Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 2017, Blaðsíða 109

ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS108
Vettvangsvinna
Ekki er vitað hvernig ábúendur tóku mælingamönnum og engin gögn
hafa fundist á Þjóðskjalasafni sem varpa ljósi á samskipti mælingamanna og
bænda. Í upphafi var gert ráð fyrir að mælingamenn hefðu aðstoðarmann
með sér en síðar var fallið frá því og sagt að þess í stað gætu þeir leitað aðstoðar
á bæjum og greitt þóknun fyrir það ef þyrfti.34 Engar heimildir fundust um
hvort slíkar þóknanir voru greiddar og þá hversu háar. Í bréfaskriftum
kemur fram að leitast var við að nota unglinga til þessara verka. Ekki er
ólíklegt að bændur hafi haft nokkuð misjafnar skoðanir á mælingunum,
sér í lagi þar sem greiðslur fyrir verkið lentu að talsverðu leyti á þeim.
Nokkrar vísbendingar fundust í bréfasafni um að bændur hefðu ekki alltaf
tekið vel í mælingu túna. Eigandi Arnarholts í Stafholtstungnahreppi vildi
til að mynda ekki láta mæla hjá sér og sagðist ætla að gera það sjálfur
og því voru öll tún í hreppnum nema Arnarholt send inn en Arnarholt
skilaði sér aldrei. Svipað virðist hafa gerst með eiganda Höskuldsstaða í
Laxárdal sem fékk leyfi mælingamanns til að mæla sitt tún sjálfur en gerði
það svo ekki en þar gerði mælingamaðurinn sér sérstaka ferð til að mæla
það síðar.35 Í fyrirspurn frá Búnaðarsambandi Austurlands frá 1917 er leitað
álits á því hvort landeigandi geti neitað því að mælt sé sérstaklega fyrir
hvert býli á jörð hans en Búnaðarfélagið sem fengið var til umsagnar um
fyrirspurnina segir í svari sínu að það geti hann ekki en minnir á að aðeins
verði krafist greiðslu frá honum fyrir þau býli sem metin séu til dýrleika.36
Þrátt fyrir einstaka dæmi um að ábúendur/landeigendur hafi ekki tekið
vel í mælingarnar bendir f lest til að mælingamönnunum hafi víðast verið
vel tekið og er t.d. ekki að finna neinar vísbendingar um að þeir hafi átt í
vandræðum með að fá aðstoðarmenn á bæjunum.
Mælingaaðferðir og -bækur
Við rannsókn á túnakortum var farið yfir allar mælingabækur sem
fundust á Þjóðskjalasafni Íslands, þ.e. frumgögn, sem og túnakortin sjálf.
Mælingabækurnar eru mikilvægar til að meta þær aðferðir sem notaðar voru við
mælingarnar og áreiðanleika túnakortanna og skýra að hluta þann breytileika
34 Fylgiskjal með drögum að reglugerð um túnamælingar, frá Búnaðarsambandi Íslands til Stjórnarráðs,
dagsett 29. desember 1915.
35 Bréf frá skrifstofu Mýra- og Borgarfjarðarsýslu til Stjórnarráðs Íslands, dagsett 26. ágúst 1917 og
bréf Jóhannesar Guðmundssonar mælingamanns til Þorsteins Þorsteinssonar sýslumanns í Dalasýslu,
dagsett 5. desember 1920.
36 Bréf Búnaðarsambands Austurlands til Stjórnarráðs Íslands, dagsett 16. júní 1917 og bréf
Búnaðarfélags Íslands til Stjórnarráðs Íslands, dagsett 16. nóvember 1917.