Syrpa - 01.04.1947, Side 12

svo að nokkuð kveði að, og því hætt við að of lítið
fáist af því í daglegu fæði einkum í sólarlitlum
löndum.
Ef þessar þrjár fæðutegundir, fiskur, síld og
kjöt, væru verðlagðar eingöngu eftir orkumagn-
inu, þannig að jafnmargar hitaeiningar fengjust
fyrir hverja krónu, mættu hlutföllin vera sem
næst 1 : 3 : 5, þ. e. ef t. d. fiskurinn kostaði 1 kr.
hvert kg, mætti síldin kosta 3 kr. og kjötið 5 kr.
Væri þá allt álíka góð matarkaup miðað við und-
irstöðumat, en sé svo litið á aukaefnin einnig
mundi sá, er síldina kaupir, gera einna beztu
kaupin.
Ef síldin væri jafndýr þorskinum eftir þyngd,
mundu það vera allt að þrefalt betri matarkaup
miðað við orkumagnið eitt að kaupa hana, en þar
við bætist svo, eins og sýnt hefur verið, það sem
hún hefur fram yfir magra fiskinn af aukaefnum,
og þá fyrst og fremst D-vítamínið. Það er þó rétt
að geta þess hér, að vítamínin A og D má fá úr
fleiri fisktegundum (auk þess sem er í lifur allra
fiska) en síldinni, það mun einnig talsvert af þeim
í ýmsum feitum fiskum svo sem lúðu og laxi, en
þar er líka ólíku saman að jafna um verðið.
☆
BJARNI VILHJÁLMSSON, cand.
mag.,
ISLENZKT MÁL
Allmargar spurningar um íslenzkt mál hafa
borizt blaðinu, en fleiri mættu þær þó vera.
Greindarlegar spurningar í einlægni fram bornar
eru mikils virði, stundum jafnt fyrir þann, sem
spurður er, eins og hinn, sem spyr. Ég vil því
mælast til þess við lesendur þessa blaðs, að þeir
dragi ekki við sig að senda þætti þessum spurn-
ingar. Engu lofa ég þó um að svara öllu því,
sem berast kann. Ef ég læt spurningu ósvar-
að, getur það stafað af því, að ég treysti mér
ekki til að gefa við henni svar, sem ég tel nokkurs
virði, eða orsökin er sú, að ég telji spurninguna
lítt svaraverða eða a. m. k., að aðrar spurningar,
sem borizt hafa, eigi að sitja í fyrirrúmi. Fremur
verður leitazt við að sinna þeim spurningum, er
ætla má, að margir lesendur hafi hug á að fá
svar við, heldur en hinum, er fáa eina kunna að
varða. Ég mun nú taka til meðferðar nokkur at-
riði úr bréfum, sem mér hafa borizt.
Tungan geymir........
Spurt er:
,,Hvað merkir nafnið Ökkvinkálfa í 13. vísu
Rígsþulu?"
Svo nefnist dóttir Þræls og Þýjar. „Þaðan eru
komnar þræla ættir,“ segir í kvæðinu. En Þræll
var sonur goðsins Rígs og Eddu kotkerlingar. —
Á öðrum stað í kvæðinu, þar sem lýst er matar-
æði hjónanna Áa og Eddu, er talað um ökkvinn
hleif, og í öðru fornkvæði er sama lýsingarorð
einnig haft um hleif. Bersýnilega er á báðum
stöðum átt við þykkan og klesstan brauðhleif, og
í Rígsþulu er tekið fram, að í þessum hleifi kot-
hjónanna sé mikið hrat (eða „sáðir“, eins og í
kvæðinu segir). Kvæði þetta, sem vafalaust er
ekki ort síðar en á ofanverðri 10. öld, er um
marga liluti merkilegt. Hvergi í fornum kvæð-
um norrænum er brugðið upp jafnmörgum
myndum úr daglegu lífi fólks af ýmsurn stéttum
þjóðfélagsins sem þar. I því eru t. d. elztu heim-
ildir um brauðgerð á Norðurlöndum. Fornleifar
hafa þó leitt í ljós, að brauðgerð á Norðurlönd-
um er miklu eldri, a. m. k. frá 5. öld e. Kr. (Sjá
Iðnsögu íslands II, bls. 86—87.) — Hjá hjónun-
um Föður og Móður, sem goðið Rígur heimsækir
einnig á göngu sinni, er.bragur allur höfðing-
legri en með Áa og Eddu. Húsfreyja ber þar
fyrir gest
hleifa þunna,
hvíta af hveiti.
Virðist þar átt við þunnar flatkökur úr hýðis-
lausu hveiti. Þó að hugmyndir kvæðishöfundar
um fyrirmyndar mataræði sé ekki í fyllsta sam-
ræmi við matreiðslubækur náttúrulækna nútím-
ans, megum við þakka honum fræðsluna, sem
90
S YRPA