Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2014, Qupperneq 46

Múlaþing
Hefur mjög oft verið hýst fé í honum. Er
því tað mikið komið í hann að engin sjón er
orðin á honum við það sem hefur verið og
grasi gróinn haugur fyrir dyrum. Hellirinn er
mannshæð þar sem nú er hæst undir bergið og
slær sér út öllum megin frá dyrum og liggur
áframhald hans í suður. Enginn veit hve langt
því þar er hlaðið fyrir hann til að missa ekki
fé inni í hann því sagt er að kindur hafi horfið
úr honum fyrr meir. Var og sú trú manna að
í honum byggi tröllvættur og hefði hellirinn
þrennar dyr og væri svo víður að hann næði
gegnum íjallgarðinn milli Héraðsins og
ijarðanna undir Dyrljöllum. Segja menn
að austurdyr hans lægju út í Naddahelli
í Njarðvíkurskriðum en suðurdyrnar í
Sesseljuhelli í Borgarfirði.
Einu sinni í fymdinni var bóndi einn í
Dölum. Hann hýsti fénað sinn í hellinum. Einn
vetur hvarf bóndinn. Gmnaði menn að hann
hefði í hellinn horfið. Gengu þá leitarmenn
nokkrir inn í hann og héldu suður efitir honum
uns þeir komu svo langt að þeir heyrðu
vatnsnið yfir höfði sér. Þóttust þeir vita að það
væri Bjarglandsáin er rennur vestan Dyrijalla
norður hjá Sandbrekku. Svo er sagt að þeir
kæmu loksins að jámgrindum allrammlegum
og fyndu þar skóna af bóndanum frá Dölum.
Leist þeim þá eigi ráð að hætta sér lengra en
vissu þó eigi hvort bóndinn hefði með vilja
eða óvilja lent í hellinn. En það þóttust þeir
vita að vættur nokkur myndi byggja hellinn og
mundi hellirinn ná alla leið undir Dyrijöllin.
Snéru þeir nú aftur. En til þess að reyna hvort
eigi væra útgöng úr honum þá byrgðu þeir
inni í honum hund og kött og hlóðu þvert yfir
hann grjóti langt inn.
Er svo sagt að hundurinn kom út í
Naddahelli rennvotur en kötturinn allur
sviðinn út úr Sesseljuhömrum í Borgarfirði.
Nú verður eigi komist meira en svo sem 20
faðma suður eftir Dalahelli fyrir því að þar er
taðið orðið að minnsta kosti tvær álnir á þykkt.
Sólveig endursegir sögu hellisbúans í kvæðinu
Tröllasögu:
I Dalahelli er daufleg vist
þá dagur er bjartur og langur.
Náunginn þar, meðan nótt er styst
náttúrulega svangur.
Ur hellinum líka liggja göng
langt í iðrum jarðar.
Undir ijallgarðinn æði löng
í átt til Borgarfjarðar.
Að krossgötum er komið þar
og kannski sá er mættur.
Sem skelfir fólk við skriðumar
skuggalegur vættur.
I Sesseljuhömmm situr ein
sjáleg skessa í helli.
Hún er að mergsjúga mjaðmarbein
úr manni frá Gilsárvelli.
Ur hamragöngunum heyrir þá
hark og tramp og bresti.
Kerla lítur karl sinn á
kannski við fáum gesti.
Gesturinn kankvís kellu við
með kossum og taki þéttu.
Þurs hennar óðara þykktist við
og þeytt'onum niður á sléttu.
Með brotinn haus og bólgna tá
beint á fjallið slagar.
Hafa verður hraðann á
heim, áður en dagar.
I einu skrefi sem aldrei fyr
upp í Gilsártungur.
Og því næsta í Dyrfjallsdyr
þá dmndu jökulsprungur.
44