Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 2017, Blaðsíða 181

ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS180
möguleika að geta borið saman niðurstöður beinafræðilegrar úttektar við
fyrirliggjandi upplýsingar um aldur og kyn einstaklinga. Að ósekju hefðu
mátt fylgja myndir sem sýndu einhverjar þeirra meinafræðilegu breytinga
sem lýst er.
Gunnar F. Guðmundsson ritar kaf la sjö sem fjallar um helgihald í
Reykholti. Þar setur hann kirkjubyggingarnar og gripi sem fundust í
samhengi við fyrirliggjandi þekkingu á kirkjusögu og helgihaldi miðalda.
Til dæmis setur hann fram hugmyndir um að stækkun kórs kirkjunnar á
14.-18. öld kunni að vera tilkomin vegna fjölgunar presta á staðnum. Þarna
tekst vel upp við að tengja saman forn- og sagnfræðilegar heimildir en í
kaf lann vantaði hins vegar samantekt líkt og í undangengnum köf lum.
Eins og vænta má á stórbýli og höfðingjasetri eins og Reykholti vitna
gripirnir sem fundust um ríkulega efnismenningu svo sem innf lutning
munaðarvöru og framleiðslu textíls til útf lutnings. Alls voru skráð
2140 gripanúmer við rannsóknirnar en f lestir gripanna fundust í
mannvistarlögum frá 14.-18. öld. Voru það gripir allt frá hversdagslegum
nytjahlutum eins og snældusnúðum upp í stássgripi svo sem skartgripi
úr gulli. Ýmsir gripir vitnuðu um helgihald á staðnum eins og bjöllur,
steinkrossar og altarissteinar. Gripum og gripaf lokkum eru gerð góð skil í
meginmáli bókar en þar er einnig að finna ágætar gripateikningar Stefáns
Ólafssonar auk fjölda ljósmynda.
Heildstæð rannsókn sem þessi gefur mikilvæga innsýn í þróunarsögu
íslenskra kirkna. Sé birtingarmynd elstu kirkjunnar undanskilin stemmir
byggingarsöguleg þróun hennar vel við þróun kirkna eins og hún er þekkt
á Íslandi og annars staðar á Norður-Atlantshafssvæðinu eins og rakið er í
úttekt í kaf la átta. Þar er samanburðarefnið birt í töf lu (bls. 176-177) sem
gefur ágæta yfirsýn yfir uppgrafnar kirkjur á Íslandi og í nágrannalöndum.
Í þeim samanburði kemur glöggt í ljós að, líkt og í Reykholti, er önnur
kynslóð kirkna oftast stærri en fyrstu kirkjurnar. Bókarhöfundur tengir
stækkun Reykholtskirkju við auknar tekjur kirkjueigenda eftir upptöku
tíundarinnar. Í því samhengi mætti einnig benda á að í lok 11. aldar
fækkar kirkjum og því gætu söfnuðir þeirra kirkna sem héldu velli hafa
stækkað. Gagn hefði verið af að hafa einhverjar yfirlitsteikningar af
grunnmáli samanburðarkirkna sem rætt er um í kaf lanum. Greinargóða
yfirlitsteikningu af byggingarskeiðum Reykholtskirkju er hins vegar að
finna á bls. 186.
Í kaf la níu er að finna samantekt og lokaniðurstöður sem fylgja sömu
uppskiptingu og umfjöllun í undangengnum köf lum. Helsta óvissa