Heilsuvernd - 01.06.1956, Side 14

42
HEILSUVERND
þér mynduð eyðileggja sköpunarverk meistarans í staðinn.
Maðurinn er meistaraverk hins mikla snillings, miklu
margbrotnari og dularfyllri en nokkurt málverk, og það
er ekki unnt að skipta honum í sundur eða efnagreina
hann án þess að manni gangi um leið úr greipum sá leynd-
ardómur, sem leitað er að.
Ekki er heldur unnt að greina manninn frá því þjóð-
félagslega kerfi, sem hann er samofinn. Sérhver þverskurð-
ur sögunnar sýnir ekki aðeins sérstakt líkamlegt
ástand, heldur einnig ákveðið mót hugsana, viðhorfa og
trúar, jafnáþreifanlegt og ósveigjanlegt eins og stál. Það
sem maður hugsar og trúir lætur eftir sig merki jafnör-
ugglega og það sem maður nærist á eða andar að sér. —
Og allt er það undirstrikað af vilja manna og einbeittni,
sem skrá sína sjálfsævisögu í andlit manns og líkama. Jú,
það er satt: fæðan breytir efnaástandi líkamans, en það
gera einnig hugsanir og tilfinningar. Sameiginlega verka
þau á sál, anda og skapgerð hvers einstaklings og hverrar
þjóðar. Maðurinn og þjóðfélag hans eru ein lífsheild.
Annað, sem opnar manni innsýn til rannsóknar, er skiln-
ingurinn á frelsi mannsins. 1 fornum trúarbrögðum var full-
yrt, að maðurin væri frjáls vera og ábyrg. Nú er stoð
rennt undir þessa kenningu með aldahvarfauppgötvunum
nútimans í eðlisfræði. Vísindamenn hafa talið (og teija
sumir enn í dag), að þekking þeirra hvíldi á traustum
grunni orsaka og afleiðinga sem fullnægjandi skýringar
á öllum fyrirbærum. Þeir voru þess fulltrúa, að hvað eina
mætti sjá og segja fyrir, svo framarlega sem menn lærðu
þau lögmál sem fyrirbærin lytu og skildu þau (eða skrá-
settu). En þegar eðlisfræðingar komust inn að hjarta
atómsins, þá fundu þeir ekki neinn snoturlega lögbundinn
heim, þar sem sjá mátti hlutina fyrir í samhengi orsakar
og afleiðingar. I stað þess fundu þeir óvissu, í bezta falli
líkur, þar sem ekki var unnt að slá neinu algjörlega föstu
eða segja fyrir. Þeir komust í stuttu máli að raun um, að
innst inni var efnið frjálst innan takmarka, en ekki ósveigj-