Skólablaðið - 01.02.1975, Blaðsíða 5

KVENFOLKIDISKOLANUM
Það mun víst flestum gömlum skólapiltum menntaskólans
koma saman um það, að mjög hafi skólinn breyzt frá því, sem áður
var. Fyrir svo sem 50-60 árum var skólinn allur annar, en hann
er nu. Margt er farið veg allrar veraldar, er áður sat sem
fastast, en annað nýtt komið í þess stað.Allur hugsunarháttur
í skóla er breyttur, skólabragurinn annar og andrúmsloftið
annað, sjá: allt er orðið nýtt- nema ofnarnir. Skólinn má þvf
með sanni segja: M Min lífstíð er á fleygiferð."
Mig langar mjög til þess að skrifa um eitthvað sem snertir
skólann, en erþó í vafa um, hvað það á að vera. Það er feikilega
freistandi að skrifa um ofnana, af því elli þeirra hefir gert þá
avo virðulega. Er. jég ætla nú samt heldur að leggja í kvenfólkið,,
af því að það er þó alltaf meira freystandi, og auk þess er það
ein af nýjungunum, sem skólanum hefur áskotnast í öllum framför-
unum.—Þegar fyrstu foreldrarnir sendu fyrstu stúlkuna í mennta-
skólann, þá hafa þeir líklega hugsað líkt og drottinn forðum:
Það er ekki gott að maðurinn sje einn. Og það voru orð að sönnu:
Menntaskólann vantaði alltaf eitthvað, sem hann gat þó aldrei
gert ájér grein fyrir hvað væri. En þegar fyrsta stúlkan gekk
upp að prófborðinu, þá upplukust augu hans, og hann sá, að það,
sem hann vantaði, var einmitt kvenfólkið, rótt eins og þegar
hann Adam gamli forfaðir okkar ráfaði inn í Eden, konulaus og
allslaus, og vissi ekki hvað hann vildi, f}rrr en hann sá konuna.
Síðan fyrsta stúlkan fór í skólann, hefir kvenfólkið komið í
hópum að dyrum hans og beiðst inngöngu. Og þvf hefur verið tekið
opnum örmum, eins og líklegt er, slíkum aufúsugesti. Nú er og
svo komið, að mesti urmull Evudætra strunsar um bekki skólans,
og gera þær sig allheimakomnar. Þær hafa og töluverð völd og
áhrif, eins og sjá má á því, að hinir miklu beljakar, sem
valdir eru til þess að vera inspectores platearum, bráðna eins
og smér, þegar stúlkurnar krefjast inngöngu í gangana. Jafnvel
reyndir og rosknir kennarar láta undan ofurvaldi kvenmannsins
og standa sig lítið betur en inspectores. Ég vona nú samt, að
þetta lendi ekki í einveldi kvenna í skólanum, því að alltaf er
nú jöfnuðurinn bezcur.
Ef óg ætti að lýsa kvenfólki skólans nákvæmlega, þá yrði
það margar blaðsíður útfylltar með tómum lýsingarorðum.
En þar sem mór eru lýsingarorðin ekki eins tungutöm og Hómer,
þá ætla jeg að sleppa því. Ég skal aðeins geta þess, að sjái
maður allar stúlkurnar samankomnar í einn.i hóp, þá hygg óg,að
víða megi leita, ef finna á jafn friðan flokk ungra svanna.
Þær virðast allar vera vel af guði gerðar til sálar og líkama.
Þær standa okkur piltum fullkomlega jafnfætis, að því er gáfur
snertir, og andlegt atgjörvi. Þæer eru því skólanum til liins
mesta sóma í hvívetna.-
Nú hefi óg hlaðið kvenfólkinu í skólanum lofköst um hríð,
en þar fyrir mega menn ekki ætla að það só gallalaust. Nei því
er nú ver og miður. Gallar þess eru margir og miklir. En svo
virðist, sem stúlkurnar hafi ekki gert sór fyllilega ljóst, hve
miklir gallagripir þær eru, og er þá í mikið óefni komið. Mun
óg því drepa lítillega á það í fari þeirra sem óg finn þeim
helzt til foráttu og má ekki lengur liggja í þagnargildi.-
Það mun víst flestum heilskygnum mönnum vera ljóst að hin
öra sókn ungra stúlkna f menntaskólann, er einn af hinum ágætu
ávöxtum kvenfrelsishreyfingarinnar. Hvarvetna þar, sem kven-
frelsishreyfingin hefur stungið niður staf sínum, hafa konur
sem óðast borizt inn á þær brautirj þar sem karlar voru áður
einráðir. Svo hefir og orðið hór á landi, þótt minna sjó
en annars staðar. Ljósast vitna þess er menntaskólaganga
ungra stúlkna. Þær eyða hór f skóla sfnum fögru meydómsárum
í að nema hin sömu fræði og við hinir, sem erum að klífa þrí
tugan hamarinn til háskólanáms. En hafa þá menntaskólastúlkur
ekki nokkuð aðra sórstöðu í þjóðfólaginu en annað kvenfólk?
Það eru til þeir menn, sem alltaf eru á öndverðum meiði
við sannleikann. Einn þessara manna er Sverrir Kristjánsson.
Hann hefur fitjað upp á því, að hafa endaskipti á einu af
lögmálum náttúrunnar. Hann vill gera konuna að karlmanni.
Mig furðar stórkostlega á því, að nokkrum manni skuli hafa
dottið slíkt í hug, hvað þá heldur láta það uppskátt. Þar
um getur engu öðru verið að kenna, en fádæma þekkingarleysi
á eðli mannsins, mikilmennsku og skorti á dómgreind til þess
að dæma hvað rétt er og hvað rangt. Og væri allri þeirri
heimsku, sem felst í staðhæfingum Sverris, bæði í þessu máli
og ýmsum öðrum, haldið til haga og byrlað almenningi, myndi
hún duga til þess að öllum Sverrum biðist að þruma af jafn-
mikilli djúphyggni í heila öld og þessi gerir. Því engum
heilvita manni blandast hugur um, að konan sé ekki karlmaður
að eðlisfari, og að gjörbreyta eðli hennar gæti orðið torvelt
og æði ábyrgðarmikið verk. En ef konan á að gegna öllum sömu
störfum og karlmaðurinn og móta sig sem mest eftir honum, er
það augljóst að eðli hennar myndi breytast í sömu átt. Og
hvergi stendur skrifað að karleðlið sé göfugra en kveneðlið
og væri því lítil eftirsókn í þeim hnífakaupum óséð.
Það verður helkuldi í heiminu, sem nístir hvert. hjarta,
þegar engin ástrík móðir, eiginkona eða unnusta vefja hrelldar
sálir örmum sínum. En með fyrirkomulagi Sverris yrði móðirir
aðeins útungunarvél, og eiginkona eða unnusta félagar eins og
gerist karla á milli.
Það er tæplega þess vert að leggja eyrun við kröfum
þeirra Sverrissinna, en þær eru þessar helztar: Meira kven-
frelsi, ekkert heimili. Eg veit ekki betur en að konan
hafi fullt jafnrétti á við karlmanninn, og aðgang að öllum
þeim störfum, sem hún er fær um að inna af hendi. Þetta veit
auðvitað Sverrir, en hann heimtar meira. Konan á ekki að
vera rígbundin á klafa heimilisins. Hún á að taka þátt í
opinberum málum með karlmanninum, en ekki leggja sig niður
við þau skítverk að ala upp börnin; þeim á að koma á uppeldis-
stofnun. Þarna grillir í rauða þráðinn, sem gengur gegnum
allan hugsanaferil Sv. Kristjánssonar. Það er eitt og aleitt
sem mikils er um vert í heiminum, það cr að láta bera nógu
mikið á sér. Þú skalt ekki vinna verk þín í kyrrþei, því þá
veit enginn af þér. Þú skalt ekki stuðla að velmegun og þró-
un þjóðfélagsins á annan hátt, en með gaspri og bægslagangi.
Kona! Kærðu þig ekkert um að gera börn þín að nýtum mönnum,
því þá getur svo farið að þau verði þér fremri, og verk þeirra
verði þeim eingöngu þökkuð, en þú gleymist, og þá verður þín
hvergi minnzt £ veraldarsögunni, og vei þér þá!
Þetta eru boðorð Sv. Kr., en ekki veit ég hvort allir
myndu fallast á að gera þau að barnalærdómi.
Ég segi jú. Ég verð að álíta, að þær sóu ekki fyrst og fremst
aðvbúa sig undir að verða húsmæður, sem hafi það eitt sór til
ágætis, að kunna að elda graut og sauma dúka, eða fást við
annan slíkan hógóma. Ég verð að krefjast þess af þeim að þær
sjóu oyurlítið öðruvísi, en annað kvenfólk, sem hugsar um
það eitt að ganga sem fyrst út og krækja sór í efnaðan eigin-
mann.Þær eiga að kæra sig kollóttar um heimilisarininn og
hjónarúmið þetta Hjálpræðishershæli, sem karlar halda ávallt
opnu sem agni fyrir kvenfólkið. Það er ekki vegurinn til sáluL-
hjálpar fyrir menntaskólastúlkur, sem eru afkvæmi hinnar
glæsilegu kvenfrelsishreyfingar.— En því miður hefi óg ekki
getað fundið neinn mun á menntaskólastúlkunum og öðrum stúlkum,
Það er sami liturinn á þeim öllum. Þær koma í skólann frá
góðum heimilum, er hafa kostað kapps um að veita þeim gott
uppeldi, sem svo er kallað.Þær hafa á sór s=erstakan ham,
sem menn kalla ”kvenleganM.Það þykir mönnum fallegt. Þær
eru með bjálfalegan sakleysissvip, sem þær setja upp, eftir
því sem við á. Þær eldroðna, ef maður lítur djarflega í
augu þeirra, rótt eins og heilt bónorðsbróf lægi í augna-
ráðinu. Allt eru þetta sömu einkennin, sem á öðru kvenfólki.
En allt er þetta vitlausu uppeldi að kenna. Kvenfólkið er
ekki það sjálft, heldur mestmegnis tilbúningur rangsnúins
uppeldis og vitlauss tíðaranda.—Þá er og önnur sök, mjög þung
sem óg hefi að bera á kvenfólkið. Það hefir sýnt svo frá-
munalegan dauðyflishátt í öllum fólagsskap innan skólans, að
við slíkt má ekki una. Fólagsskapur skólans, er þó einn af
sólskinsblettum hans, og væri stórt skarð í hann höggvið, ef
hann hyrfi. En stúlkurnar eru nú ekki að leggja það á sig að
koma á fundi til okkar. Og þá skal óg um leið íJiinnast á
eitt atriði, sem snertir mig.og sýnir ljóslega, hve mjög þær
afrækja þau mál, sem þær eiga þó alla sína tilveru að þakka.
Það var í vetur,að óg flutti erindi í Framtíðinni um kven-
frelsi. Það var nú mál, sem ætla mætti aö gæti snortið
hjartarætur kvenfólksins. En þær voru nú ekki hrifnari en svo
af þessu lífs-og velferðarmáli sjálfs sín, að þær lótu ekki
sjá sig. Auðvitað skiptir það litlu máli, þótt erindi mitt
væri lóttvægt, um það vissu þær ekkert fyrirfram. En viðkunnan-
legra hefði það verið að sjá þær koma og heyra, hver væri
afstaða skólabræðra þeirra til þessa stórmerka máls. Nei,
þær góðu ungfrúr höfðu annað að sýsla.
Dansleikir og dansæfingar skólans eru sá eini gleð-
skapur, sem dregur að sór kvenfólkið £ skólanum. Þá eru
þær ekki sporlatar. Ég er þó alls ekki að ásaka þær fyrir það,
þótt þær fái sór snúning einu sinni í mánuði til að æfa ofur-
l£tið fæturna, en þar fyrir þurfa þær ekki að hundsa annan
fólagsskap í skólanum. Eh þær hundsa hann svo eftirminnilega,
að ekki er ein einasta stúlka £ Framt£ðinni og ekki heldur £
Fjölni, að því er óg veit bezt að minnsta kosti voru þær ekki
heimagangar þar, er óg var £ þv£ fólagi.
Ég vildi leggja þá spurningu fyrir stúlkur skólans, hvers
vegna þær dragi sig £ hló þar sem þeirra er þörf, og þær gætu
verið duglegir liðsmenn. Er það af gáfnaskorti? Nei l .Þær
standa okkur alls ekki að baki £ þeim efnum. Geta þær ekki
hugsað sjatlfstætt og myndað sór sjálfstæðar skoðanir £ fólags-
málum? Jú, þær geta það ef þær nenna þvf og láta ekki aðra hugsa
fyrir sig. Stúlkurnar vantar ekkert til að verða bæði mælskar
og ritfærar. En hvers vegna neyta þær ekki hæfileika sinna?
Blátt áfram af þvf,að þeim þykir það ekki "kvenlegt". Þeim þyki
þykir það ekki kvenlegt að standa á ræðupalli með okkur hinum
eiga við okkur orðaskifti £ ræðu og riti. Þessi hugmynd um, að
kvenfólk eigi að vera M kvenlegtM,er orðin herfjötur á þeim.
En þennan herfjötur eiga þær að höggva af sór. Stúlkur skólans
eru ekki fyrst og fremst kvenmenn, heldur fólag&r okkar piltannaj
Við ausum upp af sömu menntabrunnum og stefnum að sama marki,
og þvf er ástæðulaust, að við sóum eins ólfk £ háttum okkar og
framast erunnt. Mór finnst þeim vera það vorkunnarlaust að vera
£ ofurl=itiÖ meira fólagssambandi við okkur, en þær eru nú. Og
um fram allt ættu þær að losa. sig við þennan touch-me-not-svip,
sem fer þeim svo frámunalega illa.1
En hvað sem öðru lfður, þá verður siaður að ætlast til þess
af kvenfólki skólans, að það myndi ekki sórstakt þjóðfólag, eða
róttara sagt sórstakt kynfólag innan skólans og nálgist okkur
ofurlftið meira, þótt við sóum "hættulegir karlmenn.M
Matthfas skáld Jochumsson sagði einu sinni £ samkvæmi, að
kvenfólk væri piparinn £ lffsins plokkfiski. Þessi orð eru
hvort tveggja £ senn andrfk og spaklcg. Kvenfólkið er krycld
lffsins, er gefur lffinu bragð—og stundum beiskju- og þv£ er
það óviðjafnanlegt. Eg á enga ósk heitari en þá, að orð þessi
mættu sannast á stúlkum menntaskólans- að þær yrðu krydd hans
og salt.
Svo bið óg kvenfólkið vel lifa.
Sverrir Kristjánsson.
Sverrir heimtar konunni meiri möguleika til broska, sem
er gróflega fallega meint, og álítur að þeir fáist einungis
á þann hátt, að hún skipti sér af opinberum málum. Mér
er víst óhætt að fullyrða, aö eini sáluhjálplegi lífselexírinn
sé í Sverris augum stjórnmál og það sem að þeim iítur, því
um þau snúast allar hugsanir hans. Og það virðist brennt
fyrir það að nokkuð annað fái inngöngu í hans hátimbraða
vizkusal. Þv£ hvenær sem Sverrir tekur til máls á fundum,
þá er það alltaf pólitfkin sem hann er að troða £ menn og
hreytir úr sér skömmum yfir þá, sem ekki gefa sig alla að
stjórnmálum. Þv£ er ekki von að maður, sem þannig er gegn-
sýrður, geti sett sér fyrir sjónir, að þroskast megi á annan
hátt en þann, sem hann sjálfur hefir valið. Og þess vegna
verður tilraun hans til þess að þroska kvenfólkið svo létt-
væg, af þvi að cngum dylst, nema honum sjálfum, að ná megi
almennum þroska, eins og það hugtak er almennt skilið, á
hundrað aðra máta. Og hvað konuni viðvfkur, þá er það nú
einu sinni svona, að hún er öðruvisi að eðlisfari en karl-
maðurinn og henni lætur margt betur en að vinna karlastörf.
En þar fyrir þarf henni ekki að verða áfátt i þekkingu á
Iffinu. Sá, sem vill læra, hann getur lika mikið lært. Og
það er viljinn sem mest á rfður, en ekki metorð og völd. Og
miklu væri þeim sæmra, Sverri og öðrum mannkynsfræðurum, að
skapa i menn stálvilja til þess að læra, heldur en að róa
sínkt og heilagt öllum árum að misklíð og óánægju manna á
milli.
Ég er Sverri alveg samþykkur i þvf, að konan geti haft
gáfur til jafns við karlmanninn. Það sýna mýmörg dæmi. En
hana skortir aftur á móti stöðuglyndi og þrautseigju. Það
á ekki vð hana að vastrast £ þvi sama og karlmaðurinn, og
þess vegna þolir hún oft og einatt áfellinsdóma fyrir einfeldni
og þekkingarleysi. Hún á miklu betur heima á öðru sviði, en
það er sem húsmóðir. Auðvitað á þetta ekki við allar konur,
þv£ engin regla er án undantekningar, og margar konur eru
hneigðar fyrir önnur störf. En yfirleitt á það vel við hana
að hafa eitthvað að sjá um, t.d. hús eða börn. Með því cr
auðvitað ekki sagt að hún sé til þess fædd og geti ekki annað
gert, en þar má mjög oft segja að hún sé í essinu sinu.
Ég er þannig gerður, og svo hygg ég fleiri vera, að ég
vil helzt lita á meyna sem mey, og ég vil dást að fegurð hennar
og hreinleika. Ég vil hafa hana sem ímynd alls þess fagra og
góða, og láta hana vera leiðarljós mitt og huggun. A þennan
hátt hefur mærin mikið gildi í mínum augum. En þegar hún fer
að stefna að sama marki og karlmaðurinn, og vill þroskast á
sama hátt, þá verður henni það allt of oft á, að hún afhjúp-
ar sínar veiku hliðar, og sannast þá oft:
Fegurð hrifur hugann meira
ef hjúpuð er,
svo andann gruni ennþá fleira
en augað sér.
5