Skessuhorn - 21.04.2021, Qupperneq 24

MiðVikudAGur 21. ApríL 202124
Fyrirsögnin vísar til spakmæla
Bjarts í Sumarhúsum. Ég veit nú
ekki hversu vinsælt það væri að
fara með þessi spakmæli í íslensk-
um húsum í dag en mörg eru spak-
mælin, orðtökin og málshættirnir
sem við íslendingar notum dag-
lega. Tvö orð eru þó öllum öðr-
um fremri. Ég er sannfærður um
að „þetta reddast“ ætti að vera
mottó íslands, orðin ættu að vera
skrautskrifuð í skjaldarmerkinu,
vegabréfunum okkar og aftan á
hverri krónu. Til dæmis er núna
efnahagskreppa og plága sem eru
alveg við að drepa ferðamanna-
iðnaðinn, nýju gullgæsina okkar
- nei heyrðu, kemur þá ekki upp
stórkostlega fallegt túristaeldgos á
besta stað, við hliðina á flugvellin-
um og Bláa lóninu.
Það er því alveg skiljanlegt að
við íslendingar hugsum svona,
það er eins og við séum hin út-
valda þjóð og alheimsheppnin sé
að reyna að bæta upp fyrir ömur-
legheitin sem fyrri kynslóðir urðu
fyrir hér á klakanum síðustu 1000
ár. Trúfræðingar, heimspekingar
og tölfræðingar geta kannski far-
ið í nánari greiningar á þessu, en
sama hvort „þetta reddast“ stand-
ist sagnfræðilega skoðun eða ekki
þá er það mín kenning að þetta
landlæga hugarfar sé ekki bara
blessun, heldur líka ákveðin bölv-
un. Ég held nefnilega að þetta
hugarfar hafi gert þjóðina kæru-
lausa og dæmda til að læra ekki af
fyrri mistökum - sum vandamál
einfaldlega „reddast“ ekki af sjálfu
sér og kæruleysi síðustu áratuga er
að koma í hausinn á okkur núna.
„í fyrra var ég staddur í skóla-
húsi [...], gekk afsíðis og kom að
tjörn á gangi, fúi var kominn í
loft og gólfdúk. Á leiðinni út að
bíl mínum sá ég tvo smiði að rífa
flatt þak af næsta húsi. Nýlega var
byggt hús yfir dýr tæki við sér-
skóla hér í borg. Ég hef komið þar
í þurru og séð lekaflekkina i lofti
og á gólfi. Hef ég heyrt, að þetta
sé talið „ellefubalahús.“.“
Svona skrifar menntamálaráð-
herra í blaðagrein fyrir almenning.
Bíðum nú við samt, hvaða skóla-
hús í fyrra var svona illa farið? Er
verið að tala um Grundaskóla á
Akranesi, kannski Grunnskólann
í Borgarnesi, nei voru það ekki
grunnskólabyggingarnar á klepp-
ársreykjum eða grunn- og leik-
skólinn í Laugargerði? kannski
var menntamálaráðherra ekkert að
tala um skóla á Vesturlandi, get-
ur verið að þarna sé átt við Foss-
vogsskóla, Hagaskóla eða Breið-
holtsskóla? Nei, en mig minnir að
það hafi verið kvartað undan loft-
gæðum í Ártúnsskóla og Barna-
skóla Hjallastefnunnar í reykja-
vík. Skólar í Mosfellsbæ, kópa-
vogi og Akureyri hafa líka verið í
fréttum vegna myglu. Á Akureyri
og í kópavogi var ákveðið að rífa
byggingarnar frekar en að reyna
viðgerðir.
Ó afsakið, Lilja Alfreðsdóttir
var ekkert að skrifa þessa grein.
Þetta skrifaði flokksbróðir hennar,
Vilhjálmur Hjálmarsson að nafni,
þann 23. janúar árið 1977 þegar
hann var menntamálaráðherra.
Já, ef farið er á tímarit.is má finna
þar endalausar blaðagreinar næst-
um hálfa öld aftur í tímann þar
sem vandræðagangur í íslenskum
byggingariðnaði er gagnrýndur og
kvartað er yfir illa byggðum hús-
um, slæmu eftirliti og endalausum
raka og lekavandamálum tengd-
um gluggafestingum og flötum
þökum. Vandasamt væri að deila
öllum þeim greinum með ykkur
og gefum því bara Vilhjálmi aftur
orðið:
„í þúsund ár byggðu íslend-
ingar hús með þökum, sem voru
hæst í miðjunni. Jafnlengi fannst
enginn bóndi svo blár á görn, að
hann viljandi gerði hey sín flöt
að ofan og því síður með lægð i
miðjunni. Jafnvel Bakkabræður,
sem þó reyndu nýjungar í húsa-
gerð breyttu ekki lögun þaksins,
svo vitað sé. Og eftir að íslending-
ar fengu vatnshelt efni á hús sín,
bárujárnið, notuðu þeir það um
skeið með ágætum árangri. Nú
kemur þar sögu, að landinn tek-
ur að nema húsagerð á vísinda-
legan hátt. Á fáum árum eignað-
ist þjóðin dugmikla sérfræðinga á
þessu sviði: Arkitekta, verkfræð-
inga, tækna og byggingameistara,
að ógleymdum meisturum i pípu-
lögnum, múrverki, járnabindingu,
rafmagni, málun, dúklagningu
o.s.frv. Eins og nærri má geta er
enginn slorbragur á þeim híbýl-
um, sem hönnuð eru og byggð
af slíkum kunnáttumönnum enda
eru þau allt í senn fögur og hag-
kvæm, hlý og björt. Þó er einn
galli á gjöf Njarðar, ótrúlega mörg
hinna nýrri húsa halda ekki vatni,
- mígleka eins og tágarhripið and-
skotans, svo sleppt sé öllu rósa-
máli.“
Þessi grein olli einhverju fjaðra-
foki í samfélaginu á þessum tíma,
sögur koma af heilu hverfunum
þar sem þökin leka og kröfur koma
um að eitthvað verði að gera - en
þess í stað virðist sem lítið hafi
raunverulega verið gert í málun-
um nema tuða og blaðra í blöðun-
um. Árin líða og öðru hverju kem-
ur aftur upp gagnrýni á íslensk-
ar byggingar en þá stekkur oftast
einhver arkitektinn til varnar flötu
þökunum, eins og Manfreð Vil-
hjálmsson sem skrifaði þetta árið
1985:
„Það er meiri vandi að gera
gott flatt þak en önnur þök. Það
er t. d. ekki hægt að vinna við það
nema í þurru og góðu veðri og
það er kannski ástæðan fyrir því
hvað þetta hefur mistekist oft. En
ef rétt er að staðið þá getur flatt
þak oft verið bæði ódýrara og
endingarbetra en önnur þakform.
Flöt þök hafa verið gerð að hálf-
gerðum grýlum hér á landi. Ég vil
þó benda á að stór hluti lóðréttra
húsveggja leka oft á tíðum. Hvers
vegna skyldi það vera?“
Já, hvers vegna skyldi það vera, ef
það eru ekki þökin sem leka þá eru
það veggirnir, hvers vegna erum
við hér árið 2021 að kljást við þessi
nákvæmlega sömu vandamál? Er
það vegna þess að fólk í pólitík og
áhrifastöðum í samfélaginu á síð-
ustu áratugum, sem gæti hafa tekið
á vandamálunum þarna árið 1977,
1985, eða öll hin árin, gerði það
ekki? í staðinn var fólkið einmitt
svo íslenskt í hugarfarinu að þeg-
ar þessi vandamál komu upp aftur
og aftur, þá var bara yppt öxlum,
vandinn falinn með skítaredding-
um og hugsað: „Það eru að koma
kosningar, mögulega verður þetta
ekki mitt vandamál lengur - þetta
reddast.“
Sumt þarf að gera sem verður
aldrei vinsælt hjá kjósendum og
þegar hugsað er til lengri tíma þá er
augljóst að það verður að taka erfið-
ar ákvarðanir og takast á við klúður
fyrri tíma. Það þarf að rífa bygging-
ar, sinna viðhaldi, laga reglugerðir,
auka eftirlit, reka burt þá sem eru
óhæfir, kæra þá sem svindla - og
hætta að bruðla með almannafé til
að nota opinberar byggingar fyrir
einhverja listræna tjáningu. Það er
auðvitað einhver fagurfræðilegur
millivegur sem hægt er að fara en
ég er nokkuð viss um að almenn-
ingur vill fyrst og fremst nothæfar
byggingar sem halda vatni.
Gerum kröfur um að erf-
iðu ákvarðanirnar verði teknar.
Það eða við getum haldið áfram
að treysta fólkinu sem lofar öllu
fögru til að vinna kosningar, þau
geta haldið áfram að sigla þjóðar-
skútunni af einu skeri yfir á það
næsta og flutt verði úr einni mygl-
aðri byggingu yfir í þá næstu. Þó
að okkar óformlega mottó íslands
gæti allt eins verið húðflúrað á
hverja einustu rasskinn hjá stjórn-
málafólki - þá er raunveruleik-
inn einfaldlega sá að sumir hlutir
greinilega reddast ekki.
Geir Konráð Theódórsson
Bryndís Brynjólfsdóttir í dal í reyk-
holtsdal stóð fyrir allsherjar hreins-
unarátaki í uppsveitum Borgar-
fjarðar um síðustu helgi. Hún fékk
á svæðið menn til að safna sam-
an ónýtum bílum og koma þeim
til förgunar. „Ég þurfti nú bara að
losna við tvo bíla sjálf en þurfti þrjá
í viðbót svo ég gæti fengið mann á
svæðið að sækja þetta fyrir mig,“
segir Bryndís í samtali við Skessu-
horn. Hún auglýsti eftir fleiri bílum
til að sækja. Viðbrögðin létu ekki á
sér standa og höfðu margir sam-
band við Bryndísi. „Þetta varð bara
að skemmtilegu ævintýri. Ég var á
fullu að skipuleggja þetta og svara
skilaboðum frá fólki sem vildi láta
sækja hjá sér bíla og losna við þá
af bæjarhlöðunum hjá sér. En það
fóru á milli 30 og 40 bílar af svæð-
inu,“ sagði Bryndís. arg
Pstiill - Geir Konráð Theódórsson
Ónýtum bílum raðað á vagn. Ljósm. Bryndís Brynjólfsdóttir.
Sóttu fjölda bílhræja
í uppsveitir
Borgarfjarðar
Sá leki er hollur sem úr lofti kemur
Vilhjálmur Hjálmarsson fv. mennta-
málaráðherra.
Úr Helgarpóstinum frá 1981 þar sem flöt þök voru til umfjöllunar.
Tilvitnun í Manfreð úr tölublaði Verktakans frá 1985.