Fréttablaðið - 16.09.2021, Blaðsíða 22

Útgefandi: Torg ehf Veffang: frettabladid.isÁbyrgðarmaður: Björn Víglundsson
Ólafur segir að allt þetta mál hafi
tekið mikið á sig og alla fjölskyld-
una enda margra ára barátta.
Hann ásamt foreldrum sínum og
bróður hafi í góðri trú ákveðið að
stofna Mjólku árið 2005. Ólafur
er alinn upp á Eyjum 11 í Kjós þar
sem fyrirtækið var meðal annars
til húsa. „Við stóðum í baráttu við
MS í mörg ár svo það er fagnaðar-
efni að dómurinn hafi fallið á
þennan veg. Þegar við leituðum
fyrst til Samkeppniseftirlits-
ins vegna verðs sem MS lagði á
undanrennuduft og svo hrámjólk
til okkar fór af stað löng atburða-
rás sem tók mikið á. Þaðan fór
málið til áfrýjunarnefndar sam-
keppnismála sem síðan sendi það
aftur til Samkeppniseftirlitsins.
Málið fór aftur til Samkeppnis-
eftirlitsins sem komst aftur að
þeirri niðurstöðu að um mjög
alvarlegt brot væri að ræða. Þaðan
fer svo málið til áfrýjunarnefndar
samkeppnismála sem fellir
meginhluta ákvörðunar SKE úr
gildi. Samkeppniseftirlitið fer þá
með málið fyrir héraðsdóm sem
staðfestir ákvörðun Samkeppnis-
eftirlitsins, Landsréttur kemst að
sömu niðurstöðu og loks Hæsti-
réttur. Dómurinn sem kveðinn
var upp í mars hefur mikið for-
dæmisgildi. Þarna var verið að
taka fyrir gildissvið búvörulaga
og samkeppnislaga. Áður var ekki
til neitt fordæmisgildi um það
hvernig þessi lagasvið ættu að
vinna saman. Þess vegna var mjög
mikilvægt fyrir okkur að fá úr
þessu skorið,“ segir Ólafur.
Alvarlegar aðgerðir
„Við hjónin vorum í dómsal þegar
dómurinn féll og það var skrítin
tilfinning þar sem dómurinn
var mjög afdráttarlaus. Aðgerðir
Mjólkursamsölunnar voru
mjög alvarlegar og höfðu miklar
af leiðingar fyrir fyrirtækið okkar.
MS var fundin sek um að leyna
gögnum og að leggja fram vill-
andi upplýsingar. Það varð meðal
annars til þess að málið dróst
óeðlilega lengi. Fyrirtækið fór
fram með einbeittum brotavilja.
Sú saga er orðin mjög löng og nær
í raun aftur til þess tíma þegar
MS fór fram á móti Kjörís þegar
það kom á markað. Eigendur þess
eiga skilið fálkaorðu fyrir sína
baráttu,“ segir Ólafur.
„Maður getur aldrei verið viss
um hvernig dómar falla. Ég var
ánægður með dómarana sem
hafa haldið vörð um sjálfstæði
dómstólanna, til dæmis gagnvart
stjórnvöldum. Þótt fólk sé ekki
alltaf sátt við niðurstöðu dóma þá
verður að segja að dómarar hafa
ekki verið handbendi einstakra
sjónarmiða eða ákveðnum aðilum
í þjóðfélaginu. Í þessu tilfelli gegn
Mjólkursamsölunni. Að mínu viti
var ekki sams konar hlutleysis
gætt hjá áfrýjunarnefndinni. Þar
var aðili sem hefði átt að segja sig
frá málinu þar sem hann hafði
unnið mikið fyrir Bændasam-
tökin og landbúnaðarráðuneytið.
Niðurstaða Samkeppnis-
eftirlitsins sem síðan er staðfest
í Hæstarétti hefur haft gríðar-
lega mikil áhrif. Strax eftir seinni
úrskurð Samkeppniseftirlitsins
varð ljóst að það þyrfti að standa
að sölu á mjólk með ákveðnum
hætti. Það var gert með því að
aðskilja sölu á hrámjólk frá öðrum
deildum. Síðan þá hefur MS ekki
selt keppinautum sínum mjólk
heldur Auðhumla, sem er móður-
félag MS sem safnar allri mjólk á
landinu og selur til allra á sama
verði. Í dag fá keppinautarnir
mjólkina á sama verði og MS. Þess
vegna hefur Arna og fleiri fyrirtæki
sem hafa orðið til í mjólkuriðnaði
vaxið og dafnað. Þegar Baula var
stofnuð var 56% álag á mjólkina
til þeirra en var þó ekki nema 24%
til okkar. Það kemur skýrt fram
í dómnum að Mjólkursamsalan
„Málið tók
mikið á mig og
alla mína fjöl-
skyldu,“ segir
Ólafur, sem
neyddist til að
selja fyrirtæki
sitt, Mjólku, á
sínum tíma.
MYND/AÐSEND
hefði sjálf ekki verið rekstrarhæf
eða skilað rekstrarafgangi ef hún
hefði búið við þá verðlagningu sem
hún ætlaði keppinautum sínum,“
upplýsir hann.
Földu nýjar vörur
Ólafur segir að ævintýrið með
Mjólku hafi oft verið ánægjulegt
og starfið skemmtilegt. Baráttan
við einokunarrisann MS hafi
hins vegar tekið mikið á alla fjöl-
skylduna. „Mér fannst virkilega
gaman að takast á við að byggja
upp nýtt fyrirtæki og öll samskipti
við kaupmenn og neytendur mjög
gefandi. Við vorum með frábært
starfsfólk sem lagði hart að sér við
að skapa nýjar vörur og kynnt-
umst velviljuðu fólki sem stóð með
fyrirtækinu, þar á meðal stjórn-
endur helstu matvöruverslana
landsins. Baráttan var hins vegar
mjög óvægin, persónuleg og sneri
oft að mér og fjölskyldu minni. Það
var oft gengið nærri okkur með
beinum eða óbeinum hætti. Við
lentum til dæmis í því að starfs-
menn MS færðu vörur okkar í
verslunarhillum bak við þeirra
eigin vörur. Eitt dæmið er þegar
við vorum að markaðssetja nýjan
sýrðan rjóma rétt fyrir jólin. Ég
frétti af því að vörurnar sem við
vorum nýbúin að setja í hillur
væru komnar inn á lager. Ég fór
sjálfur í verslanir til að fylgja eftir
að vörurnar væru sýnilegar þegar
mér var sagt frá þessu. Um leið
færði ég þeirra vörur aftar. Ég fékk
símtal frá sölustjóra MS sem var
ekki ánægður en ég sagði á móti að
meðan þeir stunduðu þessa iðju
myndi ég gera það líka. Upp frá því
fengu vörur mínar að vera í friði,“
útskýrir Ólafur.
Heillaðist af einkaframtakinu
Þegar hann er spurður hvers vegna
hann hafi upphaflega farið út í
þennan iðnað, svarar hann: „Ég
er bóndasonur sem ólst upp við
mjólkurframleiðslu. Meðfram
námi starfaði ég við hvalaskurð
og síðan slátrun. Ég nam rekstrar-
hagfræði og starfaði eftir nám
fyrst hjá Samvinnutryggingum,
síðan Sláturfélagi Suðurlands sem
verslunarstjóri. Þaðan lá leiðin
í Hagkaup. Ég hélt síðan í nám á
nýjan leik. Eftir það var ég ráðinn til
Osta- og smjörsölunnar sem sölu-
stjóri og var þar í tíu ár. Þar kynntist
ég grósku í nágrannalöndum okkar
þar sem voru að spretta upp einka-
rekin mjólkursamlög sem byggðust
upp við sveitabæi og bændur
voru að vinna að. Þarna urðu til
nýjar afurðir sem mér þóttu mjög
spennandi. Ég stakk því upp á við
fjölskyldu mína að við settum upp
lítið mjólkurbú á Eyjum þar sem
við gætum unnið með afurðir beint
frá býli. Við feðgarnir heimsóttum
21 einkarekið mjólkursamlag í
Norður-Evrópu. Á þessari ferð eign-
uðumst við marga vini, sérstaklega
í Danmörku. Einn þeirra, Steen
Olsen, kom síðan hingað til lands
og aðstoðaði okkur við að setja
upp Mjólku. Við réðum til okkar
mjólkurfræðing og reksturinn fór í
gang,“ útskýrir Ólafur sem neyddist
til að selja fyrirtækið árið 2009.
„Fyrirtækið óx mjög hratt, veltan
fór úr engu í rúman milljarð. Átökin
við MS tóku mikið á og hrunið 2008
var okkur erfitt. Mjólkin hækkaði
mikið árið 2009 en á sama tíma var
Kaupfélag Skagfirðinga að reyna að
kaupa fyrirtækið. Það var sótt að
okkur úr tveimur áttum. Við urðum
að hugsa um starfsmenn okkar og
lánardrottna en ekki bara eigin hag
þegar við seldum. En það var virki-
lega erfitt að upplifa. Við höfðum
keypt Vogabæ og þau samlegðar-
áhrif voru farin að skila sér.“
Í dag rekur Ólafur bókhalds- og
ráðgjafarþjónustu, Rétta ehf.,
að Suðurlandsbraut 32. „Ég hef
aðstoðað marga sem eru í mat-
vælaþjónustu að flytja inn tæki og
tól. Einnig hef ég fært bókhald fyrir
einstaklinga og fyrirtæki. Fjöl-
skyldan hefur verið að byggja upp
búskap í Kjósinni og þar höfum við
verið að selja sumarhúsalóðir og
erum að byggja upp lífræna fram-
leiðslu í sauðfjárrækt og höfum
hug á að þróa það enn frekar. Auk
þess hef ég verið í verkefnum í
samstarfi við samstarfsaðila í
skyrframleiðslu erlendis.“
Sóknarkraftur í framleiðslunni
Ólafur er sannfærður um að niður-
staða Hæstaréttar í máli Mjólku
gegn MS hafi breytt samkeppnis-
grundvelli fyrirtækja í mjólkuriðn-
aði gríðarlega. „Þetta er líka sigur
fyrir neytendur. Fjölbreytileikinn í
vöruúrvali hefur stóreflst í þessum
iðnaði með einkaframtakinu.
Neytendur þurfa að standa vörð
um þessi fyrirtæki, ég get nefnt
Örnu, Bio bú, Ostahúsið, Kjörís
og alla litlu framleiðendurna sem
selja beint frá býli. Allir þessir
aðilar eru að framleiða frábærar
vörur eins og alls kyns osta, gríska
jógúrt, laktósafríar vörur eða eru
með ísgerð. Það er mikill sóknar-
kraftur í þessum minni fyrir-
tækjum. Mjólkursamsalan á að
líta á þessa aðila sem samherja til
að auka neyslu á mjólkurafurðum
og bæta hag íslenskra bænda í stað
þess að leggja stein í götu þeirra.
Frumkvæðið í því afli sem fólk býr
yfir til að gera nýja hluti á MS að
taka fagnandi. Það er mikil verð-
mætasköpun hjá einkafyrirtækj-
um í mjólkuriðnaði og ný tækifæri
skapast í heilbrigðri samkeppni.
Það þarf að ganga frá því að
Mjólkursamsalan verði ekki und-
anþegin samkeppnislögum. Það
er mjög skrítið að MS með þessa
sterku markaðsstöðu og innflutn-
ingsvernd skuli ofurverðleggja
undanrennu- og nýmjólkurduft til
iðnfyrirtækja hér á landi eins og
sælgætisframleiðenda sem eru að
reyna að hasla sér völl erlendis. Við
ættum að búa til störf hér heima og
efla íslenska framleiðslu.“ n
Við hjónin
vorum í
dómsal
þegar
dómurinn
féll og það
var skrítin
tilfinning
þar sem
dómurinn
var mjög
afdráttar-
laus.
Mjólkin hækkaði
mikið árið 2009 en
á sama tíma var Kaup-
félag Skagfirðinga að
reyna að kaupa fyrir-
tækið. Það var sótt að
okkur úr tveimur áttum.
2 kynningarblað 16. september 2021 FIMMTUDAGURFÖGNUM FRELSINU SA MK EPPNI LIFI