Þjóðmál - 01.03.2016, Blaðsíða 48

Ronald Reagan Bandaríkjaforseti skipaði Scalia hæstaréttardómara árið 1986.
sagði meirihluti Hæstaréttareinfaldlega„það
var þá, þetta er núna". Réttur samkynhneigðra
til kynmaka hver við annan var talinn varinn
af stjórnarskránni. Hin„lifandi stjórnar-
skrá" hafði greinilega„þroskast". Scalia var
vitaskuld ósammála þessari meðferð á
stjórnarskránni. Afstaða hans var sú að til
að breyta stjórnarskrá þurfi að beita þeirri
aðferð sem stjórnarskráin sjálf kveður á um.
Það er vert fyrir lesendur að veita því athygli
að Scalia tók ekki afstöðu til þeirrar háttsemi
sem um ræður í málinu, enda taldi hann að
persónuleg afstaða dómara til málefnis sem
um er deilt þegar leyst er úr því hvort tiltekin
réttindi njóti verndar stjórnarskrár. Sjónarmið
hans lutu aðeins að því að ákvörðun um
þetta heyri undir handhafa löggjafarvaldsins
þar til stjórnarskrá hefur verið breytt og
kveðið þar á um vernd þessa réttar.
Fóstureyðingar
Hæstiréttur Bandaríkjanna komst í frægum
dómi árið 1973 (Roe gegn Wade) að þeirri
niðurstöðu að réttur kvenna til fóstureyðing-
ar væri varinn af stjórnarskránni, þó að hvergi
sé þar minnst á slíkan rétt.Til að komast að
niðurstöðu um þetta hafði rétturinn notað
reglu sem er að finna í 14. viðauka við rétt-
indaskrá stjórnarskrárinnar (Bill of Rights),
þar sem kveðið er svo á að ekkert ríkjanna
megi svipta menn lífi, frelsi eða eignum, án
málsmeðferðar lögum samkvæmt, („nor shall
any State deprive any person of life, liberty
or property, without due process of law").
Eftir því sem best verður séð byggist þessi
hugmynd á því að til„frelsis" heyri rétturtil
fóstur-eyðinga og er þá talið að slíkur réttur
sé að efni til varinn af ákvæðinu.
Eftir að Scalia varð dómari fjallaði rétturinn
nokkrum sinnum um ætlaðan rétt kvenna til
fóstureyðinga. Scalia hafnaði því að slíkur
réttur sé verndaður af nefndu ákvæði. í
texta ákvæðisins sé veitt vernd fyrir máls-
meðferð lögum samkvæmt í þeim tilvikum
sem nefnd séu en ekki sé þar kveðið á um
efnislega vernd fyrir tiltekin réttindi. Þessi
réttur styðjist heldur ekki við lagahefðir í
Bandaríkjunum enda hafi ýmis ríki þar lagt
hömlur við fóstureyðingum gegnum tíðina
og lagt refsingar við brotum. Scalia taldi
þetta vera gott dæmi um tilvik þar sem það
sé að auki óframkvæmanlegt fyrir dómstóla
að taka sér svona vald, því að um leið og
menn setji reglur sem verndi rétt kvenna
til fóstureyðinga verði að setja þeim rétti
efnislegar takmarkanir, svo sem um aðferðir
við fóstureyðingar, tímalengd meðgöngu
og fleira. Það geti aldrei heyrt undir dóm-
stóla að setja reglur um slíka hluti. Raunar
reki hvað sig á annars horn í þessum efnum
ef athugaðir séu dómar sem upp hafi verið
kveðnir af Hæstarétti Bandaríkjanna á þessu
sviði undanfarna áratugi. Sýni þetta vel að
lagasetning á sviði fóstureyðinga verði að
vera á verksviði handhafa löggjafarvaldsins,
þar sem unnt sé að taka ákvarðanir um þau
álitaefni sem leysa verði úr þegar kveðið sé á
um réttinn.
46 ÞJÓÐMÁL