Börn og menning - 01.04.2012, Blaðsíða 17

Aldinmauk og límonaði
17
einstaka eftirminnilegum persónum, eins
og páfagauknum Kíkí og stuttklipptu,
hrokkinhærðu stelpunni sem gekk í
stuttbuxum og lét kalla sig Georg. Hinar
stelpurnarrennaallarsamaníeina pilsklædda,
kurteisa og varkára stelpu með tagl eða
tíkarspena. En strákarnir voru allir hugrakkir,
sterkir og haldnir mikilli ævintýraþrá.
Ég þurfti sem sagt ekki að fletta því upp
á netinu að kynjahlutverkin í bókum Enid
Blyton væru af gamla skólanum. Ég gerði
mér grein fyrir þessum stereótýpum strax við
lestur bókanna þótt ég muni ekki eftir að
það hafi truflað mig tiltakanlega. Mér fannst
þessi munur á stelpunum og strákunum
bara dálítið bjánalegur. Það sem ég sótti í
var spennan og léttirinn þegar allt fer vel að
lokum. Tilfinningarnar.
Reyndar var ég líka voðalega veik fyrir
matarlýsingunum hjá Enid Blyton, þessum
gamaldags orðum sem þýðandinn notaði
yfír matinn - sérstaklega þegar krakkarnir
tóku með sér nesti, eins og gerðist í hverri
einustu bók, held ég. Auðvitað vissi ég
að þetta var bara ósköp venjulegur matur
en aldinmauk virkaði miklu gómsætara en
sulta og brauðsnúðar ómótstæðilegri en
rúnstykki. Svo drukku krakkarnir kalda mjólk
úr glerflöskum. Ja, eða þá límonaði sem
hljómaði alveg sérlega svalandi.
Lesið upp og niður
lokum vil ég nefna nokkrar bækur
sem litli bróðir minn átti og ég stalst í.
Bækur sem ég hafði meira gaman af að
lesa en ég viðurkenndi nokkurn tímann fyrir
smákrakkanum sem átti þær.
Bróðir minn átti að vlsu ekki mjög
tilfinningaþrungnar bækur, þannig að
þaer voru bara hey í harðindum. Eina
dndantekningín var Selurinn Snorri sem var
lotunru Sp>ri
HEIÐA
næstum eins sorgleg og Blómakarfan og
kallaði fram klökkva og tár. Margar af bókum
litla bróður voru hins vegar hressilegar og
jafnvel fyndnar, t.d. bækur Astrid Lindgren
um Línu langsokk og börnin í Ólátagarði.
Bækur hinnar norsku Anne Cath. Vestly
voru kannski ekkert frekar fyrir stráka en
stelpur þótt bróðir minn eignaðist þær en
ekki ég. Kannski var ég bara vaxin upp úr
markhópnum þegar þær komu út á íslensku,
m.a. Óli Alexander fílibommbommbomm og
Pabbi, mamma, börn og bíll. Þessar bækur
las ég þó þegar ekkert annað var að hafa og
sömuleiðis Óskasteinninn eftir Ármann Kr.
Einarsson og margar fleiri.
Þegar strákabækurnar gengu til þurrðar
tóku íslensku stórskáldin við, Laxness,
Þórbergur og Gunnar Gunnarsson. Síðan
þýðingar heimsbókmenntanna, Vopnin
kvödd eftir Hemingway, Þrúgur reiöinnar
eftir Steinbeck o.s.frv. En auðvitað skildi
ég þessar bækur ekki eða melti eins og
fullorðinn lesandi. Ég renndi bara í gegnum
þær á mínu „plani", drakk í mig dramatískar
stríðslýsingar, þjóðfélagsádeilu og annað
sem ég hafði þó ekki nokkrar forsendur
til að meðtaka. Við þetta fékk ég aðeins
ákveðinn nasaþef af því sem þarna var fjallað
um - lífshættunni, hungrinu, fátæktinni,
sársaukanum, sælunni, vonbrigðunum,
söknuðinum, ástinni og öllu þessu litrófi.
Ætli þetta sé ekki svipað með krakka sem
í dag stelast til að horfa á fullorðinsefni
í sjónvarpinu eða prófa tölvuleiki sem
hannaðir eru fyrir þá sem eldri eru? Þau skilja
þetta einungis að hluta og sitja uppi með
tilfinningahrærigraut sem gerir þeim ekki
endilega gott. Munurinn er hins vegar sá að
lifandi myndir festast, eðli málsins vegna, á
annan og sjónrænni hátt í huga og sál. Þar
af leiðandi held ég að þær skemmi meira
en myndir sem lifna í hugskotinu þegar
óharðnaðir einstaklingar lesa texta sem þeim
er ekki ætlaður.
Af þessu hef ég áhyggjur. Þess vegna
horfi ég með ákveðinni nostalgíu til þeirra
gömlu, góðu daga þegar bækur voru lífið
og lífið var bækur... þegar krakkar borðuðu
brauðsnúða með aldinmauki og skoluðu
matnum niður með límonaði.
Höfundur er rithöfundur