Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2014, Blaðsíða 102

Múlaþing
Konur að vinna við saltfisk. Eigandi myndar: Ljósmyndasafns Austurlands. (Úr safns Einars Vilhjálmssonar.)
menningarstarfsemi í gangi. Þannig var t.d.
einn fyrsti sparisjóður á Islandi stofnaður
á Seyðisfirði árið 1868 og hét Sparisjóður
Múlasýslna. Þá var Seyðisijarðarkaupstaður
einnig um hríð gerður að sérstöku
einmenningskjördæmi við kosningar til
Alþingis og þótti vegsauki að.
Aðfluttir sveitamenn gerðust á Seyðisfirði
virkir kaupstaðarbúar og fitjuðu þar m.a. upp
á ýmsum félagslegum nýjungum, því undir
lok 19. aldar voru famar að berast hingað
til lands frá Evrópu ýmsar hugmyndir um
félagsleg framfaramál, hugmyndir sem tóku
oft fyrst land á Seyðisfirði, kveiktu þar í
bæ nokkra pólitíska umræðu og pólitíska
skoðanamyndun meðal bæjarbúa. Ný viðhorf
tóku að ryðja sér til rúms.
Kjör daglaunamanna í bæjum svo og
vinnufólks til sveita vora til dæmis vægast
sagt kröpp á þeim áram og alger skortur á
samtakamætti þessa fólks hélst lengi vel þannig
að ekki kom til neinna kjarabóta launafólks
í landinu. En er nær dró aldamótunum 1900
var þó tekin að verða veruleg breyting á
viðhorfum verkafólks til sinna kjaramála;
mönnum tók að skiljast þýðing samtakamáttar
til að knýja fram betri lífskjör til handa öllum
almenningi.
Upp úr 1890 fór að komast nokkur hreyfing
á kjaramál daglaunamanna á Seyðisfirði og
kröfur um bætt lífskjör urðu æ háværari enda
landshagur þá orðinn öllu betri en verið hafði
um langan aldur.
Verkamannafélagið Fram, hið fyrsta á
íslandi, var stofnað á heimili Jóhannesar
Oddsonar á Seyðisfirði veturinn 1896,
meðstofnendur vora þá m.a. Einar Long og
Anton Sigurðsson. Hinn 1. maí 1896 birti
Þorsteinn Erlingsson ritstjóri og skáld lög
verkamannafélagsins í bæjarblaðinu Bjarka.
Þótti launafólki austanlands þó nokkuð
hafa áunnist í kjaramálum með stofnun
verkamannafélagsins og hélst sá ávinningur
um hríð.
Um það bil áratug eftir lok heimsstyrjaldar-
innar fyrri skall hins vegar á efnahagsleg
heimskreppa sem kom mjög harkarlega
niður á Islendingum, því kreppan sú mikla
100