Börn og menning - 01.04.2012, Blaðsíða 34

34
Börn og menníng
barnfóstrunnar hans Marifé frá Filippseyjum,
kínverskur viðskiptafélagi pabba Ara og
önugur sonur hans og svo bekkjarsystirin
Glóey sem Ari getur ekki hætt að hugsa
um. Hinum megin á hnettinum er það
eftirlitskonan Li sem gerir Jinghua lífið leitt
( leikfangaverksmiðjunni sem og vinkona
hennar Weiwei sem ekki virðist þola
álagið og eiturgufurnar sérstaklega vel. Og
I sýndarveruleika WuX kynnast lesendur
Sandor, sýndarsjálfi Ara í leiknum, baráttu
hans við Varun og skrykkjóttu sambandinu
við draumastúlkuna Aponi - svo eitthvað
sé nefnt. Úr öllum þessum þráðum tekst
Margréti Örnólfsdóttur að spinna þéttan vef
og frásögnin er ekki bara lifandi, fjörug og
skemmtileg, hún er líka næstum óbærilega
spennandi.
Lausir endar
Það er hins vegar staðreynd að í lok sögunnar
eru skildir eftir margir lausir endar. Sumar
gátur geta lesendur auðveldlega ráðið sjálfir,
til dæmis eru nægar vísbendingar gefnar til
að lesendur átti sig á hver sé að baki Varun í
WuX þrátt fyrir að það sé aldrei sagt berum
orðum. En ýmislegt annað liggur ekki eins
Ijóst fyrir. Enginn botn fæst til dæmis í hvað
(ef eitthvað) Finnur, hægri hönd pabba Ara,
er að bralla; það kemur aldrei í Ijós hvers
vegna Ari fær atvinnutilboð frá WuX eða
í hverju sú vinna er fólgin og því er aldrei
slegið föstu hvort pabbi Ara og hinn kínverski
viðskiptafélagi hans hafi verið meðvitaðir um
að barnaþrælkun væri viðhöfð í verksmiðjum
hins síðarnefnda. Sumir endar eru hreinlega
svo lausir að það er varla rökrétt að hafa
ekki bara klippt þá söguþræði út úr bókinni.
Ja ekki nema til standi að skrifa framhald -
sem mér finnst raunar Ijómandi hugmynd
og vona að sé ætlunin. Á hinn bóginn er
það auðvitað svo að lífið er fullt af lausum
endum og langt í frá að allt sem hendir
mann sé hluti af stórkostlegri atburðakeðju
sem endar (risi. Út af fyrir sig er allt í lagi að
bækur endurspegli þetta þótt Með heiminn í
vasanum beri að vísu engin önnur merki þess
að vera afbygging á eðli skáldskaparins. í
öllu falli má kannski segja að það sé ákveðin
virðing gagnvart lesandanum fólgin í því að
mata hann ekki á öllu heldur leyfa honum að
draga eigin ályktanir.
Engar predikanir
Lesandinn fær að vísu fleiri verkefni en bara
að hnýta lausa enda í frásögninni. Honum
er nefnilega líka látið eftir að túlka boðskap
bókarinnar. Þetta er einn stærsti kostur Með
heiminn í vasanum. Hér eru engar predikanir
um að það sé Ijótt að leggja í einelti eða
óhollt að reykja (eins satt og það nú er),
engar umvandanir sem gefa leynt eða Ijóst
í skyn að unglingum sé ekki treystandi til
að sjá heiminn í réttu Ijósi heldur þurfi
á leiðsögn vel meinandi en yfirlætisfullra
fullorðinna að halda. Þetta er hvergi skýrara
en í umfjölluninni um tölvuleikjaæði Ara og
World of WuXing. Hér hefði verið auðvelt
að setjast í dómarasæti og draga fram
skaðleg áhrif tölvuleikja eða benda á að
börn ættu frekar að vera úti að leika sér -
að ekki sé talað um hvað það getur orðið
vandræðalegt þegar fullorðið fólk þykist
ætla að ná til krakka með því að mæta þeim
á þeirra plani, í gegnum tölvur og tækni, en
skortir bæði þekkingu og áhuga og missa
þar af leiðandi algjörlega marks og uppskera
á endanum fyrirlitningu í stað trausts. En
Margrét Örnólfsdóttir fellur ekki í neinar
slíkar gryfjur. Kaflarnir um WuX eru þvert
á móti með þeim skemmtilegustu í bókinni
og bera það með sér að höfundurinn hafi
lifað sig jafnsterkt inn í þá og aðra þætti
sögunnar. WuX gerir það sama fyrir Með
heiminn i vasanum og quidditch gerði fyrir
Harry Potter bækurnar, jafnvel glötuðustu
tölvubjánar geta heillast af baráttu Sandors
og Varuns, möguleikanum á að ræna
draumum og drykknum Jarðskjálfta á
sama hátt og hörðustu antisportistar lásu
sveittir í lófunum um vængjaða gullkúlu
og eltingaleik á kústum. WuX er ekki bara
eðlilegur hluti af frásögninni heldur gefur
hann henni aukna vídd og dregur jafnvel
fram kjarna hennar.
Andstæður og hliðstæður
Og hver er þá þessi kjarni? Það liggur
auðvitað beinast við að benda á þessar
andstæður allsnægta og örbirgðar sem
liggja til grundvallar sögunni. Þótt fæst
íslensk ungmenni flengist um heiminn á
einkaþotum eða eigi herbergi sem eru eins
og meðalstórar einstaklingsíbúðir líkt og Ari
eru vonandi allir lesendur bókarinnar minntir
á hve þakklátir þeir geta þó verið fyrir sína
stöðu miðað við til dæmis þær 250 milljónir
barna sem eru i þrælavinnu í heiminum.
Ekki að þeim boðskap sé á nokkurn hátt
troðið upp á lesandann, hann er bara eðlileg
afleiðing af umfjöllunarefninu. En svo má
líka segja að frásögnin dragi fram vissar
hliðstæður þvert á þetta andstæðupar
allsnægtir/örbirgð. Þrátt fyrir ólík kjör virðist
Ari ekki endilega „frjálsari" en Jinghua.
Hann er vissulega hvorki heftur af gaddavír
né gæslumönnum en eilíft flakk, fjarverandi
foreldrar og óvanalegt útlit hefur einangrað
hann og gert það að verkum að hann er á
einhvern hátt alltaf fangi sjálfs sln - framan
af að minnsta kosti.
Að beisla krafta og beina þeim í
farveg
Mér finnst þó hvorki þessar andstæður né
hliðstæður endilega vera kjarni bókarinnar.
j