Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 2017, Blaðsíða 129

ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS128
Í ríf lega helmingi hreppa (um 54%) settu mælingamenn einhvers konar
lykil/skýringar inn á túnakort sín til að skýra merkingu þeirra (sjá mynd
á bls. 127). Slíkur lykill var ýmist settur beint á sjálf túnakortin eða fylgdi
með hreppnum í heild á sérstöku lykilblaði. Í um fjórðungi tilfella er að
finna skýringar á túnakortinu þótt ekki sé á því eiginlegur kortalykill.
Slíkar skýringar voru oftast á formi texta. Á önnur túnakort (um fjórðung
safnsins) vantaði skýringar en í f lestum tilfellum var þó einhvers konar
aðgreining gerð á milli bæja, útihúsa og kálgarða, ýmist með því að hafa
mannvirki með mismunandi formi (ferhyrninga, hringi, þríhyrninga) eða
með mismunandi línum eða skyggingum. Undantekning frá þessu er að
finna í Barðastrandarsýslu (11 hreppar) þar sem kálgarðar, útihús og bæir
virðast öll teiknuð á sama hátt (kassi) og ekki er hægt að gera sér grein
fyrir hlutverki hvers og eins nema með því að reyna að ráða í staðsetningu,
lögun eða stærð. Í 10 hreppum í Árnessýslu eru bæjarstæði og kálgarðar
við þau aðgreind frá öðrum mannvirkjum (ýmist skástrikað eða merkt
með texta) en ekki greint á milli annarra húsa og kálgarða. Í Skeiðahreppi
í Rangárvallasýslu virðast kálgarðar ekki hafa verið teiknaðir nema þeir
Borgarhöfn í Borgarhafnarhreppi í Austur-Skaftafellssýslu. Halldór Eyjólfsson teiknaði. Á kortinu eru grunnlínur og
aðrar mælilínur teiknaðar með bandstriki og því auðvelt að átta sig á hvernig túnið var mælt.
Ljósmynd: Þjóðskjalasafn Íslands.