Börn og menning - 01.04.2012, Side 20

20
Börn og menning
yngsta og unga kynslóðin „fengi jafnmikinn
skammt af slíkum sögum og myndum eins
og þau fá nú af glæpa- og ofbeldissögum
og myndum" (Morgunblaðið, 24.12.1989).
Bókakápa útgáfunnar 1988 er myndskreytt
af Brian Pilkington og sögunni og þýðingunni
var hampað sem „sígildri" og hollum lestri.
Inga L. Lárusdóttir hefur reynst sannspá
því aftur var Anna í Grænuhlíð ofarlega á
metsölulistum barna- og unglingabóka jólin
1988, ásamt bókum Andrésar Indriðasonar,
Eðvarðs Ingólfssonar og Kristínar Steinsdóttur
(Þjóðviljinn, 13. desember 1988).
Hvað var það sem börnin lásu?
Það er nokkuð merkilegt að áðurnefndur
A. Sigm. skuli hafa haft það helst að
athuga við söguna um Önnu í Grænuhlíð
að þar sé farið „of nákvæmlega eftir
frumtekstanum." Vissulega er þýðingin
ekki gjörólík frumtextanum en hún myndi
þó varla kallast þýðing í dag; til þess er
„þýðingin" of ólík frumtextanum. Til dæmis
eru 38 kaflar í upprunalegu bókinni en 27
kaflar í þýðingunni. Það er því mjög mörgu
sleppt í þýðingu, bæði í umhverfislýsingum
og sögunni sjálfri.
Bókin um Önnu í Grænuhlíð er þannig
uppbyggð að þar þræðast saman margar
stuttar frásagnir frekar en að ein framvinda
sé allsráðandi. Þess vegna er alveg hægt að
sleppa einhverju úr og það hefur þýðandi
nýtt sér óspart. Eitt af því sem Anna gerir
gjarnan, sem barn, er að breyta örnefnum og
nefna ýmislegt í umhverfinu. Þetta er mjög
stytt og niðursoðið í þýðingunni. Þetta gerir
það að verkum að maður fær miklu skýrari
mynd af umhverfinu í frumtextanum heldur
en í þýðingunni. Eins er frumtextinn meira í
beinni ræðu og Montgomery lætur margar
persónur hafa ákveðin taleinkenni. Frú Lynde
Anna I Grænuhlið
komi út í íslenskri þýðingu sem fylgir
frumtexta höfundaríns en er ekki stytt
og stæld í endursögn. Aðdáendur gömlu
þýðingarinnar þurfa þó ekki að örvænta
um að eftirlætisstaðir þeirra eða persónur
heiti annað eða séu einhvern veginn allt
öðruvísi en í gömlu þýðingunni. Staðarnöfn
og nöfn persóna eru látin halda sér eftir
því sem hægt er og ýmsar grunnreglur
sem fyrri þýðandi setti sér (eins og að
Islenska eiginnöfn persóna) eru óbreyttar.
En frumtextinn er ítarlegri, það gerist fleira
I sögunni og persónurnar eru, verður að
segjast, líflegri og skemmtilegri úr penna
L.M. Montgomery heldur en í mikið styttri
útgáfu Axels Guðmundssonar.
segir gjarnan: „... and that's what," til að
leggja áherslu á orð sín, Matthías byrjar
nánast allar setningar á „Well, now ..." og
Anna sjálf endar nánast allt sem hún segir á
því að leita samþykkis viðmælanda. Þýðandi
gerir enga tilraun til að elta ólar við slíkt.
Þetta gerir það að verkum að frumtextinn
virkar hlýlegri, fyndnari og persónulegri
heldur en þýðingin.
Stærsta breytingin í söguþræðinum er
kannski sú að þýðandinn ákveður að láta
Önnu sættast við fjandvin sinn, Gilbert, um
miðja bók. [ frumtextanum gildir talsvert öðru
máli. Eins er aðdragandi þessa fjandskapar
miklu umfangsmeiri f frumtextanum. Þar
kemur ýmislegt til og Anna hættir til dæmís í
skólanum um tíma.
Islensku þýðingarnar hafa átt miklum
vinsældum að fagna, enda nær þýðandi
andblæ frumtextans upp að vissu marki.
Það er hins vegar ekki hægt að neita því
að bækurnar eru miklu bitastæðari og
skemmtilegri á frummálinu.
Anna í meira en 100 ár
Anna I Grænuhlíð er nú orðin meira en
hundrað ára gömul. Bækurnar átta eru löngu
orðnar sígildar og eftir þeim hafa t.a.m.
verið gerðir sjónvarpsþættir og söngleikir.
Umfangsmiklar bókmenntarannsóknir
hafa einnig verið gerðar á skáldskap Lucy
Maud Montgomery og hús ættingja hennar
í Cavendish á Prins Eðvarðs-eyju hefur
verið innréttað eins og Grænuhlíð er lýst í
bókunum og gert að einskonar safni.
Því má segja að löngu sé tímabært að
Höfundar eru doktorsnemar við Háskóla
íslands