Þjóðmál - 01.03.2016, Blaðsíða 27

Nútíma samfélög reiða sig á að
viðskiptabankar séu ávallt greiðslu-
færir. Annars væri ekki hægt að nota
innstæðurtil greiðslu á nokkrum hlut.
Truflanir á greiðslumiðlun þyrftu ekki
að standa lengi til að verulegt tjón
hlytist af. Það er einnig staðreynd að
viðskiptabankar eiga ekki nægilegt
laust fé til að greiða út allar innstæður.
Vakni grunsemdir um að banki sé
kominn í vandræði getur hafist kapp-
hlaup milli innstæðuhafanna um að
taka út innstæður sínar.
nægt þeim til að undirbjóða erlenda banka í
erlendum lánum. Það myndi því litlu breyta
þótt ríkisábyrgðin hætti að bakka upp fjár-
festingastarfsemi íslenskra banka.
Hvers vegna er ríkisábyrgð
á viðskiptabönkum?
Það er vissulega mjög óheppilegt að viðskipta-
bankar njóti ríkisábyrgðar en það er því
miður óumflýjanleg staðreynd eins og
dæmin sanna.
Meginástæðan fyrir umræddri ríkisábyrgð
liggur í því að starfsemi stórra viðskiptabanka
er of mikilvæg fyrir samfélagið til að mega
stöðvast en hin meginástæðan felst í því að
fall eins viðskiptabanka getur komið af stað
keðjuverkun sem fellt getur fleiri viðskipta-
banka.Tjón af rekstrarstöðvun eins viðskipta-
banka gæti þannig orðið margfalt meira en
kostnaður ríkisins af því að bjarga bankanum.
Þegar á reynir, kjósa ríkisstjórnir því að koma
viðskiptabönkum til bjargar jafnvel þótt það
kunni að kosta ríkissjóð og skattgreiðendur
stórfé.
Skuldir viðskiptabankanna (innstæður) eru
uppistaðan í greiðslumiðli landsins. í stað
þess að nota seðla og mynt sem greiðslu-
miðil í viðskiptum eru viðskipti að mestu
gerð upp með millifærslum á milli banka-
reikninga. Það er því Ijóst að nútíma sam-
félög reiða sig á að viðskiptabankar séu ávallt
greiðslufærir. Annars væri ekki hægt að nota
innstæður til greiðslu á nokkrum hlut.
Truflanir á greiðslumiðlun þyrftu ekki að
standa lengi til að verulegt tjón hlytist af.
Það er einnig staðreynd að viðskiptabankar
eiga ekki nægilegt laust fé til að greiða út
allar innstæður. Vakni grunsemdir um að
banki sé kominn í vandræði getur hafist kapp-
hlaup milli innstæðuhafanna um að taka út
innstæður sínar.Til að mæta auknum úttekt-
um þarf bankinn að losa um fé t.d. með sölu
verðbréfa. Svo salan gangi hratt þarf bankinn
að taka á sig veruleg afföll og jafnvel tap. Við
það geta eiginfjárhlutföll hans fallið niður
fyrir tilskilin lágmörk. Stóraukið söluframboð
á verðbréfum getur leitt til verðlækkana á
verðbréfamarkaði sem hefði neikvæð áhrif
á eiginfjárstöðu fleiri banka sem þá gætu
einnig orðið fyrir áhlaupum. Þar sem kerfið
er svona óstöðugt að upplagi, getur jafnvel
tilefnislaust slúður um vandamál hjá einum
banka komið af stað keðjuverkun sem leiðir
til vanda hjá heilbrigðum bönkum og jafnvel
leitt til falls alls bankakerfisins.
Ríkisstjórn sem stendurframmi fyrir
sviðsmynd eins og hér var lýst mun ávallt
telja þann kost skárri að stöðva áhlaup á
VORHEFTI2016 25