Börn og menning - 01.04.2012, Page 9

*Sn,D UblDG^
^ífía
sorglegt að aðeins einn af hverjum
fjórum nemendum í tíunda bekk telur
bóklestur vera eitt af helstu áhugamálum
sínum, fimmtungur telur bóklestur vera
tímasóun og 57% nemendanna gætu allt
eins hugsað sér að hætta að lesa bækur.1 2 3
Lestrarhvatning er nauðsynleg og þar
eiga og þurfa skólabókasöfnin að gegna
lykilhlutverki. Þeim reynist hins vegar örðugt
að rækta hlutverk sitt þrátt fyrir góðan vilja
starfsmanna.
„Hornsteinar lestrarhvatningar
íslenskra barna"
I Ályktun um stöðu íslenskrar tungu 20 7 7
bendir íslensk málnefnd á að margt gott hafí
verið gert síðustu árin til að ýta undir bóklestur
en til að verulegur árangur náist þurfi allir að
leggjast á árarnar. Nefndin leggur fram lista
með aðgerðum þar sem meðal annars segir
að treysta þurfi rekstur skólabókasafna „til
þess að börn hafi þar greiðan aðgang að
vönduðu lesefni".4 Þetta hefur ekki verið
gert, hvorki í UNESCO-bókmenntaborginni
Reykjavík né annars staðar á landinu.
Skólabókasöfn hafa þvert á móti mátt
sæta miklum niðurskurði. Sérmenntuðu
starfsfólki skólabókasafna hefur sums staðar
verið fækkað, afgreiðslutími styttur og
fjárveitingar til bókakaupa hafa minnkað.
Niðurskurður á bókakaupafé hefur fyrst
°g fremst bitnað á kaupum á skáldverkum
ætluðum börnum og unglingum. Þetta er
efskaplega slæmt þegar við hugsum til
Þess að það eru skólabókasöfnin sem eru
"hornsteinar lestrarhvatningar íslenskra
barna" eins og segir í yfirlýsingu frá Félagi
íslenskra bókaútgefenda.5
í greininni „Er hjartað hætt að slá?
Skólabókasöfn á krepputímum" greinir
lan9sokkur
Brynhildur Þórarinsdóttir
frá niðurstöðum rannsóknar á nokkrum
skólabókasöfnum á landinu en tilgangur
rannsóknarinnar var að varpa Ijósi á umfang
þess niðurskurðar sem víða var vísað til
í fjölmiðlum án þess að tölur lægju fyrir.
í niðurstöðunum kemur fram að mikill
niðurskurður hafi orðið á bókakaupafé
skólasafnanna frá hrunárinu 2008. Söfnin
í rannsókn Brynhildar glímdu við um 50%
niðurskurð eða meira fyrst eftir hrun og
höfðu, þegar rannsóknin fór fram, ekki
endurheimt fyrri upphæðir til bókakaupa.
Upphæðirnar sem eru nefndar, eru beinlínis
skammarlega lágar og harkalegustu dæmin
eru um safn sem fékk um 700-800 þúsund
krónur til bókakaupa eða allt að milljón
árið 2008 en aðeins 50-60 þúsund krónur
árið 2009. Annað safn hafði áður fengið
700-800 þúsund krónur til bókakaupa en
fékk ekkert, ekki eina krónu, árið 2009.
Alls staðar bítnaði þessi niðurskurður á
barnabókunum, minna var keypt af bókum
til yndislestrar í öllum þeim söfnum sem tóku
þátt í rannsókninni.6
[ rannsókninni kemur fram að mikilvægt
sé að starfsmenn skólabókasafna geti keypt
nýjustu bækurnar, þetta sé gulrótin sem
hægt er að nota til að fá börnin inn á safnið.
Einn athyglisverðasti samnefnarinn í svörum
viðmælenda verður að teljast áhyggjur
þeirra af yndislestri grunnskólanema. Allir
nefndu þeir að niðurskurður á bókakaupafé
hefði fyrst og fremst bitnað á skáldverkum
ætluðum börnum og unglingum og að erfitt
eða vonlaust væri að hvetja unga fólkið
til að lesa ef ekki væri hægt að bjóða því
nýjustu bækurnar.
En þá er verst
Nýtt og spennandi - gamalt og gott
Alveg eins og viðmælendur í rannsókn
Brynhildar var Jón Konráðsson kennari
meðvitaður um mikilvægi skólabókasafna,
en hann stofnaði eitt slíkt sjálfur. Hann
sá strax ávinning af því starfi og segir það
vera sjálfsagðan lið í uppeldi barna að
þau læsu talsvert af barnabókum. Hvers
vegna, vegna þess að þau „verða betur
læs en ella. Þau þurfa því styttri tíma til að
lesa námsbækurnar. Bæði af því að þau
eru fljótari að fara yfir þær og af því að
bóklesturinn þroskar börnin til skilnings og
næmi. Auk þess sækja börnin margs konar
fróðleik í barnabækurnar."7
1 Jón Konráðsson. 1941. „Bóklestur barna". Tíminn,
25. tbl., 1. mars, bls. 99-100.
2 Sjá umfjöllun um þetta ígrein Brynhildar Þórarinsdóttur
og Þórodds Björnssonar. 2010. „Bóklestur íslenskra
unglinga í alþjóðlegu Ijósi." Rannsókniri félagsvísindum
XI. Ritstjórar: Gunnar Þór Jóhannesson og Helga
Björnsdóttir. Félagsvísindastofnun Háskóla Islands,
Reykjavík. Einnig: Islensk málnefnd. Ályktun um stöðu
íslenskrar tungu 2011. 2011. Aðgengilegt á http://
www.islenskan.is/
3 Almar M. Halldórsson, 2006. Lesskilningur og
islenskukunnátta 15 ára nemenda: Sérstaða Islands og
forspárþættir. Niðurstöður PISA 2000 og samræmdra
prófa. Námsmatsstofnun, Reykjavík. Aðgengilegt á
http://www .namsmat.is/.
4 Ályktun um stöðu islenskrar tungu 2011. 2011, 3
5 Fálag íslenskra bókaútgefenda. (2010, 21. apríl).
Vika bókarinnar sett. http://bokautgafa.is/index.php/
frettir/40-almennt/155-vika-bokarinnar-sett
6 Brynhildur Þórarinsdóttir. 2011. „Er hjartað hætt
að slá? Skólabókasöfn á krepputímum." Rannsóknir
í félagsvisindum XII. Erindi flutt á ráðstefnu f október
2011, bls. 133-140. Ritstjórar: Ása GuðnýÁsgeirsdóttir,
Helga Björnsdóttirog Helga Ólafs. Félagsvísindastofnun
Háskóla Islands, Reykjavik.
7 Jón Konráðsson. 1941.