Skólablaðið - 01.02.1975, Blaðsíða 24

Páll: Svo þegar opnun ritnefndar er, þá er samþykkt, en til
þess þurfti náttúrulega lagabreytingu, er byrjað á því að
boða til funda og fólk er hvatt til að koma og leggja fram
sín áhugamál. Eðlilega miðað við allar aðstæður í skólanum,
þá mættu ekki margir, ca. 20-30 manns og það datt mjög fljótt
niður.
Gestur: Það datt ekki niður meira en svo, að þetta helzt
eitthvað tvö, þrjú tölublöð.
Páll: Þá hafði myndast kjarni.
Gestur: Sá kjarni samanstóð af þeim róttækustu og við gáf-
um út þetta rauða napóleons blað, sem gerði allt vitlaust.
Það byrjaði á því að blaðið var stoppað í prentun og það
hefði aldrei komið út, ef við hefðum ekki haft ábyrgðarmann,
sem var frjálslyndur og fannst alveg sjálfsagt að við gerðum
það, sem við vildum ef það væri ekkert klám eða meiðyrði.
Síðan kemur þetta út og þá fyrst sýður alvarlega upp úr og
gerð skoðanakönnun um Skólablaðið með leiðandi spurningum
og borin tillaga um að setja ritnefnd af. Er það ekki?
Páll: Jú. Mjög hreinleg fasístísk tilraun til valdaráns
í lýðræðislega kjörinni nefnd, skoðanakúgunar.
Inga: Var það fellt?
Gestur: Já, það voru þessir Heimdellingar í Menntaskólanum,
sem stóðu að tillögunni.
Páll: Arið eftir þetta leiðir dálítið öðru vísi áfram.
Gestur: Þá byggist okkar starf mikið á andstöðunni gegn
þeim og því sem þeir stóðu fyrir. Þeir voru líka á þeirri
skoðun að embættismennimir ættu að sjá um félagslífið og
massinn að neyta. Hugmyndir okkar gengu hins vegar út á það
að félagslífið ætti að skapast á meira spontant hátt.
Opnun var að sjálfsögðu lykilorðið í því. Við vonuðumst
þó aldrei til að virkja allan fjöldann í félagslífinu,
heldur til þess að það kæmu einhverjir til starfa, sem væru
ekki í þessu af framagirni, heldur af áhuga á að starfa,
löngun til að segja öðrum eitthvað eða löngun til að finna
sjálfan sig í einhverju. Okkur fannst félagslífið orðið
anzi rotið og vorum að reyna að gera það heilbrigðara.
Okkur fannst það nauðsynlegt til að skapa einhvern valkost
við þetta firrta nám, þar sem menn eru mataðir. Félagslífið
fór fram á sama hátt. Akveðnir menn áttu að hafa frumkvæðið,
hinir neyta. Þannig var þessi viðleitni okkar til að breyta
félagslífinu kannski í kjarna sínum tilraun til uppreisnar
gegn skólakerfinu. Sú uppreisn breiddist aldrei verulega
mikið út, sameinað tradisjónaveldi náms og félagslífs var
of sterkt fyrir okkur. Þetta varð aldrei til annars en að
það myndaðist nokkuð samhentur minnihlutahópur, og hann
lærði mest á þessu.
Páll: Og um leið og hann fór úr skólanum, þá féll þetta
niður. Menn héldu t.d. áfram að halda opna ritnefndarfundi
næstu 3 árin með mjög misjöfnum árangri. Og áhugaleysið var
orðið þvílíkt að blaðið var hreinlega að drepast. Hefði
náttúrulega átt að verða að blekfjölritðum snepli.
Gestur: Já, samkvsemt öllum markaðslögum. Bæði framboð og
eftirspurn í lágmarki.
Gestur: Þá fer starfið ekki eins mikið fram í kringum skóla-
blaðið, heldur meira innan Byltingar sjálfrar. Þar eru
starfshópar, sem m.a. vinna efni í Skólablaðið. I blaðinu
er ekki sami eldmóðurinn, t.a.m. fer ritstjórinn að skrifa
langar fræðilegar greinar. Þá var altalað að blaðið væri
ákaflega leiðinlegt, og að lokum féll vinstri frambjóðandinn
í ritstjómarkosningum um vorið.
Páll: Þess í stað var kosin hægfara vinstrisinnaður piltur,
sem var að vísu fyndinn.
Páll: Þá er gerð þessi superlausn, að reyna að hleypa fjár-
magni inn í fyrirtækið með því að skylda alla til að kaupa
blaðið, og gá hvort það geti ekki kippt sér við á því. Jafn-
framt er gerð ný tegund af virknissöfnun. Á Gests tíð var
allt efni og eitthvað af myndum unnið í skólanum, en öll
önnur vinna var framkvæmd úti í bæ. Þegar farið er í
ofsetprentun, þá breytist þetta af sjálfu sér. Það verður
að vélrita blaðið í skólanum og vinna ýmis önnur störf.
Gestur: Það gerðum við líka við eitt blað. En það var að
vísu ekki nema sami litli hópurinn, sem vann í því.
Gestur: Það er nú dálítið merkilegt, að Skólablaðið hefur
alltaf verið fremur róttækt. Það var tradisjón fyrir því,
eins og svo mörgu öðru. Róttækni menningarelítunnar var
nú alltaf fremur merkileg. T.a.m. las ég í editor dicit
fyrir
nokkrum árum áður en ég kom í skólann mjög þjóðernislega
grein, þar sem afstaða var tekin gegn hernum. Á þeim árum
þótti það mjög róttækt að taka þjóðernislega afstöðu gegn
hernum, þó svo að það þyki fremur hægri sinnuð afstaða nú
á dögum. Menn kusu s.s. yfirleitt "vinstri" menn til rit-
stjóra, og það hélt áfram eftir að þeir fóru að gera blaðií
pólitískara.
Já, það má kannski koma því að hér, að eitt af því
fyrsta sem ég taldi mig þurfa að gera, var að taka afstöðu
gegn menningarsnobbi. Menningarpólitíkin hafði verið eins
konar alibí fyrir potensial vinstri menn, þetta sjónarmið,
að Listin og Menningin, með stórum staf, væri nú eitthvað
alveg sérstakt og öðru æðra. Því var það hálfgerð stefnu-
yfirlýsing hjá mér, eða stríðsyfirlýsing, að hafa einu
myndskreytingarnar í fyrsta blaðinu mína myndir af Matthíasi
Johannessen. Það var kannski af því að menningarremban
stóo nær okkur róttæklingunum en mörg önnur afturhaldssjón-
armið, að okkur var sérstaklega uppsigað við hana. Við
þoldum hana bezt þegar hún snerist í eins konar sjálfseyði-
leggjandi níhílisma, eins og hjá Þórarni Eldjárn og þeim
atómatistum.
Páll: Samt^sem áður kemur þessi tendens upp árið eftir.
yia vega lá í loftinu ásökun út af starfi byltingar, sem
þa yar komid til og að þá væri komið til 3. slagorðið sem
vaeri pólitíkin eða Marxisminn öllu heldur. Það var náttúru-
lega fyrst og fremst vegna ritgleði ritstjðrans, sem þá var
að stiga sín fyrstu spor í þessari fræðigrein og kunni sér
ekki kæti.
Gestur: Það er þetta sama og kemur svo oft fram í vinstri-
hreyfingunni: Menn sökkva sér niður í fræðilegar vangavelt-
ur og gleyma því að starfið skiptir meginmáli. Eg held þó
að við höfum ekki gleymt því í Byltingu. Og þegar maður
horfir aftur, finnst manni hafa verið viss strategía í
starfinu. T.a.m. vex upp mikil hreyfing í andstöðunni gegn
Davíð. Hann kemur fram sem týrann í félagslífinu, segir
einstökum deildum þess fyrir verkum, og ef hann er ekki nógu
ánægður með undirtektir þeirra, gerir hann þeim skráveifur.
Andstaðan gegn þessu sameinar all stóran hóp, og við lögðum
okkur í líma við að fella tillögur sem Davíð kom með. Þá
sendum við fram menn, sem ekki voru þegar "stimplaðir" og
þeir töluðu fjálglega gegn tillögum Davíðs, og þær voru
flestar felldar. Við skemmtum okkur konunglega yfir þessu,
en fyrst og fremst var þetta þáttur í að vekja upp hreyfingu,
það varð að gefa henni konkret, nærtækt viðfangsefni til að
fást við, ef hún átti að verða að veruleika.
Páll: Þá kom fram slagorðið góta DDT, drepum Davíð tafar-
laust. Það mætti endurvekja nú þegar þessi heiðursmaður
er setztur í borgarstjórn. En nóg um það.
Þessi tími þegar Davíð er og sömuleiðis næstu tvö ár
sátu ennþá í inspectorstóli menn af þessari týpu, væntan-
legir íhaldsdindlar, hálfopi'uberir og opinberir Heimdelling-
ar og þessar sterku embættistýpur, ábyrgir menn. Þeir
satu efst í félagslífinu og höfðu þá, sem voru að rífa kjaft
góða.
Páll: Möguleikinn var opinn að fá eitthvað fólk inn í það
líka. Búa blaðið alveg til niðri í skóla. Og þá'var allt
unnið þar nema prentunin. Þetta tókst ekki vegna þess að
grundvöllurinn var í raun enginn.
Gestur: Skólablaðið er ekkert í sjálfu sér. Það verður
tæpast gott nema það sé hluti af einhverri hreyfingu. Þá
kemur upp þetta vandamál, að hreyfingin getur ekki orðið
í menntaskólunum einum, vegna þess að fólk þar er anzi langt
frá atvinnulífinu og því sem er að gerast í þjóðlífinu. Það
er líka tiltölulega nýbyrjað að reyna að hugsa sjálfstætt.
Þess vegna þarf öll hreyfing í menntaskólum að styðjast við
aðrar skyldar hreyfingar. T.d. held ég að stór þáttur í því
hvað við vorum óviss og leitandi hafi verið hve háskóla-
stúdentar voru þá gersamlega dauðir. Þá einbeittu þeir sér
að því að verða sem fyrst tannlæknar og lögfræðingar. Þess
vegna hefði mátt ætla að eftir því sem ástandið hefur skánað
í háskólanum hér heima, hlyti það að hafa áhrif í mennta-
skólunum. Líkt og það hafði áhrif í menntaskólunum í minni
tíð, þegar íslenzkir stúdentar erlendis vöknuðu til lífsins.
Við lögðum út í aðgerðina í menntamálaráðuneytinu nokkrum
dögum eftir sendiráðstökuna í Stokkhólmi.
Páll: En á sama tíma hefur þróunin orðið sú í Evrópu, að
starfið sem áður fór fram í menntaskólunum færðist úr
þeim að mestu. öpólitísk þoka breiddist yfir skólana. Von-
brigði margs kyns með drauminn um þessa hreyfingu, sem var
komin af stað en hreyfingin var bara að vinna að öðru. Hún
var að móta sér lífsform, skoða fjölskylduna, uppeldið og
fleira slíkt. Að mestu leyti hvarf hún því úr skólanum.
Gestur: Nei, það held ég að sé ekki rétt. T.d. í Danmörku
hefur nemendahreyfingin styrkzt jafnt og þétt og starfar
mjög mikið á grundvelli þjóðfélagsstöðu náms- og menntamanna.
En svo ég víki að því sem ég var að tala um áðan, þá finnst
mér hafa orðið ákveðin afturför í menntasklunum. Róttækir
menntaskólanemar hafa margir farið að starfa innan pólitískra
samtaka, s.s. Fylgingarinnar og KSML, en láta gersamlega
undir höfuð leggjast að starfa á sínum eigin vinnustað. I
skólunum er starfsvettvangur, þar eiga menn að koma sínum
skoðunum á framfæri og afla sér reynslu I stað þess að
sækja hana eitthvað langt út fyrir sitt eigið umhverfi.
Páll: Þessu hafa pólitísku félögin heldur ekki áttað sig
á. Þeim hefur ekki skilizt að möguleiki er þarna að færa
teoríuna í praxis. Það tókst að nokkru leyti niðri í M.T.
Gestur: En eldmóður af því taginu helzt ekki lengi. Vanda-
málið er að umbreyta honum I eitthvað varanlegt. Við sem
stóðum í þessu starfi sáum það ekki alltaf skila miklum ár-
angri. Það var fyrst og fremst það sem þátttakendurnir
sjálfir fengu út úr starfinu sem hélt þeim við það.
páll: Það er alltaf þannig. Það er reynsla mín af þessu
skólablaðs s tarfi.
Gestur: Fók sem er í menntaskóla er oft mjög þrúgað af
því stimpilklukkukerfi, þeim færibandamóral, sem þar ríkir.
Því er það blátt áfram nauðsynlegt að skapa fólki einhvern
valkost til að átta sig sjálft á sínu umhverfi. Félagslífið
er tæki til að vekja fólk til umhugsunar um þessa nauðsyn
ot til að skapa þann vettvang sem þarf fyrir þennan valkost,
til að skapa fólki aðstöðu til að átta sig á umhverfi sínu
og samfélaginu.
24