-
banka. En hlutabréfamarkaðurinn
skiptir okkur öll mun meira máli en
f lesta grunar og ég hvet því alla til
að kynna sér þessi mál vel og vand-
lega. Þeir sem vilja læra meira geta
til dæmis sótt gagnvirka fræðslu-
fundinn „Hvað fleira viltu vita um
fjárfestingar?“, sem við hjá Nasdaq
stöndum fyrir með Viðskiptadeild
Háskólans í Reykjavík, í samstarfi
við Arion banka, Íslandsbanka og
Landsbankann, þann 9. febrúar
næstkomandi. Vonandi sjáum við
sem flest ykkar þar og fáum áfram
að heyra fjölbreyttar og vel ígrund-
aðar skoðanir á þessum málefnum.
Velkomin á hlutabréfamarkaðinn
Baldur
Thorlacius
framkvæmda-
stjóri sölu og
viðskipta-
tengsla hjá
Nasdaq Iceland
Líf: frelsi: við flýum í útlagans sporá fjöll undan kröfum og
dómum
hefðar og anna, höldum við
nálgumst þar
himin þess draums sem við
geymum ...
Snorri Hjartarson:
Í Eyvindarkofaveri.
Frumvarp umhverfis- og auðlinda-
ráðherra um þjóðgarð á miðhálendi
Íslands hefur verið tekið til þing-
legrar umfjöllunar. Frumvarpið er
lagt fram í samræmi við sáttmála rík-
isstjórnarinnar en þar segir orðrétt:
„Stofnaður verður þjóðgarður á mið-
hálendinu í samráði þverpólitískrar
þingmannanefndar, umhverfis- og
auðlindaráðuneytisins, sveitarfélaga,
náttúruverndar- og útivistarsamtaka
og annarra hagsmunaaðila.“
Um stjórn þjóðgarðsins
Í frumvarpinu er lagt til að Hálendis-
þjóðgarður nái yfir um 30% af flatar-
máli Íslands, helmingur þess er nú
þegar verndaður eða friðaður, til
dæmis Vatnajökulsþjóðgarður,
Þjórsárver, Kerlingarfjöll, Hveravell-
ir og Landmannalaugar. En nú eru
uppi hugmyndir um að stíga miklu
stærra skref, ofangreind landsvæði
og f leiri verða gerð að þjóðgarði
sem nær yfir stóran hluta miðhá-
lendisins. Samkvæmt frumvarpinu
munu ellefu fulltrúar sitja í stjórn
væntanlegs þjóðgarðs, þar af verða
sex fulltrúar sveitarfélaga, einn frá
sérhverju rekstrarsvæði hans. Að
auki verða í stjórninni fulltrúar frá
útivistarsamtökum, umhverfis-
verndarfélögum, samtökum bænda
og ferðaþjónustunnar.
Sterk skilaboð
Hefðbundin landnýting innan þjóð-
garðsins verður rétthöfum heimil,
líkt og verið hefur, til dæmis búfjár-
beit, fuglaveiði, hreindýraveiði og
veiði í ám og vötnum. En í grunninn
snýst frumvarpið um náttúruvernd
og skynsamlega nýtingu á þeim
gæðum og auðlindum sem hálendið
miðlar sérhverjum gesti sínum. Í 17.
grein frumvarpsins segir: „Óheimilt
er að valda spjöllum eða raski á líf-
ríki, jarðmyndunum, landslagi og
menningarminjum innan Hálendis-
þjóðgarðs.“
Með stofnun þjóðgarðsins mynd-
ast skipulag og farvegur til að fylgja
eftir þessum reglum og mörgum
f leirum. Styrkari stoðum verður
skotið undir ferðaþjónustu á hálend-
inu, ósnortin og ómetanleg víðerni
munu njóta tilhlýðilegrar verndar og
virðingar, umferð um hálendið verð-
ur stýrt með skipulögðum hætti,
aðgengi verður bætt og fræðsla og
rannsóknir um það efld.
Frumvarpið er stórt í sniðum,
hvort sem talið er í blaðsíðum eða
ferkílómetrum, en það er líka stórt í
hugsun. Hér er horft til langrar fram-
tíðar og með stofnun hálendisþjóð-
garðs stígur Ísland risaskref í nátt-
úruvernd og sendir sterk skilaboð
til umheimsins og framtíðarinnar.
Blómailmsteik í aðalrétt
Þær raddir hafa heyrst að með
frumvarpinu verði ferðafrelsi skert,
frjáls för um hálendið verði heft og
alsjáandi ríkisauga fylgi gestum
við hvert fótmál. Ekki fæ ég séð að
þetta styðjist við staðreyndir. Öllum
verður að sjálfsögðu heimil för um
þjóðgarðinn og það er segin saga
að friðlýsingar stuðla almennt að
aukinni umferð, bættu aðgengi, upp-
lýsingastreymi og meira ferðafrelsi,
þótt vissulega gildi þar ákveðnar
umgengnisreglur, líkt og alls staðar
þar sem leið okkar liggur.
Í þjóðgarðinum verður öllum
leyfilegt að njóta landgæða mið-
hálendisins um ókomna tíð, saman
í hóp eða hvert í sínu lagi. Okkur
verður boðið að veisluborði garðs-
ins, þar sitja heimamenn og hefðar-
fólk, landeigendur og leiguliðar,
útlagar og innipúkar. Matseðillinn
er einfaldur en nærandi og fullur af
fjörefnum: Blómailmsteik með tæru
fjallalofti í aðalrétt og óþrjótandi
lindarvatn í eftirrétt.
Spor útlagans
Bjarki
Bjarnason
rithöfundur og
forseti bæjar-
stjórnar Mos-
fellsbæjar
Álag og streita er ástand sem getur leitt til erfiðleika í félagslegum samskiptum,
vanlíðunar á sál og álags á líkama.
Flestir finna einhvern tíma fyrir
streitu. Þegar um er að ræða félags-
leg, geðræn eða líkamleg vanda-
mál, getum við átt í erfiðleikum
með daglegt líf. Slíku fylgir oft ein-
angrun og álag á fjölskyldu. Fram
hefur komið að á skorti heildarsýn
í samvinnu við einstaklinga sem
þurfa á þjónustu að halda og upp-
lýsingaf læði og samráð sé ekki
nægt. Lítil samskipti milli faghópa
og stofnana draga úr aðgengi ein-
staklinga og bið eftir þjónustu getur
haft áhrif á batahorfur og lífsgæði.
Mikilvægt er að bregðast skjótt við
aðsteðjandi vanda fólks hvort sem
hann er félagslegur, geðrænn eða
líkamlegur.
Skjót og fagleg íhlutun
Ein leið að faglegri íhlutun er að
hlusta vandlega á það sem fólk hefur
um sín mál að segja. Þá eru sjónar-
mið ólíkra faghópa mikilvæg. Ann-
ars er ekki víst að bestu lausnir komi
til skoðunar. Umræður um vandann
geta greitt fyrir lausn. Samræður
eru leið til þess að láta reyna á hug-
myndir og rök, þar sem aðstæður
eru ígrundaðar. Þessi aðferðafræði
ríkir meðal annars hjá Heilsuvernd
og Streituskólanum. Vel getur reynst
að kalla saman fjölfagleg teymi.
Hvað er best að gera?
Einstaklingar stríða oft við félags-
leg vandamál sem geta leitt til enn
frekari vanda. Félagssaga og greining
sálrænna og líkamlegra einkenna
eru notuð til þess að kanna og meta
aðstæður. Við greiningu á vanda
fólks þarf að hafa opinn huga. Hvað
veldur tilteknum einkennum? Hvað
um félagslegar aðstæður á tímum
COVID? Er það eitthvað sem þarf að
huga að? Hvert er álit einstaklingsins
og aðstandenda? Nauðsynlegt er að
tala saman.
Lausnir / íhlutun
Snemmtæk íhlutun krefst skipu-
lagningar, útsjónarsemi og tíma. Þá
er reynt að koma til móts við réttindi
einstaklinga. Fagfólk í heilbrigðis-
þjónustu á að veita bestu mögulegu
þjónustu til þess að bæta líðan þeirra
sem leita aðstoðar. Einstaklingar
eiga rétt á samfelldri þjónustu sem
byggir á samstarfi milli heilbrigðis-
starfsfólks og stofnana sem hana
veita, lögum samkvæmt. Bið eftir
aðstoð og úrræðum ætti að heyra
sögunni til. Slík bið getur haft ó-
afturkallanlegar afleiðingar.
Mikilvægt er að hafa í huga að
félagslegar aðstæður geta haft
mikil áhrif á heilsu og í lögum um
heilbrigðisþjónustu er félagsleg
heilsa skilgreind sem heilbrigðis-
mál. Samræður faghópa og þeirra
sem leita þjónustu er mikilvæg.
Það skapar traust sem hefur veru-
lega mikið að segja varðandi líðan
og bata. Ef þessir þættir eru ekki til
staðar getur það leitt til tortryggni
og vanlíðunar sem getur dregið úr
batahorfum og lífsgæðum. Samnýta
þarf aðferðir og nýta betur saman-
lagða þekkingu. Ríkt samráð ber
að hafa við einstaklingana sjálfa og
hlusta vandlega á raddir þeirra um
þær þarfir, óskir og væntingar sem
þeir hafa.
Endurhæfing
Við sálfélagslega endurhæfingu
er hugað að umhverfis- og félags-
legum þáttum til þess að athuga
hvort vandann megi að einhverju
leyti rekja til aðstæðna. Huga þarf
að heildarumhverfi þar sem til-
gangurinn er að kynnast persónu-
leika, félagslegum tengslum og
fjölskylduaðstæðum viðkomandi.
Áhersla er lögð á að auka ábyrgð og
þátttöku einstaklinga í eigin með-
ferð og um leið á eigin bata og val-
deflingu, meðal annars með því að
draga fram það sem viðkomandi
er fær um að gera. Samvinna milli
þeirra sem vinna að meðferð og
þeirra sem vinna að endurhæfingu
og við einstaklinginn sjálfan er
nauðsyn. Á grundvelli samstarfs
tvinnast þættir saman, einstakl-
ingum til ávinnings.
Lokaorð
Þekkt er orðatiltækið „aðgát skal
höfð í nærveru sálar“. Að viðhalda
virðingu í samskiptum kallar á
skilning á daglegu lífi einstaklinga,
þörfum, óskum og vilja. Nauðsyn-
legt er að styrkja samskipti við
fjölskyldu og samstarfsfólk og við-
halda tengslaneti sínu. Mikilvægt
er að þróa með sér jákvætt hugarfar,
vanda samskipti, hreyfa sig reglu-
lega og hvíla. Vinna þarf að for-
vörnum gegn álagi og streitu áður
en í óefni er komið og finna jafn-
vægi á milli atvinnu og fjölskyldu-
lífs. Það er mikilvægt að nýta þann
kraft til sjálfsbjargar sem samgró-
inn er hverjum einstaklingi og skjót
aðstoð getur haft mikil áhrif.
Mikilvægt er að hafa góða yfir-
sýn og vinna samhliða og heild-
stætt með einstakling og aðra sem
tengjast, þekkja félagslegt umhverfi
þeirra og vinna f ljótt að úrlausn
vandamála með fagfólki. Forvarnir
skipta máli, meðal annars að benda
á hvernig hægt er að aðstoða við að
átta sig á stöðunni og skilja mikil-
vægi þess að vinna úr eigin tilfinn-
ingum, kunna að setja mörk og
forðast streitu. Huga verður að orð-
ræðu, umhverfi og andrúmslofti,
viðhorfum og viðmóti, sem stuðlar
að líðan fólks og virðingu.
Reynslan sýnir að viðmót og
vinnubrögð sem virða persónu
fólks f lýta fyrir bata. Að vera hluti
af samfélaginu er mjög mikilvægt
fyrir alla. Við erum öll mannleg,
reynum að hlúa að því sem mestu
skiptir, heill, vellíðan og hamingju.
Að ná tökum á tilverunni
Dr. Sveinbjörg
Júlía
Svavarsdóttir
Sérfræðingur í
félagsráðgjöf á
heilbrigðissviði
hjá Heilsuvernd
og Streituskól-
anum
Þeim mun lengra þar til við
fáum greiðsluna þeim mun
lægri er jafngild fjárhæð í
dag.
MYND/AÐSEND
2 8 . J A N Ú A R 2 0 2 1 F I M M T U D A G U R18 S K O Ð U N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð